Το 2023, που φεύγει σε λίγο, δεν θα το λέγαμε ιδιαίτερα ευτυχές – όπως ευχόμασταν, πριν από έναν χρόνο, να είναι. Οι τεράστιες φυσικές καταστροφές στη χώρα μας, ο σφοδρός πόλεμος στη Μέση Ανατολή και η διαιώνιση παλαιότερων προβλημάτων είναι οι κύριοι λόγοι. Φορτώθηκε έτσι το επερχόμενο 2024 με μεγαλύτερα βάρη και ελπίδες. Κυρίως για ανασυγκρότηση, που είναι η μαγική λέξη σε πολλά επίπεδα και τομείς της ζωής μας.

Όσα ζήσαμε τη χρονιά που φεύγει αποκάλυψαν – και σε όσους αρνούνταν να δουν την πραγματικότητα – ότι η χρόνια πολιτική ακινησία, η χρεοκοπία της χώρας και η ανικανότητα κατανόησης και εκτίμησης κινδύνων έχουν αφαιρέσει από την Ελλάδα τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει χωρίς κλυδωνισμούς την αλυσίδα των κρίσεων που την ταλανίζουν την τελευταία δεκαπενταετία – με απειλητικότερες όλων σε βάθος χρόνου την κλιματική και τη δημογραφική.

Επειδή όμως όλοι γίναμε σοφότεροι αυτά τα χρόνια, είναι καταφανές ότι κάπου εδώ πρέπει να μπει ένα «στοπ» στη διολίσθηση. Το πολιτικό σύστημα δεν περνάει την υγιέστερη φάση του, καθώς ακόμη και ο παντοδύναμος Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επισημάνει ως πρόβλημα την έλλειψη ισχυρής αντιπολίτευσης, αλλά οι καιροί και οι ανάγκες δεν περιμένουν.

Μεταρρυθμίσεις αντί για μπαλώματα

Οι συνεχείς κρίσεις των τελευταίων χρόνων έχουν φέρει ακόμη μια φορά στο προσκήνιο – στην Ευρώπη και στη χώρα μας – την ανάγκη για ένα λειτουργικό και αποτελεσματικό κράτος, το οποίο θα διορθώνει κάποιες τουλάχιστον από τις όλο και συχνότερες καταστροφικές ανισορροπίες της «ελεύθερης» οικονομίας και του παγκόσμιου κλίματος.

Στην Ελλάδα της χρεοκοπίας, του ξεχαρβαλωμένου κοινωνικού ιστού, της θηριώδους παραοικονομίας / φοροδιαφυγής, της πληθυσμιακής γήρανσης, των προβληματικών θεσμών και δομών το κράτος έχει επιδείξει όσα από τα ανακλαστικά του δεν είναι ακόμη νεκρά. Όμως οι φυσικές καταστροφές των τελευταίων ετών αποδεικνύουν ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα.

Σε περίοδο πολιτικού μονοπολισμού είναι ανάγκη πρωτίστως η κυβέρνηση – και μαζί της όλα τα κόμματα της πολυδιασπασμένης αντιπολίτευσης – να αναγνωρίσει ότι η ανασυγκρότηση της χώρας απαιτεί παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις σε πολλά πεδία ταυτόχρονα: οικονομία, παραγωγή, Υγεία, Παιδεία κ.λπ.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ωθούμενη κυρίως από έκτακτες ανάγκες, κάνει πολλές μεμονωμένες κινήσεις, αλλά δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη. Έχει δε την τάση να υπερτονίζει μια σειρά αυτονόητες κινήσεις εκσυγχρονιστικού χαρακτήρα, αλλά είναι κομμάτι δύσκολο τα μπαλώματα (ψηφιοποίηση υπηρεσιών, πρόστιμα σε κερδοσκόπους κ.λπ.) να περάσουν στη συνείδηση της κοινωνίας ως «μεταρρυθμίσεις».

Χωρίς να μηδενίζουμε τίποτα, οι ανάγκες είναι πολύ μεγαλύτερες και παραμένουν ακάλυπτες. Για παράδειγμα:

● Ορθώς το κράτος ψηφιοποιείται, αλλά αυτό πρέπει να έχει αντίκρισμα στη φοροδιαφυγή, στην παραοικονομία, στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην πρωτογενή παραγωγή, στην ορθή εκτίμηση και πρόληψη καταστροφών, στον εξορθολογισμό της λειτουργίας του – για να αναφέρουμε μερικούς μόνο από τους τομείς όπου θα μπορούσαν να υπάρξουν μεγάλες βελτιώσεις.

