Η βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ – Τουρκίας εξελίσσεται. Κατά την άποψη των ΗΠΑ, ο ρυθμός που επιλέγεται ορίζεται από το θεσμικό πλαίσιο, από τα διμερή συμφέροντα και τις γεωστρατηγικές επιλογές των δύο πλευρών.

Η συζήτηση διαμορφώνεται στη βάση αμοιβαίων κερδών με προσδοκία απάλειψης κάθε προβλήματος δυσπιστίας, που καθορίζει τη διμερή σχέση των δύο χωρών τα τελευταία είκοσι χρόνια, με σημείο εκκίνησης των μεταξύ τους σοβαρότατων προβλημάτων την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης να απαγορεύσει επιχειρήσεις της αμερικανικής αλλά και των συμμαχικών αεροπορικών δυνάμεων από την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ κατά του ιρακινού καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν.

Την κατάσταση επιβάρυναν ακόμη περισσότερο επόμενες αποφάσεις των τουρκικών κυβερνήσεων, κυρίως η αγορά των S-400, τα δύο ρωσικά πυρηνικά εργοστάσια, η συνεργασία με τρομοκρατικές οργανώσεις, οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακόμη και στο αμερικανικό έδαφος, η εμπλοκή σε διεθνείς συγκρούσεις, η εκβιαστική στάση του καθεστώτος Ερντογάν στο αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ Σουηδίας και Φινλανδίας.

Η Τουρκία υπονομεύει

Οι τουρκικές επιλογές τα τελευταία είκοσι χρόνια αντιστρατεύονται και ναρκοθετούν τα στρατηγικά συμφέροντα της Ατλαντικής Συμμαχίας και βεβαίως της Ε.Ε. Η περίπτωση της Τουρκίας, όπως και κάθε άλλου συμμάχου, εξ αιτίας της πολυπλοκότητας των ευρωατλαντικών σχέσεων, της ταχύτητας των διεθνών εξελίξεων, των ειδικότερων συμφερόντων των κρατών, δεν μπορεί να επαφίεται σε λαϊκίστικες προκλήσεις, τύπου Τουρκίας.

Πιο συγκεκριμένα, για την αποσαφήνιση της ανάλυσης:

1. Σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας: Εμπίπτουν στο πλαίσιο της στρατηγικής συνεργασίας των δύο κρατών όπως έχει διαμορφωθεί διαχρονικά, κυρίως όμως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέχρι τη στιγμή που η Τουρκία συγκρούστηκε με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, με αφορμή ακύρωση των σχεδιασμένων επιχειρήσεων στο Ιράκ από την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, ακόμη και οριακές πολιτικές συμπεριφορές της κεμαλικής ή και της ισλαμόμορφης Τουρκίας είχαν την ανοχή των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Ταυτοχρόνως, με ευρωατλαντική ανοχή δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις και ελεύθερο πεδίο για διαμόρφωση πολιτικών, αμυντικών και ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία, που προσομοίαζαν με το πλαίσιο σχέσεων Ρωσίας – Γερμανίας. Όταν η Άγκυρα ακύρωσε τις προγραμματισμένες αμερικανικές επιχειρήσεις από το Ιντσιρλίκ και επιβάρυνε υπέρμετρα το κόστος των επιχειρήσεων με σοβαρότατες επιπτώσεις στον αμερικανικό προϋπολογισμό, εκφράστηκε, με ισχυρότατο τρόπο, για πρώτη φορά, από την αμερικανική διοίκηση η οργή της υπερδύναμης έναντι της Τουρκίας. Σχετικά ενημερώθηκαν όλοι οι σύμμαχοι και σε κάθε ευκαιρία υπογραμμιζόταν με την ίδια ένταση ότι δεν θα λησμονηθεί ποτέ η τουρκική συμμαχική ασυνέπεια.

