Με τον πιο δραματικό τρόπο ήρθε στην επικαιρότητα η δυσκολία αποϊδρυματοποίησης των παιδιών στην Ελλάδα, μετά τα όσα συγκλονιστικά έχουν καταγγελθεί για τις συνθήκες διαβίωσης στην Κιβωτό του Κόσμου, που πυροδότησε εξελίξεις ακόμη και σε δικαστικό επίπεδο.

Στο topontiki.gr μίλησε η δικηγόρος Μιρέλλα Καστριώτη, που έχει ασχοληθεί με υποθέσεις αναδοχής και υιοθεσίας και κατέθεσε την γνώση και την εμπειρία της για το πόσο δύσκολη είναι η αναδοχή, αλλά και η υιοθεσία παιδιών στη χώρα μας και τι ισχύει με το νομικό πλαίσιο, εντός του οποίου είναι υποχρεωμένοι να κινηθούν οι υποψήφιοι γονείς που θέλουν να αναλάβουν ένα παιδί και να το πάρουν από ένα ίδρυμα.

Όπως εξηγεί η κ. Καστριώτη, «το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, δεν βοηθάει στην επιτάχυνση της διαδικασίας της αναδοχής, διότι υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην αξιολόγηση των υποψήφιων ανάδοχων γονέων από τις Κοινωνικές υπηρεσίες των Περιφερειών και αυτό λόγω της υποστελέχωσής τους, με αποτέλεσμα τα προγράμματα να ολοκληρώνονται με βραδύ ρυθμό».

Και συνεχίζει τονίζοντας ότι ένας άλλος παράγοντας που δυσχεραίνει τη διαδικασία, είναι το πότε θα κληθεί ο υποψήφιος για συνεργασία για συγκεκριμένο παιδί, διότι αυτό εξαρτάται από τις συγκεκριμένες ανάγκες των παιδιών που είναι προς αναδοχή και κατά πόσο αυτές καλύπτονται από τις δυνατότητες και τις επιθυμίες κάθε υποψήφιου.

«Η ηλεκτρονική διασύνδεση απλοποίησε μεν τη διαδικασία, αλλά περιόρισε τις επιλογές, διότι πλέον η αναδοχή προχωράει με βάση τα κριτήρια που έχει εισαγάγει ο κάθε ενδιαφερόμενος, αποκλείοντας κάποιες περιπτώσεις που ενδεχομένως να τον ενδιέφεραν, όπως για παράδειγμα παιδιά με πολύ ελαφριά προβλήματα υγείας, τα οποία χαρακτηρίζονται από αυτά και αποκλείονται από τις επιλογές των υποψηφίων ανάδοχων γονέων».

Ο ρόλος των Ιδρυμάτων

Μάλιστα, η κ Καστριώτη έρχεται να επιβεβαιώσει τις καταγγελίες που ακούστηκαν το τελευταίο διάστημα ότι τα Ιδρύματα δεν επιθυμούν να προχωρούν οι αναδοχές των παιδιών: «Τα Ιδρύματα δεν στηρίζουν την αναδοχή επειδή έχουν συμφέρον να κρατούν παιδιά στις εγκαταστάσεις τους και να εμφανίζουν πολλούς ωφελούμενους, αλλά και από φόβο του προσωπικού των ιδρυμάτων ότι προγράμματα αποϊδρυματοποίησης μπορεί να συνεπάγονται απώλεια θέσεων εργασίας και εργασιακών κεκτημένων».

Μάλιστα, η κ. Καστριώτη αναφέρει ότι στα Ιδρύματα παρατηρείται συχνά το φαινόμενο να κάνουν λανθασμένη εκτίμηση ως προς την επιλογή του παιδιού, με αποτέλεσμα οι αναδοχές να μην έχουν θετική έκβαση και τα παιδιά να επιστρέφουν στα Ιδρύματα.

Η κ. Καστριώτη δεν παραλείπει να τονίσει και τον ρόλο που παίζει η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, η οποία είναι τέτοια που δύσκολα μια οικογένεια δέχεται να γίνει ανάδοχη σε ένα ξένο παιδί και να το μεγαλώσει, προκρίνοντας αντ’ αυτού τη λύση της υιοθεσίας. «Και για το λόγο αυτό ο αριθμός των οικογενειών που ενδιαφέρονται να αναλάβουν τη φροντίδα ενός παιδιού είναι μειωμένος σε σχέση με αυτόν των υιοθεσιών» επισημαίνει.

Τα παιδιά στα αζήτητα των νοσοκομείων ελλείψει δομών

Πέραν των προνοιακών ιδρυμάτων, το δίχτυ παιδικής προστασίας «μπάζει» και από αλλού.

