Οι εταίροι εξανάγκασαν τις κυβερνήσεις 2010-14 να ακολουθήσουν τέτοιας έκτασης λιτότητα, ώστε διέλυσαν σχεδόν την ισχνή παραγωγική μηχανή. Σημαντικό μέρος του ιδιωτικού τομέα, που αποτελείται κατά βάση από μικρές επιχειρήσεις κάτω των 10 ατόμων, κατεποντίσθη, σε μια πρωτόγνωρη για τα παγκόσμια χρονικά ύφεση εν καιρώ ειρήνης. Ο Clausewitz είχε υποστηρίξει ότι ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Σε συνθήκες άκρατου φιλελευθερισμού η ευρωπαϊκή πολιτική αποτελεί συνέχιση του πολέμου με ειρηνικά μέσα: ραγδαίες μειώσεις μισθών, εκτίναξη της φορολογίας, συνειδητή πτώση του επιπέδου ζωής, φτωχοποίηση, τεράστια ανεργία ήσαν μερικά από τα αποτελέσματα της διάσωσης. 

 

Η αντίληψη περί βίαιης προσαρμογής υπ’ αυτήν την έννοια προσέλαβε χαρακτήρα ταχύτατης οπισθοδρόμησης. Η περίοδος των τελευταίων 10 ετών αποτυπώνεται ως εξής: στην πρώτη πενταετία 2005-2009 ακολουθήθηκε σημαντική κατασπατάληση πόρων, ενώ στην επομένη (2010-2015) επιχειρήθηκε το ακριβώς αντίθετο. Έτσι, ενώ το χρέος αυξανόταν στην πρώτη κυρίως ως απόλυτο μέγεθος, στη δεύτερη διευρύνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ, λόγω κατάρρευσης της παραγωγής (129% το 2009, 175% το 2014). 

 

Οι ελληνικές κυβερνήσεις επιζητούν μείωση του χρέους, ώστε να μπορέσουν να ελαφρύνουν την πίεση επί του προϋπολογισμού. Μολαταύτα οι διασώστες απειλούν: ή συνέχιση της ίδιας πολιτικής ή έξοδο (Grexit). Παρά τα αντιθέτως λεγόμενα από την αντιπολίτευση κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος, αλλά και από τους έξω τσαρλατάνους, η βίαιη έξοδος από την Ε.Ε. στέλνει την πληρωμή του χρέους στις ελληνικές καλένδες.

 

Το εισόδημα της Ελλάδος απέναντι στη Γερμανία το 2000 ήταν 6,7%, το 2008 ανέβηκε στο 9,5% και το 2014 κατακρημνίσθηκε στο 6,2%. Η κατανάλωση του μέσου Έλληνα αντιστοιχούσε σε σχέση με αυτήν του μέσου Γερμανού στο 40% το 2000, στο 54% το 2005, στο 65% το 2008, και αναμένεται να κατρακυλήσει κάτω από το 50% το 2015.

Κυριαρχεί η άποψη: από το ένα μέρος βρίσκεται το φαύλο ελληνικό σύστημα (ορθό κατά μεγάλο μέρος) και από το άλλο οι καλοί, εργατικοί και έντιμοι Ευρωπαίοι πολιτικοί. Σε αυτήν την παιδαριώδη αντίληψη κινούνται οι πλείστοι όσοι φιλοευρωπαϊστές.

 

 

Στη πραγματικότητα οι διασώστες αυτογελοιοποιούνται, τυφλωμένοι από την ιδεολογία τους, αποδεχόμενοι ότι είναι δυνατόν να υπάρξει αξιόλογη ανάκαμψη μετά τα συντρίμμια (σαν να υπάρχει ζωή πέραν του τάφου). Επειδή ως πολιτικάντηδες αδυνατούν, ιδιαίτερα οι Γερμανοί, να παραδεχθούν ενώπιον των ψηφοφόρων τους ότι αυτά που εξιστορούσαν περί βιωσιμότητας του χρέους είναι παραμύθια, αρνούνται να υποστούν φανερή ζημιά, επιδιώκουν ή τη συντριβή του αδύναμου, προς παραδειγματισμό, ή την αποχώρησή του, προκειμένου να υποστηρίξουν το αλάθητό τους. Αυτή η άρνηση της αποδοχής τής μη βιωσιμότητας του χρέους τούς οδηγεί σε τύφλωση, με συνέπεια την ανοησία. 

