ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Όπως είδαμε αναλυτικότερα στις προηγούμενες δημοσιεύσεις μας η Ελληνική Επανάσταση είχε αίσια έκβαση, η οποία δεν θα ήταν δυνατή αν δεν παρενέβαιναν οι Μεγάλες Δυνάμεις και, πιο συγκεκριμένα, αν δεν υπήρχε ο ανταγωνισμός Ρωσίας – Αγγλίας, ο όποιος εκφράστηκε διπλωματικά από μια συναίνεση που αφορούσε τη δημιουργία νεοελληνικού κράτους.

Γράφει χαρακτηριστικά η Λένα Διβάνη στο βιβλίο της « Η “ύπουλος θωπεία” – Ελλάδα και ξένοι, 1821-1940»: «Όυσιαστικά η κατάσταση έχει ως εξής: οι Ρώσοι, η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη, επιθυμούσαν, όπως προαναφέρθηκε, να επισπεύσουν τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οπότε όλον τον 19ο αιώνα ενίσχυαν κάθε εξέγερση στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, βοήθησαν και τη φθίνουσα Ελληνική Επανάσταση να κερδίσει κάνοντας έναν ακόμα νικηφόρο Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Οι Άγγλοι, από την άλλη μεριά, που ήταν η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη, είχαν τον εκ διαμέτρου αντίθετο στόχο: να διατηρήσουν κατά το δυνατόν την ακμαιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αποδέχτηκαν όμως ρεαλιστικά την πραγματικότητα, που έλεγε ότι θα ιδρυθεί ελληνικό κράτος αφού θέλουν οι Ρώσοι, και, ως αντιστάθμισμα, βάλθηκαν να μειώσουν τα σύνορά του…». Λίγο παρακάτω συνεχίζει: «Για αντίβαρο στην αύξουσα ρωσική επιρροή, η Αγγλία αποφάσισε να βοηθήσει τη χρηματοδότηση της Επανάστασης που παρέπαιε, εγκρίνοντας δυο δάνεια».

Για τον πρώτο αυτό δανεισμό, πριν ακόμα η χώρα λάβει κρατική υπόσταση, έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά, κυρίως για τα ελάχιστα χρήματα που έφτασαν τελικά στην Ελλάδα, πράγμα για το οποίο προφανώς δεν φέρουν ευθύνη οι δανειστές, όπως δεν φέρουν ευθύνη και για το ότι χρησιμοποιήθηκαν όχι για τις ανάγκες της Επανάστασης αλλά για αυτές του εμφύλιου που μαινόταν στη χώρα. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια.

Κατά την εποχή του δανεισμού, η χώρα εκφραζόταν πολιτειακά από το Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου, όπως αυτό προσδιόριζε το πρώτο Σύνταγμα της 1ης Ιανουαρίου 1822. Το δάνειο δεν μπορούσε εκ των πραγμάτων να έχει εμπράγματες εγγυήσεις. Η επανάσταση (με ό,τι αυτό σήμαινε) βρισκόταν απλώς σε μια διαδικασία αμφισβήτησης της οθωμανικής κυριαρχίας με άγνωστες συνέπειες και με έναν ευγενή πόθο, που δεν ήταν άλλος από τη συγκρότηση ενός νέου κράτους του οποίου προφανώς, τα όρια, τη διεθνή αποδοχή και την επιβίωση δεν μπορούσε να προδικάσει κανείς. Το γεγονός είναι ότι τόσο το Σύνταγμα όσο και το δάνειο είναι δυο πρώτες ενέργειες που η μια συνδράμει την άλλη ώστε η Επανάσταση να αποκτήσει μια πρώτη μορφή θεσμικής κατοχύρωσης. Θα έλεγε κανείς, ότι το «Προσωρινό Πολίτευμα» αποτελεί ευτυχή προϋπόθεση του δανεισμού. Άρα, τόσο το Σύνταγμα όσο και τα πρώτα δάνεια εντάσσονται στο πλαίσιο μιας σειράς μηχανισμών που χρησιμοποιεί η Επανάσταση προκειμένου να πετύχει τον τελικό της σκοπό, που δεν είναι άλλος από τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους.

