Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, το «Ελλάδα 2.0», όπως το ονόμασε η κυβέρνηση, θα μπορούσε να αποτελέσει πράγματι την αφετηρία ενός νέου παραγωγικού μοντέλου για τον επαναπροσδιορισμό της χώρας στον ευρωπαϊκό επενδυτικό χάρτη, για μια νέα αναδιανομή ευκαιριών και για ευημερία την επόμενη μέρα της πανδημίας.

Ωστόσο πρόκειται για ένα «πακέτο» ύψους 31 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 12,7 δισ. ευρώ αποτελούν δάνεια και τα υπόλοιπα 18,2 δισ. ευρώ επιδοτήσεις, με το οικονομικό επιτελείο να εκτιμά ότι θα μπορέσει να κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους επιπλέον 27,3 δισ. ευρώ, ανεβάζοντας το τελικό ποσό που θα πέσει στην ελληνική αγορά στα 57,4 δισ. ευρώ.

Σε ό,τι αφορά τη φιλοσοφία του σχεδίου, ο πρωθυπουργός ήταν σαφής. Μίλησε για «ένα πραγματικό εθνικό σχέδιο που πατά πάνω στις προτεραιότητες του σχεδίου Πισσαρίδη». Υιοθετήθηκε δηλαδή το 70% των προτάσεων της επιτροπής Πισσαρίδη.

Αξίζει να σημειωθεί πως η κυβέρνηση εντάσσει στο ελληνικό σχέδιο έργα τα οποία θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί εδώ και χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, ότι το πρώτο έργο που ανακοίνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης – όχι τυχαία – στην παρουσίαση του σχεδίου ήταν ο Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης, ένα έργο που περιλαμβάνει τον τόπο καταγωγής του, με εμφανές προεκλογικό άρωμα. Από τα κονδύλια του ταμείου ανάκαμψης θα χρηματοδοτηθεί και ο αυτοκινητόδρομος Ε65, ο οποίος είχε ξεκινήσει πολύ πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί.

Χρήμα για τους “μεγάλους”

Τα περισσότερα έργα, συνεπώς η συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών πόρων, απευθύνονται στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους και όχι στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που πασχίζουν να σταθούν στα πόδια τους μετά το χτύπημα της υγειονομικής κρίσης.

Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι το ελληνικό σχέδιο επιβραβεύει τις εξαγορές επιχειρήσεων, προκειμένου να καταστούν επιλέξιμες στα ευρωπαϊκά κονδύλια, μια πρόταση που είχε κατατεθεί από την επιτροπή Πισσαρίδη, υποστηρίζοντας πως θα πρέπει να κλείσουν πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις στη χώρα μας, καθώς η ελληνική οικονομία δεν «σηκώνει» τον μεγάλο… όγκο τέτοιων επιχειρήσεων.

Πυλώνες διανομής

Σε ό,τι αφορά, πάντως, τη διανομή, ο πρώτος πυλώνας, η «πράσινη μετάβαση», παίρνει και τη μερίδα του λέοντος των πόρων με 6 δισ. ευρώ. Ο δεύτερος πυλώνας, εκείνος της «ψηφιακής μετάβασης», παίρνει 2,1 δισ. ευρώ, ο τρίτος, που αφορά την «απασχόληση, τις δεξιότητες και την κοινωνική συνοχή», παίρνει 5,2 δισ. ευρώ και ο τέταρτος, εκείνος των «επενδύσεων και του μετασχηματισμού της οικονομίας», παίρνει 4,8 δισ.

Θα μπορούσε να είναι μια σχετικά ισορροπημένη κατανομή, εάν όντως τα 5,2 δισ. του δεύτερου πυλώνα αφορούσαν άμεσα την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Όμως από την αναλυτική κοστολόγηση του σχεδίου προκύπτει το εντελώς αντίθετο: Απ’ ευθείας για τις «ενεργητικές» και «παθητικές» πολιτικές απασχόλησης προϋπολογίζονται, από το σύνολο των 32 δισ., 641 εκατομμύρια ευρώ. Από αυτά, μόνον τα 162 εκατομμύρια πηγαίνουν στις «παθητικές» πολιτικές απασχόλησης – δηλαδή στη στήριξη των ανέργων και σε πολιτικές κοινωνικής προστασίας – και, μάλιστα, στην κατεύθυνση «μεταρρυθμίσεων που θα κάνουν πιο δίκαιη την κατανομή των παροχών ανεργίας».