 

Ακόμα και ο Cipolla, στους βασικούς νόμους της ανθρώπινης ηλιθιότητας, δύσκολα θα φανταζόταν μια ανάλογη περίπτωση: τους δανειστές να προσπαθούν να εξοντώσουν τον οφειλέτη ή κυρίως να τον πείσουν να αυτοχειριασθεί.

 

 

Πριν από το τέλος της διαπραγμάτευσης – 27 Ιουνίου 2015 – η ελληνική κυβέρνηση είχε δεχθεί μέτρα ύψους οκτώ (8) δισ. ευρώ. Το προς συζήτηση μνημόνιο, της 13ης Ιουλίου, περιλαμβάνει δράσεις πλέον των 15 δισ. (δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί η συμφωνία). Δεχόμενοι έναν μέσο σταθμικό φορολογικό συντελεστή της τάξης του 20% (αφού τα 6/10 του πληθυσμού δεν πληρώνουν ή πληρώνουν ελάχιστο φόρο εισοδήματος) και συντελεστή ροπής για εισαγωγές 5%, εκτιμάται ότι τα αρνητικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα θα συρρικνώσουν το ΑΕΠ το 2015 κατά 3%-3,5% τουλάχιστον (χωρίς να αποκλείεται να φθάσει στο 5%). Το ακριβές ύψος της ελάττωσης θα εξαρτηθεί από «εξωγενείς» μεταβλητές, όπως η γεωργική σοδειά, ο τουρισμός, το ύψος της εισροής των κονδυλίων ΕΣΠΑ κ.λπ.

 

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Πίνακα, το ΑΕΠ σε τιμές αγοράς κάμφθηκε μεταξύ 2008 και 2013 κατά 25%, ενώ μεταξύ 2008 και 2015 αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 29%. Αν εξετασθεί όμως σε πραγματικές τιμές (αποπληθωρισμένες), τότε βρίσκεται στα επίπεδα προ της ένταξης στο ευρώ. Για μεγάλο μέρος του πληθυσμού το διαθέσιμο εισόδημα (ό,τι απομένει μετά την άμεση φορολογία) κινείται στα επίπεδα της δεκαετίας 1990 ή του τέλους εκείνης του ’80. 

 

 

Ωστόσο, και το 2016 θα είναι έτος ύφεσης, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις. Ο πλούτος μιας χώρας εξαρτάται, με δεδομένη την τεχνολογία, από την ποιότητα και το μέγεθος του εργατικού δυναμικού και από το ύψος του κεφαλαίου, δηλαδή τα κτήρια – εργοστάσια, τα μηχανήματα – εργαλεία, τα μεταφορικά μέσα και τις λοιπές πάγιες εγκαταστάσεις (ό,τι δεν ανήκει στις προηγούμενες κατηγορίες). 

Το 2008 ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου (οι νέες επενδύσεις) ήταν 52,6 δισ. και η φθορά τού όλου του κεφαλαίου ανερχόταν στα 29,8 δισ. ευρώ. Σημειώθηκε, συνεπώς, αύξηση της συσσώρευσης. Το 2013 – τελευταία επίσημα στοιχεία – οι αποσβέσεις είναι διπλάσιες του νέου κεφαλαίου. Το 2015 εκτιμάται ότι οι νέες επενδύσεις θα ανέλθουν στα 17,3 δισ. έναντι 51,6 δισ. ευρώ των αποσβέσεων. Δύσκολα θα μπορούσε να ανακαλυφθεί αντιπροσωπευτικότερος δείκτης της ύφεσης και της αδυναμίας για σοβαρή ανάκαμψη.

 

Για να σταματήσει η ατέρμονη καταβαράθρωση, θα πρέπει να ενταθούν οι ενισχύσεις του ΕΣΠΑ, να δοθούν πλέον των 6 δισ. από το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (από τα προτεινόμενα 35 δισ.) και να επικρατήσει στοιχειωδώς ευνοϊκό κλίμα, ώστε να εισρεύσει στις τράπεζες μέρος του αποθησαυρισμένου εν Ελλάδι χρήματος (από το εξωτερικό οι εισροές θα είναι μηδαμινές).