Οι διμερείς σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας επιβαρύνθηκαν επίσης από την ακύρωση της συνεργασίας Τουρκίας – Ισραήλ. Η αποστασιοποίηση των δύο χωρών αύξησε τα προβλήματα που αφορούσαν τις σχέσεις των τριών χωρών, τις εξελίξεις στο Παλαιστινιακό, συμπεριλαμβάνοντας και τη διαχείριση των τοποθετήσεων της Χαμάς όχι μόνο στη Γάζα αλλά και στον κλάδο της στο εξωτερικό, που μέχρι το 2012 έδρευε στη Δαμασκό και μετά μετακόμισε στην Ντόχα. Κορύφωση των αμερικανοτουρκικών προβλημάτων διαπιστώθηκε με την αγορά των S-400, τα συμβόλαια με τις υπερβολικές διπλωματικές ασυλίες και παραχωρήσεις για τους συμβούλους στα δύο ρωσικά πυρηνικά εργοστάσια στην Τουρκία, την αποστασιοποίηση της Άγκυρας από την εφαρμογή των κυρώσεων επί της Ρωσίας, εξ αιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, τις καθυστερήσεις στην ένταξη Σουηδίας, Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, αλλά και στο έδαφος των ΗΠΑ. Οι επικηρύξεις των Φετουλάχ Γκιουλέν, των οπαδών του στις ΗΠΑ, του Τούρκου καλαθοσφαιριστή στο ΝΒΑ Ενές Καντέρ, η βίαιη συμπεριφορά των σωματοφυλάκων του Προέδρου Ερντογάν σε βάρος διαδηλωτών στην Ουάσιγκτον καθώς βεβαίως και οι διατραπεζικές παρανομίες της τουρκικής Halk Βank με το Ιράν, έχουν δημιουργήσει σύμπλεγμα ακρότατων προκλήσεων, που θίγουν σοβαρότατα και καθημερινώς το θεσμικό πλαίσιο των ΗΠΑ, τη νομοθεσία της χώρας, παραβιάζοντας κατάφωρα κάθε αρχή, αλλά και την ουσία της στρατηγικής συνεργασίας των δύο χωρών.

Στηριζόμενος σε αυτή τη θεσμική και νομική βάση ο γερουσιαστής Μενέντεζ επιμένει στην άποψή του, ισχυριζόμενος ότι δεν του επιτρέπεται θεσμικά και νομικά να συμφωνήσει με οποιαδήποτε πώληση οπλικών συστημάτων στην Τουρκία. Την άποψή του ενισχύει τονίζοντας ότι η Τουρκία με τη στάση της δοκιμάζει τη σταθερότητα της συμμαχίας και θέτει σε αμφισβήτηση τις γεωστρατηγικές προτεραιότητες των ΗΠΑ και της Δύσης με τη μόνιμη απειλή πολέμου σε βάρος της Ελλάδας, αλλά και οποιουδήποτε άλλου εταίρου, φίλου και συμμάχου που προσέρχεται σε αμυντικές, οικονομικές, ενεργειακές συμφωνίες με τις ΗΠΑ. Το θεσμικό θέμα που αναδεικνύει ο κ. Μενέντεζ προβάλλει τους κινδύνους που δημιουργούνται από την τουρκική πολιτική για τα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Μάλλον υπάρχει σοβαρή δυσκολία ανατροπής της ισχυρής επιχειρηματολογίας όλων που ταυτίζονται με τον κ. Μενέντεζ. Ακόμη και από την πλευρά του Προέδρου Μπάιντεν, που επιλέγει να εξαντλήσει τα συνταγματικά του δικαιώματα, με πολύ υψηλό πολιτικό κόστος, δεν είναι εύκολο να αποφασισθεί ανατροπή νομικών αποφάσεων και θεσμικών περιορισμών που αφορούν την αντιαμερικανική συμπεριφορά του τουρκικού καθεστώτος.

Βεβαίως η συζήτηση που προκαλείται έστω και με αρνητικό πρόσημο για την Άγκυρα προφανέστατα συσπειρώνει Τούρκους ψηφοφόρους γύρω από τον ηγέτη, που δεν διστάζει να συγκρούεται με όλους προς όφελος των τουρκικών εθνικών επιδιώξεων. Πιθανόν τον στόχο μεγάλης εκλογικής συσπείρωσης προσπαθεί να επιτύχει ο Πρόεδρος Ερντογάν στην τελική προεκλογική ευθεία.

• Σχέσεις ΝΑΤΟ – Τουρκίας: Διαφορετική προσέγγιση του θέματος Τουρκία διαπιστώνεται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, το οποίο ορίζεται από την αρχή της συνολικής αμυντικής αποτελεσματικότητας. Χωρίς να παραβλέπονται οι θέσεις και απόψεις των κρατών – μελών ή θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η συζήτηση κυριαρχείται από τις συμμαχικές επιλογές για την άμυνα σε μια εποχή που ο πόλεμος εξελίσσεται στην Ευρώπη (Ουκρανία), αλλά και στα νοτιοανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ, Τουρκία – Συρία. Και στις δύο περιπτώσεις η συμμαχία προκαλείται από τη ρωσική επεκτατική πολιτική, και στις δύο περιπτώσεις η Τουρκία προχωρά πλέον σε δικές της επιλογές, οι οποίες αξιολογούνται με όρους που θέτει το καταστατικό λειτουργίας του ΝΑΤΟ, χωρίς να παραβλέπονται οι επιχειρησιακές απαιτήσεις που πρέπει να πληροί ανά πάσα στιγμή η συμμαχική ετοιμότητα.

