Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.
Αυτονόητο είναι, από το γεγονός ότι το πνεύμα των Βαβυλωνίων είναι τόσο διαφορετικό από των Αιγυπτίων, ότι μας λείπουν τα πολλά, μικρά ντοκουμέντα, που τόσο αγαπούν τη λεπτομέρεια, που δεν περιφρονούν το χιούμορ, που μας γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή εκείνων που κατοικούσαν στις όχθες του Νείλου.
Αυτονόητο είναι, από το γεγονός ότι το πνεύμα των Βαβυλωνίων είναι τόσο διαφορετικό από των Αιγυπτίων, ότι μας λείπουν τα πολλά, μικρά ντοκουμέντα, που τόσο αγαπούν τη λεπτομέρεια, που δεν περιφρονούν το χιούμορ, που μας γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή εκείνων που κατοικούσαν στις όχθες του Νείλου. Μέσα στους αιγυπτιακούς τάφους μερικές σκωπτικές λέξεις ακολουθούν έναν αριθμό λαϊκών σκηνών· όλος ο κόσμος αυτών των νεκρών κινείται, αστειεύεται. Δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους Μεσοποτάμιους· όταν μια οικογενειακή σκηνή γλυστρά σ’ ένα ανάγλυφο, θα είναι πάντοτε μια λεπτομέρεια της εικόνας που εξυμνεί τους θεούς ή το βασιλιά. Ο όχλος, ωστόσο, δεν ενδιαφέρει τον καλλιτέχνη και μόνο τυχαία λίγο φως πέφτει σε ορισμένα χαρακτηριστικά της οικογενειακής ζω-ής· μπορούμε, όμως, να βγάλουμε συμπεράσματα από ένα αρκετά περίεργο ιατρικό κείμενο, πως οι μεσοποτάμιες οικογένειες φιλιόνταν για να πουν το πρωί καλημέρα. Οι Βαβυλώνιοι γνώριζαν ότι το αλκοόλ φέρνει μέθη και η ιατρική την εξέταζε στα σοβαρά, όπως την αληθινή δηλητηρίαση. Η συνταγή μας πληροφορεί με όλη τη σοβαρότητα: «Αν κάποιος ήπιε πολύ δυνατό κρασί, αν το κεφάλι του είναι ταρακουνημένο, αν χάνει τα λόγια του και αν οι κουβέντες του είναι ακατανόητες, αν η σκέψη του στριφογυρίζει κι αν τα μάτια του είναι απλανή, για να τον θεραπεύσεις πάρε (ακολουθούν τα ονόματα δώδεκα φαρμάκων), ανακάτωσέ τα με λάδι και κρασί όταν πλησιάζει η θεά Γκούλα (το βράδυ δηλαδή)· το πρωί πριν την ανατολή και προτού φιλήσει τον άρρωστο, ας πάρει τη δόση και θα γιατρευτεί».
Ο καλλωπισμός –Μαλλιά και γένεια
Το κεφάλαιο για τον καλλωπισμό θα μακρύνει πολύ, όσο θα έχουμε να κάνουμε με μια τάξη περισσότερο εύπορη· για τους επαγγελματίες, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, πως δεν είχαν τα μπάνια που θα συναντήσουμε στα ανάκτορα και στις πλούσιες κατοικίες· γρήγορο πλύσιμο στις όχτες των καναλιών ή στις νεροδεξαμενές στην αυλή, λουτρά ατμού, μερικές φορές, όπως τα γνώριζαν οι Σκύθες, απλώνοντας μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο νερό πάνω σε υπερθερμασμένες πέτρες, εντριβές και χρήση εργαλείων από οπτή γη που σε εξαιρετικές περιπτώσεις αντικαθιστούσαν τα ξέστρα της Αρχαιότητας. Ένας άλλος καλλωπισμός, πολύ διαδεδομένος σε όλη την κοινωνία, με εξαίρεση τις πολύ χαμηλές τάξεις, είναι το άλειμμα με λάδι ολόκληρου του σώματος και των μαλλιών. Η συνήθεια αυτή είχε δύο σκοπούς: να μαλακώσει την ερεθισμένη και στεγνή, από τον ξερό αέρα και τις τόσο συχνές ανεμοθύελλες, επιδερμίδα και να δράσει, κυρίως, με την αντιπαρασιτική της ενέργεια πάνω στα μαλλιά, γιατί η μάστιγα αυτή ταλαιπωρούσε την αρχαία Μεσοποταμία, όπως και σήμερα τη σύγχρονη Ανατολή και τόσες δυτικές χώρες. Εκπληκτικό είναι ακόμη να διαπιστώνουμε, από τα ανάγλυφα, πόσο συνηθισμένο ήταν, όλες οι κοινωνικές τάξεις να έχουν γένεια και μακρυά μαλλιά.