 

Η χώρα δεν κατάφερε να εκδυτικισθεί, όπως πολλοί απαιτούν. Όπως η οικονομική ανάπτυξη ταυτίσθηκε με την εκβιομηχάνιση, κατά την ίδια λογική η πολιτική ανάπτυξη ταυτίσθηκε με το δυτικό υπόδειγμα. Βέβαια, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός του 1900 αποκλίνει ουσιωδώς από αυτόν του 2000 στα περισσότερα σημεία. Για παράδειγμα, το εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ είχε θεμελιωθεί πάνω σε αρχές που στηρίζονταν στις αξίες της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, σε αυτό που ονομάζετο Hommo Universalis, σήμερα κατά το υπόδειγμα του Ford και τις διδαχές του Taylor μετατρέπεται σε ένα είδος παιδείας fast food. Εκπαίδευση αποκλειστικά για τις ανάγκες της αγοράς. Αντιστοίχως, οι έλεγχοι της πολιτείας επί των ολιγοπωλίων εξαφανίζονται και η αντιμετώπιση της φαλκίδευσης της πληροφόρησης (και χειραγώγησης των μαζών) ελαχιστοποιείται και αφήνεται στην αντίσταση κάποιων «περιθωριακών». 

 

 

Το πρόβλημα, επομένως, είναι πολύ ευρύτερο από ό,τι νομίζουν πολλοί οπαδοί του ευρώ ή της δραχμής. Η απασχόληση το 2010 ενός εκατομμυρίου ατόμων, αλλά 790 χιλιάδων το 2015, στο Δημόσιο, δηλαδή το 1/4 του εργατικού δυναμικού, δεν συνέβη λόγω επικράτησης του σοσιαλισμού, αλλά διότι δεν υπήρχαν δυνατότητες απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Κατά συνέπεια πρόκειται περί καλυμμένης ανεργίας.

 

Συνεπώς, είτε εντός του ευρώ είτε εντός της δραχμής είτε εντός της Δύσης είτε εκτός το πρόβλημα συμπυκνώνεται στα δυο ερωτήματα:

 

1. Πώς εκσυγχρονίζονται οι δομές;

Προφανώς ο ΣΥΡΙΖΑ αδυνατεί, όπως και τα προηγούμενα κόμματα, να προχωρήσει σε αλλαγή των θεσμών, αφού η κυβέρνηση διατήρησε, αναποφεύκτως για όσους αντιλαμβάνονται βασικές αρχές δημόσιας διακυβέρνησης, τις χειρότερες των παραδόσεων, επιτρέποντας δίκην risalto την έφοδο των ημετέρων στο κράτος.

 

2. Πώς δημιουργούνται θέσεις απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και πώς ευνοούνται επενδυτικές πρωτοβουλίες; Σε ποια προϊόντα η χώρα μπορεί εκτός από θάλασσα και φτηνό φαγητό να ευδοκιμήσει;

 

Δεν φαίνεται κανένας πολιτικός σχηματισμός να είναι σε θέση να απαντήσει στα δύο ερωτήματα. 

 

Η παραμονή της χώρας στο ευρώ είναι μια καλή προϋπόθεση, αλλά σε καμιά περίπτωση η λύση. Ανέκαθεν, ο Θουκυδίδης με τον διάλογο Αθηναίων – Μηλίων παραμένει πάντα επίκαιρος και οξυδερκής, οι έχοντες τη

δύναμη επιβάλλουν τις απόψεις τους. Υπό αυτήν την έννοια δικαιολογείται ο πρόεδρος της γαλλικής Βουλής όταν, με το πραξικόπημα του Λουδοβίκου – Ναπολέοντα το 1851, οπότε οι στρατιώτες με τις ξιφολόγχες απαιτούσαν τη διάλυσή της, είπε στους βουλευτές: Ας φύγουμε. Εμείς έχουμε το δίκιο, αλλά οι κύριοι έχουν τη δύναμη.

 

Άρα, η χώρα δεν συμμετέχει ως ισότιμο μέλλος στην Ε.Ε., όπως διατείνονται οι του ευρωπαϊκού τόξου, αλλά ως ορντινάντσα. Αν η Ε.Ε. πάει καλώς, όλο και κάτι θα κερδίσει και εκείνη. Πολιτική προσβλητική, αν και όχι πάντα ανεπιτυχής, αν θυμηθεί κανείς τον τρόπο που πολιτεύθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος και τις νίκες που σημείωσε.