Είναι η συνταγματική αναθεώρηση ένας αντιπερισπασμός της κυβέρνησης στις ιδιωτικοποιήσεις και τα εργασιακά, είναι μια πραγματική ευκαιρία να προωθήσει αριστερές ριζοσπαστικές τομές στα θεσμικά ζητήματα, είναι μια κατ’ επίφαση πρωτοβουλία υπό την επικοινωνιακή στόχευση να αναδείξει το αριστερό της προφίλ ή μήπως είναι το όχημα για τη θεσμική κατοχύρωση των μνημονιακών επιταγών; 

Αυτά τα ερωτήματα ίσως απαντηθούν από τη δημόσια συζήτηση το επόμενο διάστημα, με τον πρωθυπουργό να κόβει το νήμα της αφετηρίας του θεσμικού διαλόγου στις 24 Ιουλίου, την ημέρα του εορτασμού της αποκατάστασης της Δημοκρατίας. Τη μέρα αυτήν η κυβέρνηση θα ανακοινώσει την πρότασή της για τη Συνταγματική Αναθεώρηση με βάση την οποία θα προσέλθει σε διαβούλευση με τα κόμματα, τους φορείς και την κοινωνία. Πρόθεση είναι να υπάρξουν μεγάλες αλλαγές «σε έκταση και σε βάθος», χωρίς να διευκρινίζεται αν μιλάμε κατ’ ουσίαν για νέο Σύνταγμα (στο οποίο πάντως παραπέμπει η δήλωση Κατρούγκαλου περί 4ης Ελληνικής Δημοκρατίας).

 

Τις επόμενες εβδομάδες θα συγκροτηθεί η Επιτροπή που θα αποτελείται από συνταγματολόγους και στο πλαίσιο της οποίας θα διαμορφωθεί η κυβερνητική πρόταση, ενώ κεντρικό ρόλο θα έχει ο υπουργός Εργασίας και συνταγματολόγος Γιώργος Κατρούγκαλος, ο οποίος θα συμμετάσχει στην Επιτροπή, όπως και ο ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Χρυσόγονος. Όμως όπως και με τον εκλογικό νόμο και εδώ η συζήτηση βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο.

 

Πάντως στόχος της κυβέρνησης σε ένα πρώτο επίπεδο είναι μέσα από τη θεσμική ατζέντα της συνταγματικής αναθεώρησης να διαφοροποιηθεί πολιτικά και ιδεολογικά από το οικονομικό – πολιτικό «πρόσημο» του μνημονίου και να αναδείξει ένα πιο προοδευτικό στίγμα έναντι της αξιωματικής αντιπολίτευσης – χωρίς να λείπουν και εκτιμήσεις, ακόμη και κυβερνητικών στελεχών, ότι η συνταγματική αναθεώρηση ουσιαστικά θα κατοχυρώσει θεσμικά πτυχές του μνημονιακού πλαισίου, όπως για παράδειγμα την «ανεξαρτησία» της ΓΓΔΕ.

 

Ως βασικοί άξονες των κυβερνητικών προτάσεων αναμένεται να αναδειχθούν θέματα όπως η αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, αλλά και η ενθάρρυνση των δημοψηφισμάτων και λοιπών αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών. Οι προτάσεις αυτές περιλαμβάνονται στις προεκλογικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ όπως είχαν κατατεθεί το 2013. Αυτές οι 11 θέσεις τότε περιείχαν μεταξύ άλλων: 

◆ Την καθιέρωση της απλής αναλογικής ως σταθερού εκλογικού συστήματος σε Βουλή, Ευρωβουλή και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Εδώ γινόταν λόγος για κατάργηση των μονοεδρικών – διεδρικών και μεγάλων περιφερειών και διαμόρφωση ισόρροπων πληθυσμιακά περιφερειών, κατάργηση βουλευτών Επικρατείας αλλά και των εκλογικών ορίων (εν προκειμένω ο ΠτΒ Νίκος Βούτσης τάχθηκε χθες υπέρ της απλής αναλογικής, αλλά με διατήρηση του ορίου του 3% καθώς, όπως είπε, ο κοινοβουλευτικός πλουραλισμός στην πράξη έχει κατακτηθεί).

◆ Την ενδυνάμωση του Κοινοβουλίου ως νομοθετικού και ελεγκτικού θεσμού της εκτελεστικής εξουσίας με δυνατότητα και οι βουλευτές να υποβάλλουν νομοσχέδια και προτάσεις νόμων και να προτείνουν διεξαγωγή δημοψηφισμάτων. Εδώ προτεινόταν και η «δραστική μείωση της χρήσης διαδικασίας του κατεπείγοντος στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία», αλλά μάλλον κάτι τέτοιο δύσκολα θα υιοθετηθεί και τώρα.