Οι αρχαίοι Σουμέριοι δεν είχαν μαλλιά και γένεια, ωστόσο, στη Βαβυλώνα, ο λαός είχε μια κοντή γενειάδα, ενώ οι αξιωματούχοι, και γενικά οι άνδρες ώριμης ηλικίας, είχαν μια μακρυά και τετράγωνη γε-νειάδα· η μόδα αυτή ήταν αντίθετη με τα ξυρισμένα χείλια και πηγούνια μιας μεγάλης κατηγορίας πολιτών. Όταν ανακάλυψαν τα ασσυριακά ανάγλυφα, παρατήρησαν την παρουσία των αγένειων αυτών αντρών με το γεμάτο πρόσωπο, που πρόδινε ένα ελαφρύ πάχος. Είδαν στην περίπτωση αυτή αμέσως, τους τόσο συνηθισμένους στις αρχαίες ανατολικές αυλές ευνούχους. Αλλά, από την άλλη μεριά, παρατήρησαν επίσης, πως ήταν πολυάριθμοι και πως άντρες του τύπου αυτού σχημάτιζαν ολόκληρα στρατιωτικά σώματα. Έβγαλαν το συμπέρασμα ότι έπρεπε να δούμε στη συνήθεια αυτή μια απλή συμβατικότητα για να ξεχωρίσουν τους έφηβους και τους νέους, από τους οποίους προέρχονταν οι περισσότεροι υπηρέτες και στρατιώτες, από τους ώριμους άντρες που έπρεπε να αποτελούν τους βετεράνους μέσα στο στρατό.
Αν συγκρίνουμε τα ανάγλυφα, θα παρατηρήσουμε ότι τα μαλλιά, εκτός από τα μαλλιά των αυλικών και των ανωτέρων αξιωματούχων, ήταν πολύ διαφορετικά στη Μεσοποταμία την ασσυριο-περσική εποχή. Τα μαλλιά των αυτόχθονων φαίνονται λιγότερο μακρυά και πιο απλά χτενισμένα, από τα μαλλιά των ανθρώπων του παλατιού· τα μαλλιά των ξένων, που έβριθαν σαν συνέπεια του εμπόριου των σκλάβων και της κίνησης των καραβανιών, είναι χτενισμένα πιο απλά και είναι λιγότερο περιποιημένα.
Το σαπούνι
Η περιγραφή αυτή του βαβυλωνιακού καλλωπισμού μας οδηγεί να μιλήσουμε για ένα απαραίτητο προϊόν, το σαπούνι, που η εξαφάνισή του, εδώ και μερικά χρόνια, για χάρη ενός υποκατάστατου, έχει γίνει πολύ αισθητή. Οι Βαβυλώνιοι δεν είχαν γνωρίσει το φίνο σαπούνι, το σαπούνι πολυτελείας, αλλά ένα μίγμα που το κατασκεύαζαν οι ίδιοι ή που το αγόραζαν, και που το αντικαθιστούσε. Από τους χρόνους κιόλας της 3ηςδυναστείας της Ουρ, οι πινακίδες αναφέρουν, μαζί με τις μερίδες που έδιναν σε μερικούς, και το λάδι κάποιου φυτού, που το ταύτισαν με ένα φυτό του γένους των ιππουριδοειδών, που η στάχτη του έχει σόδα και ποτάσσα και που το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα στην μπουγάδα. Μαλάζοντας τη στάχτη αυτή με λάδι και φίνο άργιλο, έφτιαχναν ένα προϊόν ανάλογο με το σαπούνι μας των τελευταίων αυτών χρόνων, που η ενέργειά του είναι, εν μέρει, μηχανική και οφείλεται στην προστριβή των μορίων της αργίλου.