Αρκετές είναι οι περιπτώσεις ανηλίκων τα οποία «φιλοξενούνται» με εισαγγελική εντολή σε νοσοκομεία χωρίς εποπτεία ή ειδική φροντίδα, λόγω έλλειψης προνοιακών δομών. «Το παράδοξο είναι ότι τα παιδιά αυτά απομακρύνονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον με σκοπό να προστατευθούν, αφού το περιβάλλον αυτό έχει κριθεί «ακατάλληλο» από την Εισαγγελία και «φιλοξενούνται» για μεγάλο χρονικό διάστημα στο «ακατάλληλο» για το σκοπό αυτό νοσοκομειακό περιβάλλον» τονίζει η γνωστή δικηγόρος.

«Τα παιδιά αυτά θα πρέπει, όταν δεν υφίσταται πλέον ανάγκη για παροχή ιατρικών υπηρεσιών, να φιλοξενούνται σε ειδικές δομές και να δέχονται υποστήριξη από διεπιστημονική ομάδα με τη συμμετοχή ψυχολόγων. Αντ΄ αυτού παραμένουν στα νοσοκομεία για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς αυτά να διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές και το κατάλληλο εξειδικευμένο προσωπικό λόγω έλλειψης δομών, προκειμένου να τους παράσχουν τη φροντίδα που έχουν ανάγκη».

Το νομοθετικό πλαίσιο για τα «παιδιά των νοσοκομείων»

Η κ. Καστριώτη αναφέρει ότι δεν υπάρχει σαφής νομοθετική ρύθμιση για το χρονικό διάστημα που μπορεί να παραμείνει στο νοσοκομείο ένα παιδί, το οποίο εισήλθε με εντολή Εισαγγελέα για ένα συγκεκριμένο λόγο, όπως για παράδειγμα το να υποβληθεί σε εξετάσεις, και διαπιστώθηκε ότι είναι υγιές.

Και σημειώνει «υπάρχει ανάγκη ενός δεσμευτικού πλαισίου για την Πολιτεία, ώστε σε περιπτώσεις που εκκρεμούν κάποιες κατά κανόνα χρονοβόρες διαδικασίες, όπως η αναμονή για την έκδοση απόφασης σχετικά με την κηδεμονία του ανηλίκου ή παιδιά που δεν έχουν οικογένεια, η φιλοξενία να είναι προσωρινή με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και να προχωράει άμεσα η διαδικασία ένταξής τους σε δομές. Μάλιστα, τα παιδιά αυτά δεν εγγράφονται άμεσα στα Εθνικά Μητρώα Ανηλίκων με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η εκκίνηση οποιασδήποτε ενέργειας αναδοχής ή υιοθεσίας» επισημαίνει, βάζοντας μία κόμη παράμετρο που καθυστερεί την αναδοχή ή την υιοθεσία ενός παιδιού.

3-4 χρόνια η αναμονή για την υιοθεσία ενός παιδιού

Τι ισχύει όμως με την υιοθεσία παιδιών;

Η κ. Καστριώτη εξηγεί ότι η συγκεκριμένη διαδικασία είναι ακόμη πιο δύσκολη και χρονοβόρα από αυτήν της αναδοχής.

Με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, ιδρύθηκαν φορείς σχετικοί με την υιοθεσία, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας, ως συμβουλευτικό και γνωμοδοτικό όργανο, το Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων, στο οποίο θα εγγράφονται υποχρεωτικά όλα τα παιδιά που τοποθετούνται σε μονάδες προστασίας και φροντίδας ή πρόκειται να δοθούν σε ανάδοχο γονέα με δικαστική απόφαση ή σύμβαση ή πρόκειται να υιοθετηθούν καθώς και το Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Θετών Γονέων. Επίσης, θεσμοθετήθηκε η ανάθεση διεξαγωγής της κοινωνικής έρευνας από πιστοποιημένους κοινωνικούς λειτουργούς, καθώς και ειδικού προγράμματος επιμόρφωσης / εκπαίδευσης υποψήφιων θετών γονέων.

«Ωστόσο, η νομοθετική αυτή ρύθμιση δεν συνέβαλε μέχρι στιγμής ουσιαστικά στην επιτάχυνση της διαδικασίας υιοθεσίας ενός ανηλίκου. Υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην αξιολόγηση των υποψήφιων θετών γονέων από τις αρμόδιες Κοινωνικές Υπηρεσίες, αλλά και όσον αφορά στο χρόνο της συναίνεσης από τους γονείς ή η αναπλήρωσή της από το Δικαστήριο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η έκδοση δικαστικής απόφασης για την υιοθεσία του παιδιού ξεπερνάει τον ένα χρόνο.