● Ορθώς ο Χρυσοχοΐδης «πυροβολεί» τις διοικήσεις των νοσοκομείων για προβλήματα της υγειονομικής καθημερινότητάς μας, αλλά ολόκληρη η Υγεία απαιτεί ανασχεδιασμό, κάλυψη ανελαστικών αναγκών και αναβάθμιση των υπηρεσιών που προσφέρει στους πολίτες.

● Ορθώς επιτρέπονται τα μη κρατικά και μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια, αλλά οι πυλώνες της Παιδείας είναι οι δημόσιες δομές της σε όλες τις βαθμίδες, οι οποίες φυτοζωούν.

● Ορθώς αναζητούνται «πράσινες» ενεργειακές λύσεις, κάποιες εκ των οποίων όμως έχουν βαρύ… περιβαλλοντικό κόστος.

● Ορθώς γίνονται παρεμβάσεις για τη βία σε επιμέρους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας (π.χ. αθλητισμός), αλλά τίποτε δεν πείθει ότι έχουμε να κάνουμε με έναν συνολικό σχεδιασμό για ένα πρόβλημα που αφορά ολόκληρο το εύρος και το βάθος της ελληνικής κοινωνίας με τάσεις επιδείνωσης.

Θα μπορούσαμε πραγματικά να φτιάξουμε μια τεράστια λίστα με προβλήματα που αφορούν την άμυνα, την εξωτερική πολιτική, τη Δικαιοσύνη, την αστυνομία, την αγορά, τις υποδομές, το δημογραφικό και άλλους ακόμα τομείς που έχουν ανάγκη παρεμβάσεων. Όμως κι έτσι το συμπέρασμα είναι καθαρό: η χώρα χρειάζεται ένα μεγάλο σχέδιο ανασυγκρότησης, το οποίο θα φύγει από την πεπατημένη των μπαλωμάτων, θα επιχειρεί να τη βάλει σε τροχιά λειτουργικότητας και θα διασφαλίζει τους όρους της επιβίωσής της τις επόμενες δεκαετίες.

Ωστόσο αυτή δεν είναι δουλειά μόνο της πανίσχυρης σήμερα κυβέρνησης της Ν.Δ., αλλά και της αντιπολίτευσης, η οποία παραπατάει ζαλισμένη από τα διαλυτικά φαινόμενα στο εσωτερικό της.

Κάποιοι κακεντρεχείς θα έλεγαν ότι πρέπει πρώτα να ανασυγκροτήσει τον εαυτό της και ύστερα να μιλήσει για τη χώρα, αλλά αυτά πάνε μαζί: κανένα κόμμα δεν μπορεί να διεκδικήσει το παραμικρό εάν δεν πείσει την κοινωνία ότι έχει αξιόπιστη πρόταση για τη χώρα και την κοινωνία και αν δεν γίνει φορέας οράματος και αιτημάτων που θα συγκινούν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας.

Είναι ωστόσο αλήθεια ότι και η ίδια έχει τεράστια ανάγκη ανασυγκρότησης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ και τα κομμάτια του

Πρώτη και καλύτερη η αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία έχει παρασυρθεί στη δίνη της διάσπασης, της διάλυσης και της απαξίωσης. Πολλοί πιστεύουν ότι έχει έρθει το πλήρωμα του χρόνου και ένας ακόμη διάττων αστέρας του ελληνικού πολιτικού στερεώματος διαγράφει την αναπόφευκτη καθοδική του πορεία, η οποία άλλωστε διαρκεί σχεδόν μια οκταετία.

Δεν είναι τυχαίο το ότι από τον ΣΥΡΙΖΑ του Ιανουαρίου του 2015, ο οποίος πέτυχε τον ιστορικό στόχο της πρώτης αριστερής κυβέρνησης της χώρας με 36,34% και 149 βουλευτές, σήμερα δεν έχουν μείνει και πολλά. Ύστερα από μεγάλο σερί ηττών, τον Ιούνιο του 2023 «έγραψε» 17,83% και 47 βουλευτές, ενώ μερικούς μήνες αργότερα βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα στις δημοσκοπήσεις και με 11 βουλευτές λιγότερους.