Το κύριο και μεγάλο πακέτο από το συγκεκριμένο κονδύλι – πάνω από 1 δισ. ευρώ – πάει σε προγράμματα «διά βίου μάθησης» και «κατάρτισης», τα οποία θα αναλάβουν «πάροχοι που θα τελούν υπό διαρκή αξιολόγηση».
Ένα ακόμη κονδύλι 471 εκατομμυρίων πηγαίνει στην «προώθηση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας στα πανεπιστήμια» μέσα από ένα απολύτως ασαφές πλαίσιο συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα.

Ο ιδιωτικός τομέας μοιάζει να είναι ο κύριος αποδέκτης και των κονδυλίων από τους τρεις άλλους πυλώνες του προγράμματος. Ειδικά στην «πράσινη μετάβαση» και στις επενδύσεις για τον «μετασχηματισμό της οικονομίας», όλη η δομή του Εθνικού Σχεδίου κατευθύνει τους πόρους αποκλειστικά σε μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους που είναι ήδη τοποθετημένοι – και προετοιμασμένοι – προνομιακά στην ελληνική αγορά.

Σ’ αυτή την «τοποθέτηση», όσοι παρακολουθούν στενά την αγορά επισημαίνουν τόσο την πορεία συγκεκριμένων μετοχών το τελευταίο διάστημα όσο και – κυρίως – επιχειρηματικές κινήσεις στα πεδία της ενέργειας, του κατασκευαστικού κλάδου και των υποδομών.

Σ’ αυτές τις κινήσεις καταγράφουν, μεταξύ άλλων, την αγορά μόλις προχθές 11 εν λειτουργία αιολικών πάρκων στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα, δυναμικότητας 220 MW, από τη Motor Oil Hellas, την είσοδο στη ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ της Μαριάννας Λάτση με ποσοστό 7,5% μέσω ενός νεοσύστατου χαμηλής φορολογίας family office, την υπερσυγκέντρωση μετοχών επίσης της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ στα χέρια του βασικού της μετόχου Γιώργου Περιστέρη καθώς και το ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον για την Ελλάκτωρ.

Όλες αυτές οι κινήσεις, και πολλές ακόμη που γίνονται ή κυοφορούνται στο παρασκήνιο, μάλλον δείχνουν και την ουσία πίσω από την κατανομή των πόρων και τη δομή του «Ελλάδα 2.0»: τη δομή ενός σχεδίου για λίγους.

Τα “εμβληματικά έργα

Σε ό,τι αφορά τα «εμβληματικά» έργα που παρουσιάστηκαν, αυτά είναι:
• Ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (427 εκατ. ευρώ).
• Ο αυτοκινητόδρομος Ε65 Τρίκαλα – Γρεβενά – Εγνατία Οδός, συνολικού μήκους 70,47 χλμ. (452 εκατ. ευρώ).
• Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» (1,08 δισ. ευρώ).
• Η ανάπτυξη δικτύου 5G σε έξι ελληνικούς αυτοκινητοδρόμους, μήκους 2.011 χιλιομέτρων (300 εκατ. ευρώ).
• Η σύνδεση της ηπειρωτικής χώρας με σύγχρονα υποθαλάσσια καλώδια οπτικών ινών με τα ελληνικά νησιά.
• Η μεταρρύθμιση της διασύνδεσης των ταμειακών μηχανών και των POS, αλλά και των τιμολογήσεων εν γένει με τις φορολογικές και ελεγκτικές Αρχές, με θέσπιση κινήτρων για την προσαρμογή των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στις νέες απαιτήσεις και την προμήθεια του σχετικού εξοπλισμού (0,3 εκατ. ευρώ).
• Το «Εξοικονομώ στο Δημόσιο», που αφορά την ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμιση υποδομών και κτηρίων του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και την ενεργειακή αναβάθμιση του οδοφωτισμού, με τη σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα (200 εκατ. ευρώ).
• Η αναδάσωση 165.000 στρεμμάτων σε όλη την Ελλάδα. Στο ίδιο σχέδιο εντάσσονται ως ειδικότερα έργα η ολοκληρωμένη παρέμβαση στην περιοχή της Πάρνηθας και αντίστοιχη στη Θεσσαλονίκη (224 εκατ. ευρώ).
• Η ανάπτυξη μικροδορυφόρων, η αξιοποίηση των διαστημικών τεχνολογιών και εφαρμογών και η ενσωμάτωσή τους στην εθνική οικονομία (161 εκατ. ευρώ).

