«H ηλιακή ενέργεια αναπτύσσεται τόσο γρήγορα που θα ξεπεράσει τα πάντα. Οι “τίτλοι τέλους” για το σημερινό ενεργειακό μοντέλο θα πέσουν τη στιγμή που τα συστήματα ηλιακής ενέργειας – μπαταρίας θα είναι φθηνότερα από την κατασκευή ενός κινητήρα καύσης».

«H ηλιακή ενέργεια αναπτύσσεται τόσο γρήγορα που θα ξεπεράσει τα πάντα. Οι “τίτλοι τέλους” για το σημερινό ενεργειακό μοντέλο θα πέσουν τη στιγμή που τα συστήματα ηλιακής ενέργειας – μπαταρίας θα είναι φθηνότερα από την κατασκευή ενός κινητήρα καύσης».

Τα λόγια αυτά δεν ανήκουν σε κάποιον ακτιβιστή υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά στον Jon Wellinghoff, πρώην πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Ρυθμιστικής Επιτροπής Ενέργειας των ΗΠΑ (FERC), του φορέα που είναι επιφορτισμένος, εκτός των άλλων, με την ασφαλή λειτουργία του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και τη διασφάλιση δίκαιων τιμών ενέργειας για τους καταναλωτές. Ο Wellinghoff μας προϊδεάζει για τον επερχόμενο ριζικό μετασχηματισμό των αγορών ενέργειας, μετασχηματισμός ο οποίος δεν θα είναι αποτέλεσμα πολιτικής βούλησης ή περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των καταναλωτών, αλλά, αντίθετα, θα επιβληθεί από λόγους καθαρά οικονομικού συμφέροντος.

Τις τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις αναγνώρισε με μια ιστορική κίνηση η γερμανική ΕΟΝ, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως. Το περασμένο φθινόπωρο η ΕΟΝ ανακοίνωσε την απόφασή της να επικεντρωθεί στις δυνατότητες που παρέχει ο «νέος κόσμος της ενέργειας», επενδύοντας σχεδόν 5 δισ. ευρώ μόνο για το 2015 σε έργα αιολικής και ηλιακής ενέργειας, έξυπνα δίκτυα διανομής και προϊόντα ενεργειακής εξοικονόμησης και διαχείρισης. Η απόφαση αυτή δεν ήταν, ασφαλώς, εύκολη. Η ΕΟΝ, με έναν τεράστιο στόλο συμβατικών μονάδων ενέργειας (ισχύος 25 GW φυσικού αερίου, 12 GW λιθάνθρακα, 2,8 GW πετρελαίου και 1,8 GW λιγνίτη) υπήρξε από τους μεγαλύτερους πολέμιους της ενεργειακής μετάβασης που συντελείται στη Γερμανία και η οποία κατέστησε ζημιογόνα τη λειτουργία μονάδων παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.

Οι τολμηρές αποφάσεις ωστόσο δεν αποτελούν προνόμιο των ιδιωτικών οργανισμών ενέργειας. Στο μονοπάτι που χάραξε η ΕΟΝ βαδίζει και η Vattenfall, 100% δημόσια σουηδική επιχείρηση, η οποία αποφάσισε να πουλήσει τα λιγνιτικά της ορυχεία στη Γερμανία και τις αντίστοιχες παραγωγικές μονάδες (ισχύος περίπου 8 GW), σε μια προσπάθεια μείωσης των εκπομπών CO2 της εταιρείας κατά 75%.

Η μεγαλύτερη κρίση στην εκατοντάχρονη πορεία των καθετοποιημένων επιχειρήσεων ενέργειας παγκοσμίως χτυπάει ήδη την πόρτα της ελληνικής ΔΕΗ. Οι σταθερές συνθήκες κερδοφορίας και εύκολης πρόσβασης σε κεφάλαια αποτελούν παρελθόν, ενώ η πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων να απεμπλακεί από μονάδες λιγνίτη στερεί από τη ΔΕΗ έναν παραδοσιακό υποστηρικτή τής έως σήμερα πολιτικής ανάπτυξής της.