Ενδεικτικό της κατάστασής του είναι το γεγονός ότι στην πολιτική του γειτονιά «κυκλοφορούν» άλλα τρία κόμματα με καταγωγή τον ίδιο: η κοινοβουλευτική Πλεύση Ελευθερίας, το εξωκοινοβουλευτικό (αλλά με πιθανότητες επιστροφής στη Βουλή) ΜέΡΑ25 και η νεοσύστατη Νέα Αριστερά, η οποία – επίσης δημοσκοπικά – δεν βρίσκεται μακριά από μια εκλογική επιτυχία, και μάλιστα με το πλεονέκτημα ότι ήδη διαθέτει Κοινοβουλευτική Ομάδα μετά την αποχώρηση των 11 βουλευτών της από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Πέρα από τα κομμάτια του, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να τροφοδοτεί σε κάποιον βαθμό το ΠΑΣΟΚ, το οποίο στις δημοσκοπήσεις έχει περάσει δεύτερο, και το ΚΚΕ, το οποίο περνάει τις καλύτερές του δημοσκοπικές ημέρες εδώ και πολλά χρόνια.

Η ηγεσία Κασσελάκη, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος μετά την εκλογική κατραπακιά του 2023 και την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα, για την ώρα δεν επιβεβαιώνει την αρχική υπόσχεση («Θα νικήσω τον Μητσοτάκη») ούτε κερδίζει το – υποτιθέμενο – στοίχημα της ενότητας ούτε είναι βέβαιο ότι θα φτάσει έως τις ευρωεκλογές χωρίς άλλες απώλειες. Κάθε άλλο…

Αυτές τις μέρες κάνει μια προσπάθεια ανανέωσης σε πρόσωπα, ωστόσο έχει να λύσει ένα βαθύ – υπαρξιακό – πρόβλημα: σε ποιους απευθύνεται.

● Η συνεχής αιμορραγία προς τα αριστερά του ενισχύει ό,τι κινείται σε αυτή την πλευρά του πολιτικού φάσματος.

● Τα νέα πρόσωπα που εμφανίζονται δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση με την κλασική Αριστερά.

● Ο ίδιος ο Κασσελάκης και οι άμεσοι σύμμαχοί του – Νίκος Παππάς, Παύλος Πολάκης κ.λπ. – έχουν μια τάση μετακίνησης του κόμματος προς το Κέντρο, αλλά η απομάκρυνσή του από την Αριστερά δυνητικά το αποκόπτει από τις ιδεολογικές ρίζες ενός χώρου που αποτελούσε πάντα, σε επίπεδο στελεχών και ψηφοφόρων, τον σκληρό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ.

● Το Κέντρο καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από τη Νέα Δημοκρατία, ενώ, κρίνοντας από τις δημοσκοπικές απαντήσεις των πολιτών σε διάφορα ζητήματα, το ΠΑΣΟΚ κινείται σε πολύ κοντινή τροχιά και του είναι ευκολότερο να αποσπάσει τυχόν απώλειες της Ν.Δ. που θα έχουν κεντρώα και αριστερόστροφη κατεύθυνση.

● Τα θέματα που είναι πιθανότερο να προκαλέσουν απώλειες στη Ν.Δ. σχετίζονται περισσότερο με την ατζέντα της Λαϊκής Δεξιάς (εθνικά ζητήματα, ασφάλεια, μεταναστευτικό, γάμος και τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια) παρά με αυτήν της Αριστεράς, συνεπώς οι πιθανότητες απευθείας μετακινήσεων από το κυβερνών κόμμα προς αυτό της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι, με τα μέχρι στιγμής πολιτικά δεδομένα, εξαιρετικά λίγες.

Κοινώς, τους επόμενους μήνες και μέχρι τις ευρωεκλογές του Ιουνίου το στοίχημα της ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ θα παραμένει ανοιχτό και κανένα ενδεχόμενο δεν μπορεί εκ των προτέρων να αποκλειστεί.

Το ΠΑΣΟΚ κάνει… όνειρα

Ύστερα από μια δεκαετία εκλογικών χαμηλών πτήσεων και πολιτικής ανομβρίας, το ΠΑΣΟΚ κάνει μια προσπάθεια επιστροφής σε πρωταγωνιστικό πολιτικό ρόλο, αλλά με μικρά βήματα. Η δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις δεν έχει ακόμα κλειδώσει, η διαφορά του από τον ΣΥΡΙΖΑ είναι αναστρέψιμη και ουδείς γνωρίζει εάν τα μέχρι τώρα κέρδη του είναι κατοχυρωμένα ή ένα πισωγύρισμα θα το βυθίσει στην εσωστρέφεια.