Μεταξύ άλλων, από τα κονδύλια του ταμείου ανάκαμψης θα χρηματοδοτηθεί και η εφαρμογή των διατάξεων του νέου νόμου για τα εργασιακά, όπως η ψηφιακή κάρτα εργασίας, το ψηφιακό σύστημα για την υγιεινή και την ασφάλεια στους χώρους εργασίας, η ψηφιοποίηση του ΣΕΠΕ. Επίσης, κάθε άνεργος που ζητά να λάβει επίδομα ανεργίας θα πρέπει να είναι διαθέσιμος για την ένταξή του σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης.

Τα δάνεια

Το ελληνικό σχέδιο προβλέπει πως η χώρα μας θα λάβει δάνεια ύψους 12,7 δισ. ευρώ, τα οποία εκτιμάται πως θα κινητοποιήσουν επενδύσεις ύψους 31,8 δισ. ευρώ. Για να πραγματοποιηθεί μια επένδυση θα πρέπει ο ενδιαφερόμενος να συμμετάσχει και με ίδια κεφάλαια, ενώ είναι απαραίτητη η συμμετοχή και των τραπεζών. Συγκεκριμένα, η μέγιστη χρηματοδότηση που μπορεί να καταθέσει το κράτος φτάνει έως το 50% της επένδυσης, το χρηματοπιστωτικό σύστημα τουλάχιστον το 30% και ο επενδυτής το λιγότερο το 20% αυτής. Τα δάνεια θα δοθούν μέσω διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (IFIs) και του τραπεζικού συστήματος.

το χρονοδιάγραμμα

Το ελληνικό σχέδιο θα συζητηθεί στη Βουλή και στη συνέχεια το τελικό κείμενο θα κατατεθεί στις Βρυξέλλες για να λάβει την τελική έγκριση, μια διαδικασία που εκτιμάται πως θα διαρκέσει περίπου τρεις μήνες. Οι πρώτες εκταμιεύσεις από την Κομισιόν αναμένεται να πραγματοποιηθούν στο τέλος Ιουλίου ή έως τα μέσα Αυγούστου, με την πρώτη προκαταβολή να αγγίζει τα 4 δισ. ευρώ. Τα 12,7 δισ. ευρώ των δανείων θα πρέπει να επιστραφούν στην Κομισιόν σε διάστημα 20 ετών, ενώ όλα τα έργα και οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί έως τις 31 Αυγούστου 2026. Σε αντίθετη περίπτωση χάνονται τα ευρωπαϊκά κονδύλια.

Συγνώμη, λάθος

«Συγγνώμη, κάναμε λάθος» είπε ο Θεόδωρος Σκυλακάκης για την καταστροφή της ελληνικής οικονομίας. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών προχώρησε στην κυνική παραδοχή πως η κυβέρνηση έπεσε έξω στην εκτίμησή της για την καταστροφή που θα υποστεί η ελληνική οικονομία από το λοκντάουν.

