«Οφείλουμε στο όνομα της ειλικρίνειας και των φιλικών μας σχέσεων με τις (ευρωπαϊκές) δυνάμεις να δηλώσουμε ότι θα θεωρήσουμε κάθε απόπειρά τους για επέκταση του συστήματός τους σε οποιοδήποτε μέρος αυτού του ημισφαιρίου ως επικίνδυνη για την ειρήνη και την ασφάλειά μας.

Δεν έχουμε αναμειχθεί στις αποικίες και τις εξαρτημένες περιοχές καμιάς ευρωπαϊκής δύναμης και δεν σκοπεύουμε να αναμειχθούμε. Αλλά από κοινού με τις κυβερνήσεις που δήλωσαν την ανεξαρτησία τους και τη διατήρησαν, μια ανεξαρτησία που με πολλή περίσκεψη και βασιζόμενοι στις αρχές του δικαίου την έχουμε αναγνωρίσει, δεν μπορούμε να μη θεωρήσουμε οποιαδήποτε ανάμειξη που στοχεύει στην καταπίεση και τον έλεγχο του πεπρωμένου τους από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή δύναμη και με οποιονδήποτε τρόπο, παρά μόνο ως εκδήλωση μη φιλικής διάθεσης απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες».

Στις 2 Δεκεμβρίου 1823, ο Τζέιμς Μονρόε σε διάγγελμά του στο Κογκρέσο, που θα μείνει στην ιστορία γνωστό ως «Δόγμα Μονρόε», διατυπώνει τις βασικές αρχές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για μια θεωρία που έχει καθορίσει την αμερικανική εξωτερική πολιτική, καθώς έπαιξε σημαντικό ρόλο και υιοθετήθηκε από πολλούς Αμερικανούς Πρόεδρους, όπως ο Θίοντορ Ρούζβελτ, ο Τζον Κένεντι και ο Ρόναλντ Ρίγκαν.

Το Δόγμα Μονρόε διατυπώθηκε στις αρχές της τρίτης δεκαετίας του 19ου αιώνα, όταν οι ΗΠΑ απέρριψαν την αγγλική πρόταση κοινής δράσης έπειτα από εισήγηση του υπουργού Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας Τζον Κουίνσι Άνταμς. Οι ΗΠΑ δεν θα επιθυμούσαν με κανέναν τρόπο καμιά ευρωπαϊκή ανάμειξη στις υποθέσεις τους. Εκτός των άλλων, απεχθάνονταν κάθε ιδέα εγκαθίδρυσης μοναρχικών ευρωπαϊκών καθεστώτων στα νέα κράτη του βορείου και νοτίου ημισφαίριου της αμερικανικής ηπείρου, τα οποία είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους διώχνοντας κυρίως τους Ισπανούς.

Η διακήρυξη αυτή αποτελούσε μια σαφή προειδοποίηση προς όλους τους Ευρωπαίους ότι δεν πρόκειται να ανεχθούν καμιά ανάμειξή τους που την ερμήνευαν ως επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις των ΗΠΑ. Βασική αρχή της διακήρυξης ήταν μια αυτόνομη εξωτερική πολιτική που θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Αυτό το Δόγμα υπήρξε ο κυρίαρχος οδηγός της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και κατά καιρούς προσαρμόστηκε σύμφωνα με τα συμφέροντά τους.

Ώς τότε, οι ΗΠΑ διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με τη Μεγάλη Βρετανία, που βασίζονταν κυρίως στις συναλλαγές με τις πρώην ισπανικές αποικίες. Ταυτόχρονα, ωστόσο, οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον αλλά και ανησυχία την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας και τη διαμόρφωση της νέας τάξης πραγμάτων, της «Ιεράς Συμμαχίας» στην Ευρώπη μετά τη λήξη των Ναπολεόντειων πολέμων. Έτσι, η πρόταση συνεργασίας του Τζον Κουίνσι Άνταμς δεν ακούστηκε καθόλου ευνοϊκά στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Στην ομιλία του αυτή, ο Μονρόε διατύπωσε την άποψη ότι η Αμερική έπρεπε να μείνει ανεξάρτητη από την Ευρώπη. Στην ουσία ήθελε να αποτρέψει την ιδέα μιας νέας ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στις νεοσύστατες όσο και αδύναμες δημοκρατίες των λατινοαμερικανικών χωρών. Το Δόγμα αυτό εξέφραζε με σύγχρονους όρους το σύνθημα «η Αμερική ανήκει στους Αμερικανούς!», πράγμα που με τη σειρά του σήμαινε ότι οι ΗΠΑ δεν θα επέτρεπαν καμιά εξωτερική επέμβαση σε χώρες της αμερικανικής ηπείρου. Στην πραγματικότητα, βέβαια, οι ΗΠΑ εκείνη την εποχή δεν μπορούσαν να επέμβουν δυναμικά για να υπερασπιστούν με την ισχύ αυτά που διατύπωνε η αρχή της εξωτερικής τους πολιτικής. Με δυο λόγια, δεν ήταν σε θέση να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία των άλλων χωρών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι δέκα χρόνια μετά τη διατύπωση του Δόγματος, το πανίσχυρο βρετανικό Ναυτικό κατέλαβε το 1833 στην Αργεντινή τα νησιά Μαλβίνες, τα γνωστά μας Φώκλαντ, που προκάλεσαν τον Πόλεμο των Φώκλαντ το 1982, ο οποίος διήρκεσε δέκα εβδομάδες! Εκατόν σαράντα εννέα χρόνια αργότερα, αυτή η κατάκτηση δημιούργησε μια πολεμική σύγκρουση ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετάνια και την Αργεντινή. Αυτό θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι δικαιώνει τη θεωρητική τουλάχιστον πρόθεση του Δόγματος.