Πιθανόν οι ΗΠΑ ως μέλος του ΝΑΤΟ να προσεγγίζουν από διαφορετική οπτική γωνία τα «ΝΑΤΟϊκά» τουρκικά εξοπλιστικά αιτήματα. Όμως και σε αυτή την περίπτωση για την Ουάσιγκτον το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο μάλλον περιορίζει σημαντικά τους ένθερμους υποστηρικτές ευνοϊκής αντιμετώπισης των τουρκικών αμυντικών αιτημάτων, διότι τα αιτούμενα οπλικά συστήματα εμπίπτουν στους περιορισμούς της αμερικανικής νομοθεσίας, επειδή η συνολική τουρκική συμπεριφορά θέτει σε κίνδυνο ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ.

• Σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας: Η συζήτηση πραγματοποιείται σε πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, το οποίο καθορίζεται από τις ιδρυτικές συμφωνίες της Ε.Ε. και όσες ακολούθησαν ώστε να εξελίσσεται η πολιτική, νομισματική και οικονομική ενοποίηση, διαμορφώνοντας ισχυρό νομικό πλαίσιο, το γνωστό σε όλους Ευρωπαϊκό Κεκτημένο. Η στάση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ έναντι της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή συζήτηση δεν παραμελείται κυρίως επειδή ΝΑΤΟ και Ε.Ε. προχωρούν δυναμικά και μάλλον ταχύτερα, όπως διεφάνη και από την πρόσφατη κοινή διακήρυξη, στην οικοδόμηση της Ευρωατλαντικής Αμυντικής Συνεργασίας.
• Διμερής σχέση Ελλάδος – Τουρκίας: Απασχολεί όλες τις εξελισσόμενες συζητήσεις με διαφορετικό βαθμό έντασης. Η στρατηγική σχέση ΗΠΑ – Ελλάδος διευκολύνει τους θεσμικούς παράγοντες και τους νομοθέτες στις ΗΠΑ να συμπεριλάβουν στις προϋποθέσεις που θέτει το σύνταγμα της χώρας, το νομικό τους πλαίσιο και τα γεωστρατηγικά συμφέροντά τους, τις ελληνικές επισημάνσεις που προκύπτουν ως συνέπεια της τουρκικής προκλητικότητας. Στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ η Ελλάδα ως κράτος – μέλος εισάγει στη συζήτηση τις απαιτήσεις της, προβάλλοντας με έμφαση τις κοινές πολιτικές, οικονομικές, ενεργειακές και γεωστρατηγικές προτεραιότητες.

Όμως και διμερώς η συνομιλία της Αθήνας με την Τουρκία εξελίσσεται με αξιοσημείωτη αποφασιστικότητα. Κάθε απειλή αντιμετωπίζεται άμεσα και ανυποχώρητα. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει μεγαλύτερη λεκτική επιθετικότητα της Τουρκίας, επειδή διαπιστώνεται και έμπρακτα ότι οι διεθνείς θετικές πολιτικές και οικονομικές διαπιστώσεις υπέρ της Ελλάδος, που δημοσιοποιούνται και επιβεβαιώνονται από κυβερνήσεις και οίκους αξιολογήσεων, συμπίπτουν και με τις δυνατότητες αποτροπής κάθε επιβουλής, όπως ακριβώς καταγράφεται από τις συμμαχικές αξιολογήσεις που περιέρχονται και στη ΝΑΤΟϊκή Τουρκία.

Ακόμη και στη διαμόρφωση σχέσεων με τρίτες χώρες η Αθήνα επιτυγχάνει συνεργασίες που η Τουρκία με εσφαλμένη ανάλυση τις θεωρεί στρεφόμενες κατά των τουρκικών συμφερόντων. Όμως όταν τα μέλη ευρύτερων συνεργασιών αναδεικνύουν προβλήματα και απειλές, που αποσταθεροποιούν τη γειτονία, τότε προφανώς επιδιώκεται συντονισμός και αναδιοργάνωση για αποκατάσταση όρων συνολικής ασφάλειας και ακύρωσης των εντάσεων που επιδιώκει να επιβάλλει μία χώρα επειδή θεωρεί δικαίωμά της την περιφερειακή ηγεμονία.