Τις νέες συνθήκες στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής επιβεβαίωσε πρόσφατη έκθεση του WWF Ελλάς («Καθαρές εναλλακτικές στην Πτολεμαΐδα V»: http://www.wwf.gr/sustainable-economy/clean-energy/lignite/clean-alternatives).

Σύμφωνα με αυτήν και βάσει των νέων οικονομικών δεδομένων στις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, η σχεδιαζόμενη λιγνιτική μονάδα Πτολεμαΐδα V μπορεί να αντικατασταθεί από υβριδικούς συνδυασμούς αντλησιοταμιευτικών με αιολικούς και φωτοβολταϊκούς σταθμούς, με τρόπο που να εξασφαλίζει χαμηλότερο συνολικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής. Από την άλλη, σε επίπεδο μικρής κλίμακας, η έκθεση δείχνει πως, χάρη στα υψηλά επίπεδα ηλιοφάνειας της χώρας, τα επόμενα 10-15 χρόνια τα αυτόνομα οικιακά συστήματα φωτοβολταϊκών με μπαταρίες θα είναι ευθέως ανταγωνιστικά με την κεντρικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια, επιτρέποντας στους πολίτες τη σταδιακή απεξάρτησή τους από το δίκτυο. Και εδώ, όμως, μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο η ΔΕΗ, κάνοντας ένα δυναμικό άνοιγμα στην αγορά οικιακών συστημάτων φωτοβολταϊκών.

Η πολιτική βούληση του υπουργού ΠΑΠΕΝ να σταματήσει την «εγκληματική υποβάθμιση της ΔΕΗ Ανανεώσιμες» και να στηρίξει τους ιδιώτες παραγωγούς των ΑΠΕ ανοίγει ένα παράθυρο αισιοδοξίας. Είναι, δε, βέβαιο πως η υλοποίηση μιας τέτοιας πολιτικής θα εξασφαλίσει και την επίτευξη των υπόλοιπων στόχων που δημόσια έθεσε η νέα κυβέρνηση. Της ανασυγκρότησης, δηλαδή, της εταιρείας, της μείωσης του κόστους παραγωγής ενέργειας και, συνεπώς, της μείωσης των τιμολογίων. Τρεις είναι οι παράγοντες στους οποίους μπορεί να βασιστεί αυτή η στρατηγική: α) η διατήρηση υπό τον έλεγχο της ΔΕΗ των δικτύων ενέργειας, η οποία μπορεί να αποφέρει κέρδη από τη διαχείριση της αποκεντρωμένης παραγωγής, β) το χαμηλό κόστος ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ και γ) η μακροχρόνια σχέση που έχει αναπτύξει η επιχείρηση με την τεράστια πελατειακή της βάση, η οποία θα της δώσει το συγκριτικό πλεονέκτημα στην προσπάθεια προώθησης νέων προϊόντων και υπηρεσιών.

Η ΔΕΗ βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Να ακολουθήσει την πεπατημένη, κατασκευάζοντας μια νέα λιγνιτική μονάδα μέσα σε ένα δυσμενές περιβάλλον (αύξηση των τιμών δικαιωμάτων εκπομπών CO₂, μειωμένες ώρες λειτουργίας λόγω αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ); Ή να βρεθεί στην πρώτη γραμμή των τεχνολογικών εξελίξεων και να αποτελέσει η ίδια διαμορφώτρια των επερχόμενων αλλαγών; H προσδοκία να αποτελέσει η ΔΕΗ στυλοβάτη της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο μέσα από μια σύγχρονη εταιρεία που θα λαμβάνει έγκαιρα τα μηνύματα των καιρών.

 

* Ο Μιχάλης Προδρόμου είναι σύμβουλος για θέματα ενέργειας και κλιματικής αλλαγής στο WWF Ελλάς