Προφανώς βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από τον ΣΥΡΙΖΑ σε επίπεδο συνοχής, ιδεολογικής συγκρότησης, κυβερνητικού DNA και θεσμικής μνήμης, αλλά η πολιτική του γειτονιά είναι σχετικά ρευστή και, όσο το ίδιο δεν αναπτύσσει μια ξεκάθαρη δυναμική, τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστικό. Πολλώ δε μάλλον επειδή η προσπάθειά του να αποτινάξει τα χαρακτηριστικά του μικρού κόμματος και να αναπτύξει αυτά ενός κόμματος εξουσίας είναι εξαιρετικά περίπλοκη.

Αυτό βεβαίως δεν εμποδίζει το ΠΑΣΟΚ να ονειρεύεται τη δεύτερη θέση στις ευρωεκλογές, τις οποίες στη Χαριλάου Τρικούπη θεωρούν εφαλτήριο για την κατάκτηση υψηλότερων πολιτικών στόχων, αλλά και ευκαιρία ξεκαθαρίσματος για το ποιος είναι το αφεντικό στον ευρύ και κατατεμαχισμένο χώρο της Κεντροαριστεράς / Αριστεράς.

Ωστόσο ένα σοβαρό ζήτημα που αναγκαστικά θα απασχολήσει τον Νίκο Ανδρουλάκη είναι αυτό της σχέσης του με την Αριστερά, καθώς χωρίς μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων της δεν έχει σοβαρές πιθανότητες ισχυρής ανάκαμψης. Σε σειρά δημοσκοπήσεων άλλωστε απαιτείται το άθροισμα των ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ για να ισοφαριστεί το δυνητικό εκλογικό ποσοστό της Ν.Δ.

Στην τελευταία έρευνα της Pulse RC (σενάριο κατανομής των αναποφάσιστων), για παράδειγμα, τα τρία αυτά κόμματα συγκεντρώνουν 39% έναντι 37% της Νέας Δημοκρατίας, ενώ στην αριστερή «γειτονιά» εντοπίζεται άλλο ένα 8% (Πλεύση Ελευθερίας 3%, ΜέΡΑ25 2,5% και Νέα Αριστερά 2,5%), το οποίο επιτείνει τη δυσκολία του ΠΑΣΟΚ να ανακτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Αντί επιλόγου

Απ’ όλα τα παραπάνω το συμπέρασμα είναι, προφανώς, καθαρό: η ανασυγκρότηση είναι ο όρος που πρέπει να διατρέξει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, από την κυβερνώσα Ν.Δ. μέχρι την Κεντρο-Αριστερά – με διαφορετικούς όρους και για διαφορετικούς λόγους:

● Για τη Ν.Δ. ώστε να αποδείξει ότι η κυριαρχία της δεν είναι μια ακόμη χαμένη ευκαιρία για τη χώρα.

● Για την κυβερνώσα Κεντροαριστερά ώστε να ανασυντεθεί και να εμφανίσει μια στοιχειωδώς αξιόπιστη πολιτική πρόταση και να αποτελέσει το αντίπαλο δέος σε μια Ν.Δ. η οποία απολαμβάνει την ισχύ της «απειλώντας» ότι στη σημερινή μητσοτακική εκδοχή της μπορεί να εδραιώσει τη μακροβιότερη μονοπολική κυριαρχία που έχουμε βιώσει από τη μεταπολίτευση και μετά.

● Και βεβαίως δεν πρέπει να αποκλείουμε το ενδεχόμενο μιας ανασυγκρότησης στον χώρο δεξιότερα της Ν.Δ., η οποία θα μπορούσε να αλλάξει τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού στη Δεξιά – και όχι μόνο.

Οι ευρωεκλογές είναι το πρώτο κρας τεστ για όλους.

Διαβάστε επίσης:

Ανδρουλάκης για Ζακ Ντελόρ: Η ευρωπαϊκή οικογένεια έχασε έναν μεγάλο οραματιστή

Κυβέρνηση στην «μέγγενη» της ακρίβειας και του «περιβάλλοντος χαμηλής ανάπτυξης»

Οι εμβληματικές μεταρρυθμίσεις για τους πρώτους μήνες του 2024 και ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών που έρχεται