Όπως ανέφερε, το οικονομικό επιτελείο δεν είχε υπολογίσει ότι θα υπάρξουν μέτρα στήριξης και για τον Απρίλιο, ανεβάζοντας κατά πολύ τον… λογαριασμό του λοκντάουν, καθώς η διαχείριση των ταμειακών διαθεσίμων αποτελεί μια ιδιαίτερα δύσκολη εξίσωση.
Άλλωστε, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, η κυβέρνηση είχε συνυπολογίσει το προσωρινό «λουκέτο» για τον κλάδο της εστίασης έως τον Μάρτιο, ωστόσο είχε εκτιμήσει ότι το λιανεμπόριο, που παραμένει κλειστό με κρατική εντολή και κοστίζει στα κρατικά ταμεία 250.000.000 ευρώ κάθε εβδομάδα, θα λειτουργούσε αδιάκοπα από τον Ιανουάριο, ακόμα και με τη μέθοδο του click away.

Για άλλη μια φορά εμμέσως πλην σαφώς παραδέχονται ότι τα μέτρα απέτυχαν, ενώ το λοκντάουν διήρκεσε πάνω από πέντε μήνες. Όλο αυτό το διάστημα το οικονομικό επιτελείο επεκτείνει συνεχώς τα μέτρα στήριξης, με το κόστος να έχει εκτοξευτεί πάνω από τα 14 δισ. ευρώ, όταν ο αρχικός σχεδιασμός έκανε λόγο για μέτρα ύψους 7,5 δισ. ευρώ για το σύνολο του 2021.

Στήριξη με δανεικά

Την ίδια ώρα, το υπουργείο Οικονομικών αναγκάζεται σε συνεχή δανεισμό από τις αγορές, εκτοξεύοντας το χρέος και το έλλειμμα του Προϋπολογισμού.
Σύμφωνα με τον Σκυλακάκη, δεν υπολογιζόταν ότι αυτός ο μήνας θα ήταν τόσο δύσκολος, όπως ακριβώς δεν υπολογιζόταν ότι θα έχουμε λοκντάουν για τόσο μεγάλο διάστημα. «Τα έσοδα του Προϋπολογισμού έχουν αντέξει» ξεκαθάρισε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών και παραδέχτηκε ότι θα υπάρχουν απώλειες για τον Μάρτιο.

Και κάπως έτσι ο λογαριασμός για το 2021 ξεπέρασε τα 14 δισ. ευρώ, ενώ οι εξαγγελίες των οικονομικών υπουργείων, το τελευταίο διάστημα, για το νέο πρόγραμμα επιδότησης με 330 εκατομμύρια ευρώ του κλάδου της εστίασης κατά τη φάση επανεκκίνησής του «προδίδει» την κατάσταση: λαμβάνει κονδύλια από το νέο EΣΠA (υποκαθιστώντας προφανώς επενδύσεις με μέτρα στήριξης), έχοντας εξαντλήσει τη δυναμική του υφιστάμενου προγράμματος, αλλά και των υπόλοιπων παρεμβάσεων στήριξης της E.E. για το πλήγμα από την πανδημία (SURE, React EU κ.λπ.).

Aπό το νέο EΣΠA θα χρηματοδοτείται η νέα επιδότηση, προϋπολογισμού 330 εκατομμυρίων ευρώ, για την παροχή κεφαλαίου κίνησης στις επιχειρήσεις εστίασης με σκοπό την αγορά πρώτων υλών για τους 2-3 πρώτους μήνες επανεκκίνησης της λειτουργίας τους που θέτει σε εφαρμογή το υπουργείο Aνάπτυξης.

Aφορά επιχειρήσεις, μικρομεσαίες και μεγάλες, που έχουν κύριο KAΔ ή KAΔ με τα μεγαλύτερα έσοδα από την εστίαση. Περιλαμβάνονται και οι επιχειρήσεις franchise υπό την προϋπόθεση πλήρωσης ορισμένων κανονιστικών κριτηρίων του EΣΠA. Tο ποσό της ενίσχυσης ανέρχεται στο 7% επί του τζίρου του κύριου KAΔ εστίασης ή του KAΔ με τα μεγαλύτερα έσοδα του 2019.

Για τις επιχειρήσεις που έχουν συσταθεί εντός του 2019 ή εντός του 2020 το ποσό της ενίσχυσης ορίζεται ως εξής: [(κύκλος εργασιών 2019 ή 2020)/αριθμός ημερών λειτουργίας]x365x7%. Tο μέγιστο ποσό ενίσχυσης ορίζεται σε 100.000 ευρώ ανά AΦM.