Συνεπώς, εάν ένα ζευγάρι επιθυμεί να υιοθετήσει ένα παιδί, ο χρόνος αναμονής κυμαίνεται στα 3 με 4 χρόνια έως την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Σε περίπτωση που πρόκειται για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας ή παιδιά με ειδικές ανάγκες, ο χρόνος αναμονής είναι μικρότερος λόγω του μειωμένου ενδιαφέροντος για τα παιδικά αυτά. Ακόμη, όμως και στην περίπτωση βρεφών που πληρούν τις προϋποθέσεις για να υιοθετηθούν, λόγω των ιδιαίτερα χρονοβόρων δικαστικών ενεργειών, οι πιθανότητες υιοθεσίας τους μειώνονται, διότι το μωρό μεγαλώνει και οι υποψήφιοι θετοί γονείς επιθυμούν να υιοθετούν βρέφη» εξηγεί η κ. Καστριώτη.

Συνεπώς, ο χρόνος αυτός αναμονής αποθαρρύνει πολλά ζευγάρια από το να ξεκινήσουν τη διαδικασία της κρατικής υιοθεσίας, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν στην ιδιωτική υιοθεσία.

De facto κακοποιητικά όλα τα ιδρύματα, τονίζει η βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα παιδιά

«Όλα τα ιδρύματα είναι de facto κακοποιητικά, δεν χρειάζεται να εστιάσουμε στην κακοποίηση που ασκείται από το προσωπικό», δήλωσε η βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Θεώνη Κουφονικολάκου, μιλώντας σε σχετική ημερίδα.

Η κυρία Κουφονικολάκου ανέφερε ότι «η απουσία προσώπου αναφοράς για το παιδί στα ιδρύματα, δηλαδή η ματιά του αποκλειστικού φροντιστή, είναι κακοποιητική, είναι σε τέτοιο βαθμό παραμελητική ώστε υπονομεύει την πλήρη ανάπτυξη του παιδιού που θα βρεθεί εκεί». Επίσης, στα ιδρύματα, συνέχισε η ίδια, τα παιδιά πολύ συχνά δεν έχουν φροντίδα για την εκπαιδευτική τους ένταξη, για ζητήματα ψυχικής υγείας και για την κοινωνικοποίησή τους, δεν έχουν καμία ενίσχυση της σχέσης με τη βιολογική οικογένεια ή με το κοινωνικό τους περιβάλλον.

Αναφερόμενη στα κενά του συστήματος παιδικής προστασίας, η βοηθός Συνήγορος του Πολίτη παρατήρησε ότι οι επαγγελματίες των κοινωνικών υπηρεσιών στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των παιδιών, ενώ παρατηρούνται ιδιαίτερα ανομοιογενείς πρακτικές σε υπηρεσίες ελλείψει πρωτοκόλλων υποστήριξης, παρέμβασης, διερεύνησης και ως προς την υποστήριξη της οικογένειας και ως προς την εποπτεία της αναδοχής και των ιδρυμάτων. Επίσης, οι θεσμικές παρεμβάσεις χαρακτηρίζονται από αποσπασματικότητα και έλλειψη βιωσιμότητας.

Σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από το πληροφοριακό σύστημα αναδοχής και υιοθεσίας, τα οποία παρουσίασε η ερευνήτρια Θεοδώρα Μώρου, διαπιστώνεται αξιοσημείωτη επιβράδυνση του ρυθμού αναδοχών και υιοθεσιών το τελευταίο διάστημα.

Τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα και τα παιδιά με αναπηρία

Δεν υπάρχουν ξεχωριστά στοιχεία για την αναδοχή ασυνόδευτων παιδιών μεταναστών και προσφύγων, ωστόσο στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα ασυνόδευτα παιδιά αποκλείονται από την αναδοχή γιατί είναι άνω των 12 ετών.

Σύμφωνα με τον Ανδρέα Δήμου, συνεργάτη της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, μόλις έξι ή επτά αναδοχές είναι σε διαδικασία υλοποίησης.

Ο κ. Δήμου χαρακτήρισε ύψιστης σημασίας την αναδοχή και για τα ασυνόδευτα παιδιά παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα βρίσκονται για λίγο καιρό στην Ελλάδα και αναμένουν την επανένωσή τους με μέλη της οικογένειάς τους σε άλλες χώρες.

Σημαντική χαρακτήρισε ο Ανδρέας Κασκανιώτης, κοινωνικός λειτουργός του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής, την ανάγκη αναδοχής και των παιδιών με αναπηρία, όπως και την επαρκή στελέχωση των υπηρεσιών υποστήριξής τους.

Τη διαδικτυακή συζήτηση για τον θεσμό της αναδοχής διοργάνωσε το ΚΜΟΠ- Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Η διαδικασία της αναδοχής – Όλες οι πληροφορίες

Η κ. Καστριώτη μας εξήγησε και τη διαδικασία που ακολουθείται για την αναδοχή παιδιών.