Οι ελληνικές επιλογές

Το διεθνές περιβάλλον που περιγράφουμε διαμορφώνει τις ελληνικές επιλογές. Κινήσεις που συμπίπτουν με τα συμφέροντα των γειτόνων, των συμμάχων, των εταίρων, εξασφαλίζουν τις επιδιώξεις του ελληνικού λαού κυρίως, όταν δεν έχουν προβλεφθεί και δεν αναμένονται από την Τουρκία.

Τη διεθνή στήριξη που εξασφαλίζει η χώρα μας στην αντιμετώπιση των προκλήσεων ενός απειλητικού και απρόβλεπτου γείτονα οφείλουμε να την ανταποδίδουμε στους συμμάχους, που επιλέγουν με τον δικό τους πολιτικό τρόπο να αντιμετωπίσουν την Τουρκία.

Η οποιαδήποτε ανάλυση που προδικάζει κινήσεις της Ουάσιγκτον, παραβλέποντας τη θεσμική και νομική δομή της χώρας, στρέφεται κατά των ελληνικών συμφερόντων και της πολιτικής της αξιοπιστίας. Το θέμα των αεροσκαφών F-16 που προβάλλει η Τουρκία αντιμετωπίζει νομικά προβλήματα και θεσμικές υποχρεώσεις στις ΗΠΑ, πέρα από τη στρατηγική συμφωνία που καθορίζει τις σχέσεις Ουάσιγκτον – Άγκυρας. Ο Πρόεδρος Ερντογάν παγίδεψε τη χώρα του και την κατέστησε τον πιο αναξιόπιστο συνομιλητή των ΗΠΑ.

Το επικείμενο ταξίδι του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ στην Αθήνα και την Άγκυρα σε ένα σημείο της ατζέντας των συνομιλιών εμφανίζει κοινό τόπο συζήτησης και αφορά στη γεωστρατηγική προώθηση των συμφερόντων ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Οι τρεις σύμμαχοι θα συζητήσουν, για μία φορά ακόμη, την κοινή στρατηγική τερματισμού του πολέμου και την προσαρμογή στις απαιτήσεις αποτελεσματικής λειτουργίας της συμμαχίας.

Οι δημόσιες δηλώσεις περί σημαντικών συμμάχων, Ελλήνων και Τούρκων, στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ αποτελούν ουσιαστική συμμαχική απαίτηση ισάξια της απαίτησης των ΗΠΑ προς την Τουρκία να επιστρέψει τους S-400 στη Ρωσία.

Όσοι δεν αντιλαμβάνονται την πολιτική αξία των δημόσιων δηλώσεων αυτού του διαμετρήματος και προτιμούν να αναφέρονται σε πολιτικές ίσων αποστάσεων δυστυχώς δεν προσφέρουν καμία υπηρεσία στην εξελισσόμενη παγκόσμια πολιτική και συνειδητά, με σκοπιμότητα, απομειώνουν τη σημασία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Την ευθύνη των επιλογών τους φέρουν οι ίδιοι, όπως ακριβώς φέρει και ο κ. Ερντογάν που οδηγεί τη χώρα του στην πολιτική αναξιοπιστία και στην κατάταξη του ίδιου μεταξύ των πολιτικών που συνειδητά προκαλούν προβλήματα στην αποκατάσταση της διεθνούς καταλαγής.

Η πολιτική ανάγκη του Τούρκου Προέδρου για επανεκλογή δεν μπορεί να στηρίζεται σε εκβιασμούς που στρέφονται εναντίον της Σουηδίας, της Φινλανδίας, του ΝΑΤΟ. Κάθε χειρονομία αποδοχής των πολιτικών του συμπεριφορών αδίστακτα δυναμιτίζει τη συμμαχική συνοχή, ναρκοθετεί επικίνδυνα το πεδίο της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας και τη δομή του ΝΑΤΟ.

Δυστυχώς η Τουρκία επιλέγει τη διαρκή απειλή και τη συμπεριφορά απάνθρωπου κράτους ταραξία.

«Αχ, Τουρκία, κάτσε φρόνιμη και κανένας δεν θα σε θεωρήσει πλέον κράτος παρία» (παραφράζοντας τον Πρόεδρο της Τουρκίας συγγραφική αδεία).

Διαβάστε επίσης:

Επίθεση ΣΥΡΙΖΑ σε Μητσοτάκη: Τάζει καλύτερους μισθούς ο υπαίτιος για τη συρρίκνωση των εισοδημάτων

Ο Γλύξμπουργκ μας χρωστούσε, όχι εμείς σ’ αυτόν

Το Κέντρο ο στόχος του ΠΑΣΟΚ