Αργότερα, το 1845, ένας άλλος Αμερικανός Πρόεδρος, ο Τζέιμς Πολκ, δημιούργησε όλες εκείνες τις προϋποθέσεις θέτοντας τις βάσεις ώστε η Αμερική να αναδειχθεί ως μια νέα παγκόσμια δύναμη. Η χώρα επεκτάθηκε σχεδόν ώς τα σημερινά της όρια, ωστόσο οι τμηματικές διαιρέσεις της δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να μην αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε.

Οι στρατιωτικές επεμβάσεις του Δόγματος

Στη διάρκεια του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, οι πολιτικές αρχές του Δόγματος Μονρόε τέθηκαν σε εφαρμογή με διάφορες επεμβάσεις, όπως η προσάρτηση του Τέξας, το 1845, που οδήγησε στον πόλεμο με το Μεξικό, όπου οι ΗΠΑ προσάρτησαν μεγάλες περιοχές όπως οι Αριζόνα, Νέο Μεξικό, Καλιφόρνια, Νεβάδα, Γιούτα και άλλα εδάφη.

Το 1898, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέβαλαν στον αγώνα της ανεξαρτησίας της Κούβας από την ισπανική κατοχή και απέκτησαν μεγάλη επιρροή σε αυτή τη χώρα. Επίσης, το 1903, οι ΗΠΑ συμμετείχαν στον διαχωρισμό του Παναμά από το έδαφος της Κολομβίας και η Αμερική είχε στρατιωτική βάση στη χώρα έως και το 1999.

Το Δόγμα Μονρόε δέχτηκε σκληρή κριτική τόσο εντός όσο και εκτός της Αμερικής. Κυρίως επικρίθηκε ότι ήταν προσχηματικό προκειμένου να δικαιολογήσει τις εδαφικές επεκτάσεις των ΗΠΑ στην αμερικανική ήπειρο αλλά και την επιβολή της κυριαρχίας τους.

Ωστόσο, η συνολική αποτίμηση των αποτελεσμάτων αυτής της πολιτικής είναι πολύ απαιτητικότερη, καθώς η Αμερική μέσα από αυτήν τη φιλοσοφία εξωτερικής πολιτικής, που προφανώς ελάμβανε υπόψη τα αμερικανικά συμφέροντα (όπως συνηθίζεται να πράττει κάθε χώρα στον τομέα της εξωτερικής της πολιτικής), κατάφερε να καταστεί παγκόσμια ηγεμονική δύναμη που, παρά τα κατά καιρούς λάθη και παλινωδίες, διαμόρφωσε τον σύγχρονο τρόπο ζωής, ενδυνάμωσε και υπερασπίστηκε τη δημοκρατία και την ελευθερία ως βασικά συστατικά του σύγχρονου κόσμου.

Το ελληνικό χρώμα του Δόγματος

Όπως ήδη έχουμε γράψει πολλές φορές, η Ελληνική Επανάσταση είχε διεθνή απήχηση. Είναι τρομερά ενδιαφέρον την ώρα που ο Ρώσος ομόθρησκος αυτοκράτορας αποκηρύττει μετά βδελυγμίας την Ελληνική Επανάσταση, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στην ομιλία του Μονρόε στο αμερικανικό Κογκρέσο, υπήρχε αναφορά σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση.

«Επί πολύ χρόνο, υφίσταται μια έντονη ελπίδα, βασισμένη στον ηρωικό αγώνα των Ελλήνων, ότι θα επιτύχουν στον αγώνα τους και θα αναλάβουν την ισότιμη θέση τους μεταξύ των εθνών τής Γης. Πιστεύουμε ότι όλος ο πολιτισμένος κόσμος επιδεικνύει βαθύ ενδιαφέρον για την ευημερία τους. Παρότι καμία δύναμη δεν έχει προβεί σε δήλωση υπέρ τους, εν τούτοις, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, ουδεμία έχει λάβει μέτρα εναντίον τους. Το πρόταγμα και το όνομα των Ελλήνων, τους έχουν προστατεύσει από κινδύνους που θα μπορούσαν να είχαν καταβάλει σύντομα κάθε άλλο λαό.

Οι συνήθεις υπολογισμοί συμφερόντων και προσκτήσεων με σκοπό τη μεγαλοσύνη (των Μεγάλων Δυνάμεων), οι οποίες τόσο πολύ αναμειγνύονται στις συναλλαγές των εθνών, φαίνεται ότι δεν είχαν καμία επίδραση επί εκείνων (των Ελλήνων). Από τα γεγονότα που έχουν περιέλθει εις γνώση μας, πιστεύουμε ευλόγως ότι ο εχθρός τους έχει απωλέσει, για πάντα, κάθε επ’ αυτών κυριαρχία, ότι η Ελλάδα θα γίνει ξανά ένα ανεξάρτητο έθνος. Η δε ενδεχομένη αναβάθμισή της σε τέτοιο υψηλό επίπεδο, αποτελεί αντικείμενο των πλέον ενθέρμων ευχών μας».

Διαβάστε επίσης

Σε προεκλογικό σπριντ ο ΣΥΡΙΖΑ – Με ισχυρά μηνύματα Τσίπρα προς κάθε κατεύθυνση έκλεισε ο συνεδριακός κύκλος

Αυτόματη συμπλήρωση του Ε9 – Αφορά τις μεταβολές λόγω πώλησης, γονικής παροχής και δωρεάς

Κάτω από τον πήχη των ελληνικών προσδοκιών τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής