Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ενωμένη, αλλά ένα παζλ συμφερόντων, συχνά αντικρουόμενων, κάτι που αποδεικνύεται κάθε φορά που πρέπει να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις, όπως για παράδειγμα στο μεταναστευτικό ή στο θέμα του εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο.

«Κάθε φορά που υπάρχει ένα θέμα στο τραπέζι και προσφέρονται τεχνικές λύσεις για να το λύσουμε, εγείρονται νέα αιτήματα. (…) Είναι κινούμενος στόχος, αδύνατον να φτάσεις σε συμφωνία με αυτόν τον τρόπο» δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης αναφερόμενος στη δυστοκία επίτευξης ομοφωνίας στο θέμα του πετρελαϊκού εμπάργκο. Αυτή η δήλωση θα μπορούσε να περιγράφει κι άλλες περιπτώσεις με δύσκολα θέματα στο τραπέζι.

«Ξεχνούμε τη μεγάλη εικόνα. Εστιάζουμε μόνο στα λεφτά. Οι Ουκρανοί πληρώνουν με τη ζωή τους» δήλωσε ο Λετονός πρωθυπουργός Κριστγιάνις Κάρινς προσπαθώντας να πείσει τους ομολόγους του στην τελευταία σύνοδο κορυφής για το πραγματικό διακύβευμα.

Μπορεί ο Νότος να δημιουργήσει το δικό του μέτωπο;

Όντως οι Ευρωπαίοι ηγέτες συχνά ξεχνούν τη μεγάλη εικόνα ακολουθώντας μόνο το χρήμα. Στη θέση των Ουκρανών, τηρουμένων των αναλογιών, βρέθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν άλλοι Ευρωπαίοι, που πλήρωσαν βαρύ τίμημα στο όνομα της χρηματοπιστωτικής ορθοδοξίας.

Από την εποχή της κρίσης χρέους μέχρι σήμερα οι αποφάσεις στην Ε.Ε. λαμβάνονται με πολύ κόπο. Και μέσα από τα παζάρια έχει αναδειχθεί η δύναμη των περιφερειακών ομάδων που συντονίζονται για να επιβάλουν την ατζέντα τους. Οι ομάδες που συγκροτούνται με γεωγραφικά ή θεματικά κριτήρια και διασπούν τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ είναι:

● Η ομάδα του Βίσεγκραντ (Τσεχία, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία).

● Η Νέα Χανσεατική Λίγκα (Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Λετονία, Λιθουανία, Ολλανδία, Σουηδία).

● Η Μπενελούξ (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο).

● Και οι Nordics (οι Βόρειοι: Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, μαζί με τα Νησιά Φερόε και τη Γροιλανδία).

Οι ομάδες αυτές είναι δραστήριες και χαράσσουν κοινές γραμμές σε διάφορα θέματα, από το εμπόριο και την οικονομία μέχρι το μεταναστευτικό και τις διεθνείς σχέσεις.

«Γουρούνια» με φτερά

Αυτές οι ομάδες συγκροτούνται στον ευρωπαϊκό Βορρά, ενώ ο Νότος δείχνει ανοργάνωτος (στην καλή εκδοχή), παρόλο που υπάρχουν φλέγοντα θέματα τα οποία αφορούν τους Νότιους, οι οποίοι έχουν κάθε λόγο να συνεργαστούν. Μάλιστα προσφάτως ο Economist διαπίστωσε ότι «τα παλιά γουρούνια (PIGS) έβαλαν φτερά, την ώρα που οι βόρειες χώρες προσγειώνονται», για να σημειώσει ότι τα κράτη της νότιας Ευρώπης τα πηγαίνουν καλά σε σχέση με την περίοδο της κρίσης χρέους.

Στη διάρκεια αυτής της κρίσης τα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου εμφανίζονταν με αποκλίνουσες θέσεις. Η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ισπανία, έγιναν γνωστές ως PIGS, δηλαδή τα «γουρούνια», που για τους Βορειοευρωπαίους είχαν κυλιστεί στη λάσπη του χρέους και των ελλειμμάτων. Απέναντι σε αυτά τα «γουρούνια» βρέθηκαν κυρίως οι Γερμανοί και οι Βόρειοι σύμμαχοί τους.

Οι νοτιοευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αντί να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν ένα ενιαίο μέτωπο αλληλεγγύης, έκαναν μία αγωνιώδη προσπάθεια να μην ταυτιστεί η μία χώρα με την άλλη, για να μην «κολλήσει» το στίγμα του αναξιόπιστου εταίρου στην Ε.Ε.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Γιατί όμως; Οι λόγοι είναι πολιτικοί και ιστορικοί. Η μεγάλη διαφορά ειδικού βάρους των κρατών του ευρωπαϊκού Νότου, τα διαφορετικά οικονομικά δεδομένα και τα διεθνή συμφέροντα καθιστούν τις χώρες του Νότου ετερογενείς.

Αν, για παράδειγμα, θεωρήσουμε τη Γαλλία ως χώρα του Νότου, ή έστω μεσογειακή, θα πρέπει αμέσως να αποδεχτούμε ότι ο ρόλος της είναι ηγετικός και η ίδια δύσκολα θα δεχτεί να είναι ισότιμη με τις υπόλοιπες. Αν η Γαλλία δεχθεί τον ρόλο του «primus inter pares» (πρώτου μεταξύ ίσων), τότε ξυπνάει ο ανταγωνισμός με άλλες σημαντικές χώρες του Νότου, όπως η Ιταλία και η Ισπανία.

Στη διάρκεια της πανδημίας, όταν οι Ευρωπαίοι προσπαθούσαν να βρουν κοινή απάντηση, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα πρότειναν από κοινού τη δημιουργία ενός ταμείου που θα στήριζε την υπέρβαση της κρίσης. Έκαναν έτσι ένα πρώτο βήμα, αλλά η λύση προβλήθηκε ως κοινή γαλλογερμανική πρόταση για το Next Generation EU. Πάντως οι Ευρωπαίοι ξεπέρασαν ένα ταμπού που είχαν πληρώσει πολύ ακριβά οι PIGS στην κρίση χρέους.

Θα μπορούσε η κοινή στάση των Νοτιοευρωπαίων απέναντι στην πανδημία να αποτελέσει «οδηγό» για τη δημιουργία μίας ομάδας στους κόλπους της Ε.Ε. που θα ενεργούσε ως μέτωπο για την υπεράσπιση των συμφερόντων του Νότου; Υπάρχει μια καλή αφετηρία: όλες οι χώρες έχουν φιλοευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ακόμα κι αν ανήκουν σε διαφορετικές πολιτικές ομάδες.

Ένας «ηγέτης του Νότου» που βλέπει προς τα βόρεια

Επίσης υπάρχει ένας ισχυρός παίκτης: ο Εμανουέλ Μακρόν, που πολύ θα ήθελε να είναι ο «ηγέτης του Νότου». Αλλά βεβαίως δεν του αρκεί αυτός ο ρόλος, πολύ περισσότερο σήμερα που η απουσία της Άνγκελα Μέρκελ του αφήνει ανοιχτό τον δρόμο για… κάτι περισσότερο. Αλλά για να φτάσει σε αυτό το… περισσότερο χρειάζεται τους άλλους ισχυρούς πόλους στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Έτσι ο ισχυρός παίκτης του ευρωπαϊκού Νότου λοξοκοιτάζει προς τα βόρεια.

Το παράδοξο είναι ότι οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου έχουν κοινά συμφέροντα και προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση, η ασφάλεια και η άμυνα, αλλά και η ανεργία, η Κοινή Αγροτική Πολιτική και τα ενεργειακά θέματα που θα έπρεπε να τους φέρουν πιο κοντά.

Ομολογουμένως μεταξύ κάποιων κρατών του ευρωπαϊκού Νότου έχει επιδειχτεί αλληλεγγύη σε θέματα όπως το μεταναστευτικό και οι μεγάλες δασικές πυρκαγιές, αλλά προϋπόθεση για το επόμενο βήμα είναι η συναντίληψη ότι η κοινή προσέγγιση εξυπηρετεί καλύτερα τα εθνικά συμφέροντα απ’ ό,τι οι μεμονωμένες προσπάθειες. Κάτι που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Στην κρίση χρέους ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν, ο τότε πρωθυπουργός της Ιταλίας Κόντε και ο Πορτογάλος ομόλογός του Αντόνιο Κόστα προειδοποιούσαν ότι η ολλανδική αντίθεση στη χρηματοπιστωτική στήριξη του Νότου θα οδηγούσε στο τέλος της Ε.Ε., σημειώνει ο Δρ Έλμαρ Χέλεντρορν, καθηγητής στο Global Economy and Business Program, και υπενθυμίζει σε άρθρο του στο atlanticcouncil.org ότι η αυστηρή ολλανδική στάση υπαγορεύεται από την έλλειψη ενημέρωσης της κοινής γνώμης για την πραγματικότητα στον Νότο.

Την επόμενη φορά που οι Βόρειοι θα αντιμετωπίσουν τους Νότιους σαν «γουρούνια» η σύγκρουση θα είναι πιο δύσκολη και μπορεί να απειλήσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Διαβάστε επίσης:

Κάτω από τον πήχη των ελληνικών προσδοκιών τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής

Ερντογάν: Ο περιστρεφόμενος δερβίσης

Καυτό (ελληνοτουρκικό) καλοκαίρι