◆ Την εισαγωγή και συνταγματική καθιέρωση των θεσμών της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, της λαϊκής αρνησικυρίας και των δημοψηφισμάτων με πρωτοβουλία των πολιτών.

◆ Την καθιέρωση ανώτατου ορίου συνολικής βουλευτικής θητείας, η υπέρβαση του οποίου θα συνεπάγεται αυτοδίκαια κώλυμα εκλογιμότητας.

◆ Τη ριζική αλλαγή του νόμου περί χρηματοδότησης των κομμάτων

◆ Την εμβάθυνση της διάκρισης μεταξύ δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας.

◆ Την επαναχάραξη του χάρτη λειτουργίας των ΜΜΕ, με αδειοδότηση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών από μηδενική βάση (κάτι που τελικώς προωθήθηκε με τον Ν. 4339/2015 του Νίκου Παππά).

 

Σε ποιες από αυτές τις προτάσεις θα επιμείνει ο ΣΥΡΙΖΑ και ποιες θα διατηρηθούν στην κυβερνητική πρόταση θα φανεί το αμέσως επόμενο διάστημα στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης. 

 

Το 2013, ο Αλέξης Τσίπρας ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης σημείωνε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ συζητά την εκλογή προέδρου από τον λαό, αλλά υπό την προϋπόθεση μιας ριζικά διαφορετικής αρχιτεκτονικής του πολιτικού συστήματος, εν τέλει υπό την προϋπόθεση των 11 θέσεων που τότε πρότεινε.

 

 

Να σημειωθεί εδώ ότι η Ν.Δ. προτείνει αναβάθμιση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, ωστόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης (σε σύγκρουση με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη) απορρίπτει την εκλογή από τον λαό. Στη συζήτηση η Ν.Δ. βάζει και την αποσύνδεση της εκλογής ΠτΔ από τη διάλυση της Βουλής, θέση η οποία εξετάζεται και από την κυβέρνηση, όπως και η θέση περί της καθιέρωσης της τετραετίας. Ως προς το τελευταίο η συζήτηση έχει ανοίξει από παλιά, όταν από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης το 2011 η Ν.Δ. μιλούσε για «ισχυροποίηση των εγγυήσεων για εξάντληση της διάρκειας της κοινοβουλευτικής περιόδου». Η θέση αυτή επαναδιατυπώνεται από τη Ν.Δ. και τον Νοέμβριο του 2014 όταν πρόεδρος της αρμόδιας Επιτροπής της Ν.Δ. είχε τεθεί ο σημερινός ΠτΔ Προκόπης Παυλόπουλος. Σήμερα η Ν.Δ. επιμένει σε αυτήν τη θέση, ενώ προτείνεται η κοινοβουλευτική θητεία να είναι 5ετής. Παλαιότερη θέση της Ν.Δ. που συχνά επανέρχεται στο προσκήνιο είναι και η μείωση του αριθμού των βουλευτών σε 200, με την όποια έχει συνταχθεί δημόσια ο υπουργός Εσωτερικών Παναγιώτης Κουρουμπλής.

 

Κι αν τα παραπάνω είναι σημεία – πρόκληση για την κυβέρνηση με την έννοια ότι μπορεί να μπει στη συζήτηση ή εν πάση περιπτώσει δεν τα απορρίπτει εξ αρχής, πιθανότατα το άρθρο 16 για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και το άρθρο 24 για την προστασία του περιβάλλοντος (στην αλλαγή των οποίων πιέζει η Ν.Δ.) θα αποτελέσουν τα σημεία σύγκρουσης και διαφοροποίησης μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης.

 

 

Πάντως η συζήτηση για ένα τέτοιας σημασίας ζήτημα άνοιξε κάπως νευρικά, με κορώνες και μεγαλοϊδεατισμούς (βλ. τη δήλωση Κατρούγκαλου περί 4ης Ελληνικής Δημοκρατίας, με την οποία, όπως εξηγούν κυβερνητικά στελέχη, ήθελε να συμβολίσει τη μεταμνημονιακή εποχή), αλλά και με άστοχες από θεσμικής άποψης αναφορές όπως αυτή της κυβερνητικής εκπροσώπου στο ενδεχόμενο δημοψηφίσματος για τη συνταγματική αναθεώρηση και τον εκλογικό νόμο. Κάτι που μαζεύτηκε χθες με σειρά δηλώσεων που παρέπεμπαν στα όσα προβλέπει το άρθρο 110 του Συντάγματος (μαρτυρώντας συμμόρφωση με τις επισημάνσεις Βενιζέλου – Παυλόπουλου) και ξεκαθάριζαν ότι το ενδεχόμενο ενός δημοψηφίσματος αφορά μόνο επιμέρους ζητήματα της αναθεώρησης.