Οι αφορμές
Η όλη υπόθεση υπήρξε μια καλοσχεδιασμένη προβοκάτσια τής τότε τουρκικής κυβέρνησης του Μεντερέζ. Ο Τούρκος πρωθυπουργός έπαιζε εκείνη την εποχή – όπως και στις μέρες μας ο Ερντογάν – το μουσουλμανικό χαρτί, απομακρυνόμενος από τις αρχές του κεμαλισμού. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι επί πρωθυπουργίας του η Τουρκία, της οποίας η οικονομία δεινοπαθούσε, απέκτησε χιλιάδες επιπλέον τζαμιά… Τέλος, οι διεκδικήσεις των Ελληνοκυπρίων για την ένωσή τους με την Ελλάδα προκαλούσαν έντονο εθνικιστικό εκνευρισμό στην Τουρκία.
Η αρχή έγινε με την ανακίνηση του κυπριακού ζητήματος από τον στρατάρχη Παπάγο το 1954. Τότε, η βρετανική κυβέρνηση με παρέμβασή της προέτρεψε τους Τούρκους να θέσουν ζήτημα προστασίας της μουσουλμανικής μειονότητας, η οποία στο μεταξύ βαφτίστηκε τουρκική. Όλα αυτά και με την πολιτική όξυνσης που επιδίωκε η κυβέρνηση Μεντερέζ δημιούργησαν ένα κλίμα έντονης εχθρότητας εναντίον των Ελλήνων της Πόλης, οι οποίοι εκτός των άλλων κατηγορήθηκαν ότι έκαναν έρανο υπέρ του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, που ξεκίνησε την 1η Απριλίου 1955.

Το χρονικό της προβοκάτσιας
Στην οικία που λέγεται ότι γεννήθηκε ο Κεμάλ, στη Θεσσαλονίκη, στήθηκε οργανωμένη από την τουρκική κυβέρνηση η προβοκάτσια που έγινε η αφορμή των Σεπτεμβριανών (όπως έμειναν στην Ιστορία), δηλαδή του μεγάλου πογκρόμ που εξαπολύθηκε σε βάρος της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης.
Συγκεκριμένα, στις 3 Σεπτεμβρίου, η σύζυγος του Τούρκου προξένου στη Θεσσαλονίκη κάλεσε έναν Έλληνα φωτογράφο να φωτογραφίσει ως ενθύμιο το σπίτι του Κεμάλ. Δύο περίπου μέρες αργότερα, τα μεσάνυχτα της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου, σημειώθηκε μια έκρηξη στον περίβολο του τουρκικού προξενείου προκαλώντας ασήμαντες ζημιές, κυρίως θραύσεις υαλοπινάκων. Σύμφωνα με τις έρευνες των ελληνικών αρχών, η βόμβα μεταφέρθηκε από Τούρκο πράκτορα ελληνικής καταγωγής της Κομοτηνής και πυροδοτήθηκε από τον κλητήρα του τουρκικού προξενείου.
Στον τουρκικό Τύπο παρουσιάστηκαν οι φωτογραφίες της συζύγου του προξένου εντελώς παραποιημένες, δίνοντας μια εικόνα της μεγάλης καταστροφής που υπέστη το σπίτι του εθνάρχη Κεμάλ από τη βόμβα που τοποθέτησαν οι Έλληνες.

Τα Σεπτεμβριανά
Το ήδη προγραμματισμένο σχέδιο δεν άργησε να τεθεί σε αφορμή. Πλήθη μαινόμενων Τούρκων – ένας όχλος, ωστόσο, που συμπεριφερόταν με ακρίβεια και προγραμματισμένα – ξεχύθηκε εναντίον των Ρωμιών της Πόλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν κανένας Τούρκος δεν προειδοποίησε καμιά ελληνική οικογένεια για το τι επρόκειτο να συμβεί… Η λεηλασία των ελληνικών περιουσιών ήταν ολοκληρωτική.
Το «αυθόρμητο» πλήθος είχε στρατολογηθεί επιμελώς από διάφορα μέρη της Τουρκίας, είχε μεταφερθεί με κάθε μέσο στην Κωνσταντινούπολη και είχε λάβει συγκεκριμένο εξοπλισμό προκειμένου να διαπράξει τις βιαιότητες. Είναι αξιοσημείωτο ότι, χρόνια μετά, σύμφωνα με το δημοσίευμα της 12ης Αυγούστου 2008 της εφημερίδας «Ραντικάλ», τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955 εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης είχαν οργανωθεί από το Γραφείο Ειδικού Πολέμου (Özel Harp Dairesi), το οποίο αποτελούσε τον μηχανισμό που είχε στηθεί από το ΝΑΤΟ για την αποτροπή του κομμουνιστικού κινδύνου!
Το «αυθόρμητο» ξέσπασμα του όχλου πραγματοποιήθηκε με στρατιωτική πειθαρχία, συντεταγμένα και στοχευμένα πάντα κατά των ελληνικών στόχων, και είχε ως αποτέλεσμα μέσα σε εννιά περίπου ώρες να καταστραφούν ολοσχερώς 1.004 σπίτια, ενώ άλλες 2.500 κατοικίες υπέστησαν σημαντικές ζημιές. Συνολικά, καταστράφηκαν επίσης 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, πέντε πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις τριών εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε δύο κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των Πατριαρχών στη Μονή Βαλουκλή.
Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σε δύο περίπου χιλιάδες υπολογίζονται από τους κύκλους της ομογένειας οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200. Να σημειώσουμε ότι επιδείχθηκε ιδιαίτερη βαναυσότητα εναντίον των Ελλήνων ιερωμένων.
Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ενώ η ελληνική κυβέρνηση τις υπολόγισε σε 500.000.000 δολάρια. Η οικονομική αιμορραγία και ο φόβος ανάγκασαν χιλιάδες Έλληνες ομογενείς να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα. Αποτέλεσμα αυτής της τουρκικής κτηνωδίας υπήρξε η τραγική συρρίκνωση του κωνσταντινουπολίτικου ελληνισμού, ο οποίος στις μέρες μας δεν ξεπερνά τους 2.000 ανθρώπους…