Ο κουρέας
Το επάγγελμα του κουρέα (GAL-LABU) έχει σχέση με τη συνήθεια να έχουν γένεια και μαλλιά, για την οποία μιλήσαμε παρά πάνω. Ο κουρέας, που το σουμεριακό του όνομα σήμαινε «το υψηλό χέρι», εκτός από τα καθήκοντα για τα οποία σήμερα τον χρησιμοποιούμε, ξύριζε κατά τελετουργικό τρόπο τους ιερείς και τους πιστούς· ξύριζε τους σκλάβους, είτε για να χρησιμεύσει αυτή η κουρά σα διακριτικό σημάδι περισσότερο από ένα συνηθισμένο μαρκάρισμα, είτε για να ετοιμάσει τη θέση όπου θα έκαναν αυτό το σημάδι. Το κούρεμα αυτού του ατόμου είχε συμβολική αξία· μαθαίνουμε από τους νόμους ότι αν ένας γιος ή ένας υιοθετημένος γιος, απαρνιόταν τα γονικά του λέγοντας: «δεν είσαι ο πατέρας μου, δεν είσαι η μάνα μου», οι τελευταίοι αυτοί θα τον ξύριζαν και θα τον πούλαγαν για σκλάβο.
Η αντρική ενδυμασία
Τι φορούσαν οι Βαβυλώνιοι; Ο Ηρόδοτος δίνει την περιγραφή της που δεν είναι η ενδυμασία της αυλής, αλλά του πλήθους, αυτή, δηλαδή, που μας ενδιαφέρει προς το παρόν. Κατά τη συνήθειά του, που είναι συνήθεια των ταξιδιωτών, και περισσότερο από σήμερα ακόμη, εκείνης της εποχής, ο Ηρόδοτος ήταν εγωκεντρικός και η περιγραφή του θέλει να είναι στα ελληνικά μέτρα. Γράφει πως «κατ’ αρχήν φορούσαν ένα λινό χιτώνα που κατέβαινε ως τα πόδια, ένα δεύτερο κατόπι μάλλινο χιτώνα και από πάνω έριχναν έναν άσπρο μανδύα. Φορούσαν σαντάλια, που είναι ιδιομορφία της περιοχής τους, τα οποία έμοιαζαν με τα πέδιλα της Βοιωτίας. Έδεναν σαρίκια γύρω τριγύρω στο κεφάλι τους με τα μακριά μαλλιά και αρωμάτιζε ολόκληρο το κορμί τους. Καθένας έχει ένα σφραγιδόλιθο και ένα χειροποίητο ραβδί. Πάνω στο ραβδί αυτό έχουν χαράξει άλλοτε ένα κριάρι, άλλοτε μια προβατίνα, άλλοτε ένα τριαντάφυλλο, άλλοτε ένα κρίνο, άλλοτε έναν αετό και άλλοτε μερικές φιγούρες: γιατί δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να έχουν ένα ραβδί χωρίς κανένα διακριτικό σημάδι.
Για ό,τι λέει ο Ηρόδοτος αναφορικά με τη συνήθεια να κρατούν ραβδί, πρόκειται για μια συνήθεια που δεν την έχουμε δει να επιβεβαιώνεται, παρά στα ανάγλυφα που εικονίζουν μεγάλα πρόσωπα, και ιδιαίτερα το βασιλιά· δεν είναι ένα μπαστούνι παρά ένα αρκετά ψηλό κοντάρι, δείγμα ισχύος· κανένα από αυτά, που έχουμε την εικόνα τους, δεν φαίνεται να ήταν κατεργασμένο. Για την τάξη των ελεύθερων ανθρώπων, που δεν είχαν καμιά ευκαιρία να εικονίζονται στα ανάγλυφα, εκτός από εκείνους που αποτελούσαν μέρος του βασιλικού οίκου, δεν έχουμε καμιά μαρτυρία για τη συνήθεια να κρατούν ραβδί· είναι όμως αληθοφανής, γιατί τη συνήθεια αυτή τη συναντάμε και σε μερικά μέρη του σημιτικού κόσμου, όπως στην Αβυσσηνία, για παράδειγμα.
Η περιγραφή αυτή ανταποκρίνεται κυρίως στον εύπορο πληθυσμό που συναντούσαν στους δρόμους καθώς πήγαινε στις δουλειές του. Οι τεχνίτες όμως και οι χειρώνακτες φορούσαν πολύ πιο απλά ρούχα: ένα χιτώνα με μισομάνικα που κατέληγε στο μέσο του βραχίονα, και τόσο κοντό, που σταματούσε πάνω από τα γόνατα. Τον έσφιγγαν πάνω στο σώμα με μια ζώνη. Ο χιτώνας αυτός ήταν ωστόσο ταυτόχρονα η φορεσιά των τεχνιτών αλλά και των ξένων ακόμη. Όλα τα ανάγλυφα μας δείχνουν τους χειρώνακτες που ασχολούνται με τις μεταφορές και τις κατασκευές, ντυμένους με τον τρόπο αυτό. Από μια περίεργη σύμπτωση οι κολοσσοί του Χορσαμπάντ, που εικονίζουν τον ήρωα, που θεωρείται πως είναι ο Γιλγαμές, και που είναι δύο τον αριθμό, εμφανίζουν τον έναν από τους δύο ντυμένο με έναν απλό χιτώνα, ενώ τον άλλον τον δείχνουν να φοράει επιπλέον ένα μακρύ, ποδήρη χιτώνα, που μισο-ανοίγει και αφήνει να διαφαίνεται από κάτω ο δεύτερος. Όταν η φορεσιά είναι λίγο περιποιημένη, το περιχείλωμα είναι συχνά γαρνιρισμένο, στο πλάτος είτε στο ύψος, με μια φράντζα με φούντες που κρέμονται.
