Η 29η Μαΐου, που σημαίνει την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, είναι μια μέρα πένθους για τον Ελληνισμό, μια μέρα περισυλλογής, μια μέρα κατάνυξης και χαρμολύπης που τόσο είναι συνυφασμένη με την ιδιοσυγκρασία του Έλληνα όπως αυτή έχει σφυρηλατηθεί από τις τόσες δόξες, τα κατορθώματα, αλλά και τις καταστροφές που έχει βιώσει η ράτσα μας.

Οι Τούρκοι αντίθετα γιορτάζουν τη μέρα αυτή σαν τη μεγάλη τους εθνική εορτή, αφού μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, στις 29 Μαΐου του 1453, απέκτησαν πρωτεύουσα πόλη, και σταμάτησαν να είναι ένα έθνος νομαδικό. Οι γιορτές των Τούρκων, τα παλαιότερα χρόνια είχαν σαν επίκεντρο τον Κεράτιο κόλπο, όμως τα τελευταία χρόνια οι Τούρκοι επικεντρώνουν τις εθνικιστικές κορώνες τους στην Αγία Σοφία, καθώς ξέρουν ότι με τον τρόπο αυτό, εμείς οι Έλληνες γευόμαστε ακόμη περισσότερη πίκρα.

Τα κρυμμένα μυστικά

Η Αγία Σοφία, έχει πολλά μυστικά κρυμμένα. Την πύλη του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά», την «κολώνα που δακρύζει», μυστικά υπόγεια περάσματα, μυστικές εικονογραφήσεις και θρύλους που πυκνώνουν το μυστήριο γύρω από αυτή την κιβωτό του Ελληνισμού. Αρκετά από αυτά τα μυστήρια αποκαλύπτονται τυχαία, κάτω από τόνους ασβέστη που σκεπάζουν τις αγιογραφίες και τα αξεπέραστα ψηφιδωτά της.

Ένα από αυτά τα μυστήρια είναι η μεγάλη υπόγεια «κινστέρνα» της Αγίας Σοφίας. Το έργο αυτό έγινε για να εξασφαλίσει στην Κωνσταντινούπολη το απαιτούμενο νερό την εποχή της ξηρασίας. Ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεπί, που ήταν γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1611, ισχυριζόταν ότι το μέγεθος της «κινστέρνας» ήταν τέτοιο που μπορούσε να πλεύσει μέσα σ’ αυτήν ένα «γαλιόνι», δηλαδή ένα πλοίο μεσαίου μεγέθους σαν αυτά που χρησιμοποίησε ο Χριστόφορος Κολόμβος για την ανακάλυψη της Αμερικής. Η κινστέρνα μάζευε το νερό της βροχής και των υπόγειων πηγών, και επικοινωνούσε και με άλλες υπόγειες δεξαμενές μέσω ενός περίτεχνου υπόγειου υδραυλικού δικτύου.

Ο συγγραφέας Νταν Μπράουν, στο βιβλίο του «Inferno», αναφέρεται στη μεγάλη κινστέρνα της Αγίας Σοφίας, χρησιμοποιώντας την σαν κομμάτι ενός γρίφου που ζητά τη λύση του, γράφοντας:

«Ω, εσύ, κάτοχε της ισχυρής γνώσης, αναζήτησε τα διδάγματα που είναι κρυμμένα εδώ, πίσω από στίχους σκοτεινούς. Ψάξε τον επίβουλο Δόγη της Βενετίας που κάποτε αποκεφάλισε τα άλογα, και συνέθλιψε τα κόκκαλα των τυφλών. Γονάτισε σ’ αυτό το περίλαμπρο μουσείο της θείας γνώσης, κι ακούμπησε το αυτί σου στο δάπεδο για να ακούσεις το κελάρυσμα του νερού. Ακολούθα τα σημάδια ως το βυθισμένο παλάτι… Γιατί εδώ στο σκοτάδι, ένα χθόνιο τέρας καραδοκεί, βυθισμένο στα αιμάτινα ύδατα, της λίμνης που δεν αντανακλά τα αστέρια».

Ο Νταν Μπράουν, αναφέρεται στον 41ο Δόγη της Βενετίας, τον τυφλό Ενρίκο Δάνδολο, ο οποίος ηγήθηκε της 4ης Σταυροφορίας που κατέληξε στην πρώτη Άλωση της Πόλης, στις 12 Απριλίου του 1204. Ο Δάνδολος, πρωτοστάτησε στη σφαγή κα τη λεηλασία της Πόλης, αποσπώντας πολλούς θησαυρούς και έργα τέχνης. Ανάμεσα σ’ αυτά τα έργα τέχνης και τα τέσσερα ορειχάλκινα άλογα που κοσμούσαν τον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης, και τώρα κοσμούν την πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

Ο Δάνδολος τυφλώθηκε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Μια εκδοχή  τον φέρνει να τυφλώνεται κατά διαταγή του Εμμανουήλ Κομνηνού με ρευστό γυαλί, αφήνοντας τα μάτια του ανέπαφα, το 1171 ή 1172 μΧ., σε μια εκστρατεία κατά του Βυζαντίου. Η δεύτερη -και επικρατέστερη- εκδοχή είναι πως τυφλώθηκε από ένα χτύπημα στο πίσω μέρος του κρανίου κατά τη διάρκεια μιας μάχης. Αυτό συνάγεται και από το γεγονός ότι στα 1174, η υπογραφή του ήταν ευανάγνωστη στα επίσημα έγγραφα της Βενετίας, ενώ 2 χρόνια αργότερα, το 1176, η υπογραφή του έχει σαφώς γίνει δυσανάγνωστη, πράγμα που υποδηλώνει ότι η όρασή του άρχισε να φθίνει στο μεσοδιάστημα αυτό. Ο Δάνδολος ενταφιάστηκε στην Αγία Σοφία, αλλά ο τάφος του καταστράφηκε από τους Οθωμανούς, και τώρα μένει μόνο ένα κενοτάφιο και μια επιγραφή τοποθετημένη τον 19ο αιώνα. 