Σήμερα στην Ελλάδα, εάν κάποιος επιθυμεί να γίνει ανάδοχος γονέας, μπορεί να το πράξει με τους εξής τρόπους:

i. Είτε υποβάλλοντας αίτηση μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας www.anynet.gr, η οποία συνδέει όλα τα ιδρύματα φιλοξενίας παιδιών στην Ελλάδα και στην οποία καταχωρίζονται από τους υποψήφιους γονείς ηλεκτρονικά πλέον τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, δεδομένα, στοιχεία και αρχεία.

ii. Είτε με την υπογραφή σύμβασης μεταξύ φυσικών γονέων ή επιτρόπου του ανηλίκου και των υποψηφίων ανάδοχων γονέων.

iii. Είτε με δικαστική απόφαση απευθείας, όταν το συμφέρον του ανηλίκου επιβάλλει την άμεση απομάκρυνση από το οικογενειακό του περιβάλλον και την τοποθέτηση του σε ανάδοχη οικογένεια (περιπτώσεις κακοποιημένων ή παραμελημένων ανηλίκων ή κατόπιν Εισαγγελικής παρέμβασης).

Μόλις υποβληθεί η αίτηση και ελεγχθούν τα κατατεθέντα δικαιολογητικά, διεξάγεται κοινωνική έρευνα από πιστοποιημένους κοινωνικούς λειτουργούς ως προς το οικογενειακό περιβάλλον των υποψήφιων ανάδοχων γονέων, ώστε να αξιολογηθούν οι συνθήκες ζωής τους και οι δυνατότητες παροχής φροντίδας στο παιδί.

Στη συνέχεια, οι υποψήφιοι εγγράφονται στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Ανάδοχων Γονέων και είναι πλέον διαθέσιμοι να υποδεχθούν παιδιά. Για την ολοκλήρωση της εγγραφής προαπαιτούμενη είναι η επιτυχής ολοκλήρωση του ειδικού προγράμματος εκπαίδευσης υποψήφιων ανάδοχων γονέων, προκειμένου να τους βοηθήσουν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της ανατροφής των παιδιών στη σύγχρονη εποχή, αλλά και να αντιμετωπίσουν επαρκώς τα ιδιαίτερα θέματα που μπορεί να προκύψουν από την ειδική κατάσταση της αναδοχής.

Μετά την εγγραφή τους στο Μητρώο, οι υποψήφιοι ανάδοχοι γονείς αναμένουν ειδοποίηση ότι υπάρχει το κατάλληλο γι’ αυτούς παιδί, το οποίο έχει ουσιαστικά επιλεγεί μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας Η διερεύνηση της συμβατότητας γίνεται με σειρά προτεραιότητας που καθορίζεται από την εγγραφή στο Εθνικό Μητρώο και δεν παρακάμπτεται.

Συνεπώς, παίζει ρόλο το πόσοι υποψήφιοι με παρόμοια χαρακτηριστικά προηγούνται και το στοιχείο αυτό προκαλεί σημαντικές καθυστερήσεις στη διαδικασία. Κατά τη συνεργασία υποψήφιου ανάδοχου με το παιδί, η οποία γίνεται υπό την εποπτεία των αρμόδιων επιστημόνων, κρίνεται εάν η αναδοχή θα προχωρήσει ή όχι.

Η κ. Καστριώτη καταλήγει λέγοντας ότι όλα τα επιστημονικά δεδομένα κατατείνουν εδώ και χρόνια στο συμπέρασμα πως το συμφέρον των παιδιών για ορθή ανάπτυξη δεν εξυπηρετείται από την παραμονή τους σε Ιδρύματα.

«Η διαδικασία της αναδοχής ακολουθείται ήδη εδώ και δεκαετίες από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει πλέον αποδειχθεί ότι η διαμονή των παιδιών σε οικογένειες αποτελεί την καλύτερη επιλογή για το βέλτιστο συμφέρον τους και την ψυχοκοινωνική εξέλιξή τους. Η αποϊδρυματοποίηση αποτελεί νομοθετική και υπερνομοθετική επιταγή» καταλήγει.

Διαβάστε επίσης:

«Casablanca»: Το φιλμ που παραμένει μαγικό, παρά τα 80 του χρόνια (videos)

Γιάννης Πρασσάς στο topontiki.gr:  «Ο κορωνοϊός είναι εδώ» – Έξαρση γρίπης, covid και RSV στα παιδιά

Κακοποίηση ζώων στην Ελλάδα: «Η πλήρης αδιαφορία του κράτους προκαλεί ατιμωρησία» – Τι λέει στο topontiki.gr η πρώην πρόεδρος της ΠΦΠΟ