Αντιεμβολιαστικά μηνύματα και συνθήματα, θεωρίες συνομωσίας, διαφθορά στους κόλπους της κυβέρνησης και πολιτικοί ανάξιοι εμπιστοσύνης είναι στον πυρήνα των fake news στην Ελλάδα.

Τα σόσιαλ μίντια τέθηκαν στο μικροσκόπιο πρωτοπόρου πανεπιστημιακού ερευνητικού προγράμματος με στόχο την κατανόηση και την ανάλυση των ψευδών και κατασκευασμένων ειδήσεων- δημοσιευμάτων, κυρίως στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αλλά και στο διαδίκτυο ευρύτερα.

Η έρευνα διαφοροποιείται από τις εξίσου αξιόλογες κλασικές πρωτοβουλίες για διασταύρωση και έλεγχο ψευδών ειδήσεων- fact cheking.  Διότι σκοπός της ερευνητικής ομάδας ήταν εξαρχής η παρατήρηση και μελέτη της παραπληροφόρησης που διαχέεται και μεταδίδεται από τα social media, ο εντοπισμός των δημοφιλέστερων θεμάτων ανα χρονική περίοδο, η ρητορική των ψευδών ή κατασκευασμένων δημοσιευμάτων και η συγκριτική παρατήρηση αντίστοιχων ερευνών του εξωτερικού στο πλαίσιο προσπάθειας για σε βάθος κατανόηση των τάσεων παραπληροφόρησης σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές.

Στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξακολουθούν να κυριαρχούν ψευδείς ή κατασκευασμένες ειδήσεις που διαμορφώνουν ένα «κοκτέιλ» κακοπληροφόρησης (Misinformation) με περιεχόμενο κατά της κυβέρνησης, ισχυρισμούς διαφθοράς στους κόλπους της και μηνύματα αντιεμβολιαστικά. 

Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας (PJL) του τμήματος ΜΜΕ και Επικοινωνίας του ΑΠΘ, μια υψηλά καταρτισμένη και εξειδικευμένη ομάδα καθηγητών, ερευνητών και φοιτητών με επικεφαλής του έργου τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος, Νίκο Παναγιώτου, έχει εξετάσει μέχρι τώρα 140 διαφορετικά προφιλ, έχουν εντοπισεί και καταγραφεί περισσότερες από 5.500 αναρτήσεις στα social media και έχουν επίσης καταγραφεί τουλάχιστον 45.000 επισκέψεις σε αναρτήσεις στο Facebook που σχετίζονται με fake news. Εξου και η πανεπιστημιακή ομάδα αλλά και το ευρύτερο πρόγραμμα ονομάζονται Fake News Hunters.

Διαπιστώθηκε κατ΄αρχήν ότι ενώ κατά τη διάρκεια του 2020 το πιο δημοφιλές θέμα στις ψευδείς ειδήσεις περιστρεφόταν γύρω από τον Covid-19, το 2021 πρωτοστατούν αναρτήσεις αναφορικά με τα εμβόλια, αρνητές, αντιεμβολιαστές.

Η έρευνα που είναι σε διαρκή εξέλιξη, στο διάστημα Μαΐου- Ιουνίου 2021 εξέτασε περι τις 5.500 αναρτήσεις από τις οποίες ποσοστό περίπου 19% (ή 950) «μιλούσαν» για κυβερνητική διαφθορά, κάπου 17% (935) είχαν αναφορές για «Νέα Τάξη Πραγμάτων» (θεωρίες μεταξύ άλλων για μια ελίτ που σχεδιάζει να αλλάξει τον κόσμο με δραστικό τρόπο και είναι εκείνη που λαμβάνει τις καθοριστικές αποφάσεις-  το κυρίαρχο μήνυμα εδώ είναι ότι η ελίτ αυτή προκάλεσε την πανδημία της Covid) η οποία  αποσκοπεί στην χειραγώγηση και τον έλεγχο των πολιτών μέσω του εμβολίου, είχαν αντιεμβολιαστικό περιεχόμενο (σε ποσοστό 16,75%) και τέταρτη κατηγορία αλλά με σημαντικά μικρότερο ποσοστό αναφορών (περι το 9%) ήταν εκείνη που είχε θέσεις κατά της παγκοσμιοποίησης αλλά και εθνικιστικά μηνύματα(πχ. εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης οι χώρες χάνουν την ταυτότητα τους).

