Το φετινό Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως είναι αφιερωμένο στη Γυναίκα. Στο πρόγραμμα που δημοσιεύθηκε κυριαρχούν οι συζητήσεις με θέματα που αφορούν την πορεία των γυναικών στην Επιστήμη και την Τέχνη. Ξεχωρίζω το στρογγυλό τραπέζι με τίτλο «Ελληνίδες Εκδότριες. Συνοπτική ιστορία της μαχόμενης γυναικείας πορείας» σε συντονισμό του Κώστα Κατσουλάρη, καθώς και τη συζήτηση για τις γυναίκες στην ακαδημαϊκή κοινότητα που διηύθυνε η καθηγήτρια Βάσω Κιντή. Ενδιαφέρον πιστεύω επίσης ότι παρουσιάζει το αφιέρωμα στις Πορτογαλίδες δημιουργούς του 20ού και του 21ου αιώνα υπό τη διοργάνωση της πορτογαλικής πρεσβείας και η συζήτηση για τις Σύγχρονες Κωνσταντινουπολίτισσες Γυναίκες Επιστήμονες.

Λείπουν, ωστόσο, κατά την άποψή μου, συνεντεύξεις με καταξιωμένες Ελληνίδες αλλά και ξένες δημιουργούς, στρογγυλά τραπέζια με κριτικούς που θα αποτιμούν το έργο των σύγχρονων Ελληνίδων λογοτεχνών, καθώς και εκδηλώσεις αφιερωμένες σε εμβληματικά βιβλία που έχουν γραφτεί από γυναίκες.

Διαβάζοντας το πρόγραμμα, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι το περιεχόμενο του φεστιβάλ είναι έως έναν βαθμό μάλλον ασυντόνιστο με τα κύρια ζητήματα που αφορούν τις γυναίκες δημιουργούς αλλά και το αναγνωστικό κοινό σήμερα. Ίσως, για παράδειγμα, θα είχε ενδιαφέρον να διερευνηθεί η επίδραση των κοινωνικών κινημάτων του 21ου αιώνα – metoo, black lives matter, το κίνημα για την κλιματική αλλαγή, το κίνημα για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ κ.ά. – καθώς και οι θετικές ή αρνητικές όψεις της επιβολής της πολιτικής ορθότητας στην τέχνη και την πεζογραφία.

Θα μπορούσε ίσως να ισχυριστεί κανείς ότι μετά την επιτυχημένη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης καθώς και το διαρκώς αναπτυσσόμενο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, που αφορούν ένα πιο ειδικό κοινό, είναι φυσικό στο Πεδίον του Άρεως να κυριαρχούν οι μουσικές βραδιές και όχι οι διαλέξεις.
Ας αναρωτηθούμε όμως μήπως κάνουμε λάθος θεωρώντας ότι είναι απολύτως σαφή τα όρια ανάμεσα στο σταθερό κοινό της κλασικής και σύγχρονης καλής λογοτεχνίας (το οποίο μπορεί να παρακολουθεί εξειδικευμένες συζητήσεις) και σε όσους διαβάζουν βιβλία μόνο περιστασιακά, επηρεασμένοι από φθινοπωρινές βόλτες στα φεστιβάλ (στους οποίους, υποτίθεται, ότι αρκούν οι δημοφιλείς μουσικές εκδηλώσεις).

Ας κοιτάξουμε επίσης με ποιους τρόπους θα προσελκύσουμε στα Φεστιβάλ Βιβλίου τις νεότερες ηλικιακά ομάδες, συμπεριλαμβάνοντας θέματα που οι νέοι αισθάνονται πως τους αφορούν, και όχι απλώς πώς θα διατηρήσουμε το κοινό των μεγαλύτερων σε ηλικία και πιο συνειδητοποιημένων αναγνωστών που συνήθως επισκέπτεται το ετήσιο Φεστιβάλ του Βιβλίου.

Απορώ, τέλος, που – σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά φεστιβάλ – κανείς δεν σκέφτηκε ότι θα ήταν καλό το φετινό Φεστιβάλ Βιβλίου να έχει έστω κάποια αναφορά σε Ουκρανές ποιήτριες και πεζογράφους, ως ένδειξη αναγνώρισης του εκτυλισσόμενου δράματος ενός λαού, αλλά και ως έναυσμα για να μάθουμε περισσότερα για τον σύγχρονο ουκρανικό πολιτισμό.

Η απώλεια της Ουκρανής μυθιστοριογράφου και ακτιβίστριας κατά των εγκλημάτων πολέμου Βικτώρια Αμελίνα συγκλόνισε πριν από δύο μήνες την ευρωπαϊκή λογοτεχνική σκηνή. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες ο κόσμος του βιβλίου προσπαθεί να αφυπνίσει το αναγνωστικό κοινό και να υποστηρίξει με τρόπο έμπρακτο ή συμβολικό τον αγώνα του ουκρανικού λαού.

Για τον σκοπό αυτό η ΡΕΝ International και η Book Aid International ίδρυσαν τον Αύγουστο το πρόγραμμα Unbreakable Libraries, χάρη στο οποίο το επόμενο διάστημα έχει δρομολογηθεί να λάβουν οι ουκρανικές βιβλιοθήκες 25.000 βιβλία. Το Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου του Εδιμβούργου παρουσίασε το Eyewitness Ukraine, αφιερωμένο σε Ουκρανούς λογοτέχνες, ενώ από τις 5 έως τις 8 Οκτωβρίου το Hay Festival θα συνεργαστεί με το Lviv Book Forum, φιλοξενώντας μια σειρά από υβριδικές συζητήσεις με Ουκρανούς συγγραφείς. Τέλος, το κύριο θέμα του Φεστιβάλ Βιβλίου του Cheltenham, που διεξάγεται τον επόμενο μήνα, θα είναι η ιστορία της ουκρανικής λογοτεχνίας.

Στις πόλεις της Ουκρανίας δεκάδες μουσεία, βιβλιοθήκες, θέατρα, ωδεία και αίθουσες συναυλιών έχουν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς, με αποτέλεσμα να έχει ήδη δημιουργηθεί ένα πολιτισμικό κενό που δύσκολα θα αναπληρωθεί μετά το πέρας της πολεμικής σύρραξης. Το πλήγμα που έχει δεχθεί ο κόσμος της τέχνης στην Ουκρανία είναι ένα θέμα προς συζήτηση και προβληματισμό για κάθε φορέα που ασχολείται με τον πολιτισμό, κάθε δημιουργό και, εντέλει, κάθε Ευρωπαίο πολίτη.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Τι θα διαβάσουμε το φθινόπωρο

Βιβλίο: Οι γλυκόπικρες διαδρομές της ζάχαρης

«Καταθέσεις και Μαρτυρίες Υπεράσπισης»: Η νέα ποιητική συλλογή του Δημήτρη Ζάχαρη