Είναι αλήθεια ότι ένας διεθνής δανεισμός αποτελεί μιαν αλυσίδα πολυσυνθέτων διαδικασιών και οι μηχανισμοί του απαιτούν ιδιαίτερη ειδίκευση ώστε να γίνουν κατανοητοί. Τα πρώτα ελληνικά δάνεια έχουν εγγραφεί στη λαϊκή συνείδηση μέσα από μια σειρά παρερμηνειών και παρεξηγήσεων, για τις οποίες βαρύνουσα ευθύνη έχουν οι αυθαίρετες ιδεολογικές ερμηνείες της ιστορίας, που έτσι κι αλλιώς προσαρμόζουν την πραγματικότητα (μέχρι παραλογισμού) στις δογματικές τους στρατηγικές.

Ωστόσο, τα δάνεια της Ανεξαρτησίας είχαν μεγαλύτερη πολιτική βαρύτητα από ό,τι οικονομική. Πιο συγκεκριμένα, η χώρα αποκτά από τον μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό οίκο παγκοσμίως ένα διεθνές κυρίαρχο χρέος πριν αποκτήσει κρατική υπόσταση και, κατά συνέπεια, πριν αναγνωριστεί διεθνώς η κρατική της κυριαρχία! Στην «Αντίφαση του “κυρίαρχου χρέους”», ο Ευάγγελος Βενιζέλος σημειώνει σχετικά: «Αυτό είναι εντυπωσιακό και αποδεικνύει ότι η ικανότητα μιας οντότητας που τείνει να γίνει κρατική και η ικανότητα κάθε κράτους να έχει πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου, στις διεθνείς αγορές ομολόγων, είναι στοιχείο πρωτίστως πραγματολογικό. Ως τέτοιο προοιωνίζεται την αναγνώριση καταρχάς του κράτους, δηλαδή τη μετακίνηση από τη σφαίρα των πραγματικών συσχετισμών και καταστάσεων στη σφαίρα των νομικών συνεπειών στο πεδίο του Διεθνούς Δικαίου, που είναι όμως από τη φύση του πραγματιστικό».

Πρόκειται εμφανώς για μιαν ευφυέστατη ενέργεια εξωτερικής πολιτικής, η οποία χρεώνεται στην πολιτική ιδιοφυΐα του Μαυροκορδάτου.

Να σημειώσουμε εδώ ότι οι ανάγκες της Επανάστασης είχαν θέσει ως επιτακτική προτεραιότητα τον εξωτερικό δανεισμό καθώς ο εσωτερικός δεν είχε αποδώσει. Όπου προσέφυγαν, λοιπόν, οι αντιπρόσωποι της Επανάστασης, βρήκαν κλειστές πόρτες. Για την ακρίβεια, δάνειο πριν από την Αγγλία ζητήθηκε από τη Ρωσία, τα Ιταλικά Βασίλεια, την Πρωσία, την Ισπανία και την Πορτογαλία, αλλά παντού υπήρξε απόλυτη άρνηση. Η Αγγλία, συνάπτοντας τα δάνεια αυτά – για τα οποία έχουν γραφτεί τα μύρια όσα – εκείνη τη συγκεκριμένη συγκυρία όπου ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας πελαγοδρομούσε μεταξύ των δυο φάσεων του εμφυλίου πολέμου, έδινε στην Επανάσταση διεθνή νομιμοποίηση και αναγνώριση της πολιτειακής της υπόστασης.

Γίνεται φανερό ότι οι οικονομικοί όροι του δάνειου έρχονται σε δεύτερη μοίρα, καθώς η έμμεση αναγνώριση της Αγγλίας και η εμπλοκή της στην Ελληνική Επανάσταση, δηλαδή η συγκατάθεσή της να δημιουργηθεί νεοελληνικό κράτος, πρέπει να εκληφθεί ως ανυπολόγιστα θετική. Η εμπλοκή της Αγγλίας – που τόσο επίμονα ζητούσε ο Μαυροκορδάτος – στην ελληνική υπόθεση είχε επιτευχθεί. Μάλιστα, οι διπλωματικές σχέσεις της Επανάστασης με την Αγγλία εξελίχθηκαν ιδιαίτερα με την αίτηση προστασίας που υπεβλήθη τον Ιούνιο του 1825, όταν ο Ιμπραήμ επέλαυνε για την καταστολή της Επανάστασης. Με δυο λόγια, ο Μαυροκορδάτος είχε αποτρέψει το ενδεχόμενο η Αγγλία να μην συναινέσει στη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους.

Διαβάστε επίσης:

ΚΙΝΑΛ: Καλές δημοσκοπήσεις και πρώτα αντιπολιτευτικά «δόντια»

ΣΥΡΙΖΑ: Τι σηματοδοτεί η κίνηση Τσίπρα για εκλογή από τη βάση

Κακοκαιρία Ελπίδα: Άλλη μια τεχνοκρατική αποτυχία