«Οι ψευδείς ειδήσεις που εντοπίζονται με την ανάλυση μας αφορούν θέματα που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης πχ διαφθορά και πολιτική», σημειώνει ο επικεφαλής της ερευνητικής ομαδας FNH, καθηγητης Νίκος Παναγιώτου και εξηγεί ότι «η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία. Χρησιμοποιείται προκειμένου να προωθηθούν ψευδείς ειδήσεις κατά κύριο λόγο απαξίωσης της πολιτικής και του Δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο στόχος ειναι προφανής, να υπονομεύθουν οι Δυτικές δημοκρατίες εκ των έσω, μειώνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς. Μάλιστα δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει σύμπτωση των αφηγήσεων και του είδους των ψευδών ειδήσεων και σε άλλες χώρες που μελετάμε. Ο αγώνας για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης είναι αγώνας ουσιαστικά ενίσχυσης της ίδιας της Δημοκρατίας μας».

Ο μεγαλύτερος όγκος ψευδών ειδήσεων στο ελληνικό Facebook γίνεται από συγκεκριμένες σελίδες και ομάδες, αλλά και από επιδραστικά πρόσωπα (influencers) που είναι αρκετά δημοφιλή, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας.

Για παράδειγμα, η ερευνητική ομάδα FNH εντόπισε χρήστη των σόσιαλ μίντια που ισχυρίζεται ότι είναι «επιστήμονας ιατρικού εργαστηρίου» ο οποίος έχει περι τους 9000 followers που θεωρούν ότι είναι «αξιόπιστη πηγή». Η κυρίαρχη θέση αυτού του ανθρώπου είναι ότι «δεν υπάρχει εμβόλιο που να μας προφυλάσσει από ιούς και δεν υπάρχουν εμβόλια χωρίς σοβαρές επιπλοκές», σύμφωνα με την καταγραφή των FNH.

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα εστιάζει στον εμβολιασμό παιδιών, εφήβων και ανθρώπων ΑΜΕΑ αλλά και σε θεωρίες συνομωσίας, όπως η ύπαρξη μικροτσίπ (στα εμβόλια) που μπορεί να προκαλέσουν ακόμα και το θάνατο.

Οι θεωρίες συνομωσίας συνοδεύονται από μαγνητοσκοπημένες μαρτυρίες παραδείγματα από άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ, η Ρωσία και οι ΗΠΑ, αλλά και από ρητορική μίσους κατά των φαρμακευτικών βιομηχανιών όπως οι Astra- Zeneca και Pfizer.

Εκείνο που επισημαίνεται από την ερευνητική ομάδα είναι ότι η παραπληροφόρηση συνδέει αφηγήματα αντιεμβολιαστικά  με αντικυβερνητικά όπως για παράδειγμα «η κυβέρνηση έχει κρυφά σχέδια», «η κυβέρνηση δεν παρουσιάζει τα πραγματικά στοιχεία παρενεργειών των εμβολίων» ή ότι « το εμβόλιο είναι πιο επικίνδυνο από τον ιό τον ίδιο».

Διαβάστε επίσης

Ο κορωνοϊός «χτύπησε» την Ελληνοφρένεια

Αλέξης Τσίπρας: Συνέντευξη απόψε στο κεντρικό δελτίο του Alpha

Μαρίνα Πατούλη: Ετοιμάζεται να μπει στη «Φάρμα» (Video)