Τα παπούτσια είναι ένα επίπεδο σαντάλι με δερμάτινες λουρίδες, με δερμάτινα κορδόνια που περνούν ανάμεσα στο μεγάλο δάχτυλο και το λιχανό, για να δεθούν στον αστράγαλο· δεν αναφέρουμε εδώ τα κοσμήματα· κρατάμε την επιφύλαξη να τα περιγράψουμε όταν θα μιλήσουμε για τους καλεσμένους των ανακτόρων. Η καλύπτρα του κεφαλιού των ανθρώπων του λαού είναι συνήθως ένα απλό κορδόνι, που περνάει γύρω από το μέτωπο και διατηρεί στη θέση τους τα μαλλιά, ή ακόμη ένα πολύ περίπλοκο σύμπλεγμα, που μοιάζει με σκούφο, που παίρνει το σχήμα ακριβώς του κεφαλιού και είναι φτιαγμένο με πολλά κομμάτια. Ο τρόπος με τον οποίο ο γλύπτης το δείχνει να παίρνει ακριβώς το περίγραμμα του κεφαλιού, μας κάνει να σκεφτούμε ότι δεν πρόκειται για ένα σαρίκι, που είναι, αντίθετα, ογκώδες. Το σαρίκι ήταν κι αυτό γνωστό την εποχή εκείνη. Δεν είναι, στους τεχνίτες, το μακρύ κομμάτι από λεπτό ύφασμα που τυλίγεται γύρω, τριγύρω από το κεφάλι, αλλά ένα στενό και κοντό κομμάτι που θα δεθεί στην κορυφή του κρανίου.
Γυναικείες μόδες
Η γυναικεία φορεσιά είναι πολύ απλή· είναι μακρυά και κρύβει το σχήμα του σώματος. Στη γυναικεία μόδα, που πρέπει ωστόσο να εξελίχθηκε, δεν διακρίνει κανείς αξιόλογες διαφορές με το πέρασμα των χρόνων. Δεν είχε καμιά ποικιλία, όπως συμβαίνει σήμερα, και έμεινε περισσότερο σταθερή στη διάρκεια μεγάλων περιόδων. Κατά τους πρώτους χρόνους της Βαβυλωνίας, η γυναικεία φορεσιά, που απαρτίζεται από κομμάτια λίγο – πολύ όμοια με αυτά που φορούν οι άντρες, προσφέρει αυτή την ιδιομορφία, να είναι πάντοτε λίγο πιο εξελιγμένη από την αντρική φορεσιά. Στην αρχή ο άντρας εικονίζεται, κατά τις θρησκευτικές τελετές, πολύ συχνά γυμνός· η γυναίκα έχει το μέρος του σώματος από τη ζώνη και κάτω, σκεπασμένο με ένα κομμάτι ύφασμα που έχει πτυχές σε σχήμα φούστας. Ο άντρας αργότερα θα φοράει κι αυτός, με τη σειρά του, ένα πτυχωτό και λίγο – πολύ μακρύ χιτώνα, που θα του κρύβει το κάτω τμήμα του κορμιού· τη στιγμή αυτή η γυναίκα σκεπάζει τον αριστερό της ώμο με ένα αναδίπλωμα των ρούχων της. Όταν τέλος η αντρική φορεσιά θα αποκτήσει πτυχές, όπως και στη ρωμαϊκή εποχή, αφήνοντας μόνο το δεξιό βραχίονα ελεύθερο, η γυναίκα θα έχει τότε και τους δυο ώμους κρυμμένους μέσα στα δυο άκρα του υφάσματος που τα έχει φέρει μπροστά.
Πηγή: Zωρζ Κουτενώ, Η καθημερινή ζωή στη Βαβυλώνα και στην Ασσυρία Μετάφραση: Έλλη Ι. Αγγέλου Εκδόσεις: Δημ. Παπαδήμα
Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.
Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.