Το γκράφιτι και οι… Βίκινγκς

Το 2015, άρχισε η εξερεύνηση της υπόγειας Αγίας Σοφίας, που κατέληξε σε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Beneath the Hagia Sophia» (2018).

Τότε ο σεναριογράφος Κουτσί Ακιλί, διαπίστωσε τυχαία, κάτι που τόσους αιώνες διέφευγε από τους επισκέπτες του ναού. Οι τέσσερεις πτερωτοί άγγελοι που κοσμούν περιμετρικά τον τρούλο, αν τοποθετηθούν διαδοχικά -εν σειρά- αναπαριστούν το πέταγμα των αγγέλων.

Οι εμπειρογνώμονες που κλήθηκαν επί τόπου, διατύπωσαν τη θεωρία ότι στην περίπτωση αυτή μπορεί να έχουμε ένα από τα πρώτα δείγματα κινούμενων σχεδίων. Ο θεατής μπορεί να το αντιληφθεί όταν έκθαμβος από το ομολογουμένως επιβλητικό θέαμα του τρούλου, στραφεί περί τον άξονά του. 

Ένα άλλο μυστήριο που ανακαλύφθηκε πολύ αργότερα, είναι επίσης κάποια «γκραφίτι» με ρούνους. Αρχικά πιστευόταν ότι επρόκειτο για κάποιες τυχαίες γραμμές που είχαν γίνει στα μάρμαρα, και προέρχονταν από τη φθορά του χρόνου. Τελικά το 1964, αποκαλύφθηκε ότι επρόκειτο για ρουνική επιγραφή του 9ου αιώνα μΧ. Η επιγραφή έγραφε: «Ο Χάλβνταν ήταν εδώ».

Ο τύπος της γραφής παραπέμπει στην αρχαία νορβηγική διάλεκτο, οπότε ο γραφέας πρέπει να ήταν Βίκινγκ που είχε ταξιδέψει ως την Πόλη για να κάνει πιθανότατα εμπόριο και έμεινε εκεί, γοητευμένος από την ομορφιά της Κωνσταντινούπολης, την οποία οι Βίκινγκς αποκαλούσαν «Μικλαγκάρντ». Ο Χάλβνταν, όπως οι περισσότεροι Βίκινγκς που έμειναν στην Πόλη, εντάχθηκε στο μισθοφορικό σώμα των Βαράγγων, και μπήκε στην υπηρεσία του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Την εποχή εκείνη, η Αγία Σοφία άνοιγε μόνο την Κυριακή οπότε και τελούνταν η Θεία Λειτουργία. Προφανώς ο Χάλβνταν, έχασε το ενδιαφέρον του αφού η λειτουργία ήταν στα ελληνικά, και κάθισε να σκαλίσει το όνομά του στο μαρμάρινο γείσο του εξώστη.

H Ρωσίδα ερευνήτρια Έλενα Μελνίκοβα, το 2016, αναζητώντας δείγματα κυριλλικής γραφής, τελικά ανακάλυψε άλλη μια ρουνική επιγραφή, μήκους 27 πόντων, που έγραφε: «Ο Άρινμπαρ χάραξε αυτούς τους ρούνους».

Το 2020, το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, κάνοντας έρευνες για την ακουστική της Αγίας Σοφίας, προχώρησε σε μια προσομοίωση βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα. Έτσι, έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε πώς ακούγονταν οι ψαλμωδίες 1.500 χρόνια πριν, χωρίς τη χρήση μικροφωνικών εγκαταστάσεων. Ο ναός μετατρέπεται σε γιγάντιο ηχείο, και το αποτέλεσμα είναι καθηλωτικό. Είναι μια μοναδική εμπειρία που αξίζει τον κόπο να την απολαύσει κανείς φορώντας ακουστικά. Το εγχείρημα έχει το όνομα «Icons of Sound» και ψέλνει η χορωδία Capella Romana.

Από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι εντυπωσιασμένοι από τη διαχρονικότητα των μνημείων, προσπάθησαν να συνδέσουν την εφήμερη ύπαρξή τους, γράφοντας το όνομά τους πάνω στα αιώνια αρχιτεκτονήματα και τοπόσημα του ανθρώπινου πνεύματος. Έτσι, και οι Τούρκοι, «γράφουν» με λέιζερ πάνω στους τοίχους της Αγίας Σοφίας, προβάλλοντας το εφήμερο πέρασμά τους από εκεί.

Ειδήσεις σήμερα

Τα κοράκια του Πύργου του Λονδίνου (photos, video)

Πάμελα Τσόρτσιλ Χάριμαν, η μεγαλύτερη εταίρα του 20ού αιώνα (Photos/Video)

Ο ζωγράφος Μπομπ Ντύλαν (Photos/Video)

.