Δυστυχώς, στη χώρα μας η Ιστορία ενεπλάκη με τρόπο καταστροφικό στην πολιτική και τις ευκαιριακές σκοπιμότητες που αυτή εξυπηρετεί. 

Η μεταπολεμική Ελλάδα όχι μόνο δεν κατάφερε να χαρεί την απελευθέρωση και να ευημερήσει, αλλά συνέχισε μέσα σε έναν φαύλο κύκλο εμφύλιας σύρραξης που κόστισε ανυπολόγιστα ακριβά στη χώρα και στο μέλλον της. Οι μεταπολεμικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν και εξελίχθηκαν, διαχειρίστηκαν με τον πλέον καταστροφικό τρόπο το πρόσφατο ιστορικό μας παρελθόν και κυρίως τα γεγονότα που αφορούσαν την κατοχική και μετακατοχική περίοδο. Με καταστροφική μισαλλοδοξία και επιπολαιότητα διατήρησαν το συγκρουσιακό πνεύμα και τη μοιραία εμφύλια αντιπαλότητα. Είναι σαφές ότι ευθύνες υπάρχουν εκατέρωθεν των πλευρών και πλέον το ζήτημα δεν είναι το ποιος έχει περισσότερο ή λιγότερο δίκιο, όσο το να μάθουμε κάποια στιγμή να κατανοούμε το παρελθόν μέσα από τα ιστορικά γεγονότα και όχι απ’ τις πολιτικές ιδεολογίες.

 

Στην εισαγωγή του βιβλίου του «Οι άλλοι καπετάνιοι» (εκδόσεις Εστία), ο Ν. Μαραντζίδης επισημαίνει: «Πέρασαν σχεδόν τριάντα πέντε χρόνια από τότε που εκδόθηκε το πασίγνωστο πλέον βιβλίο του Ντομινίκ Εντ “Les kapétanios”. “Οι καπετάνιοι” εμφανίστηκαν σε μια περίοδο όπου στην Ελλάδα η αντικομουνιστική ιδεολογία του μεταπολεμικού και μετεμφυλιακού κράτους βρισκόταν σε έξαρση λόγω της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε αναμφίβολα ορόσημο ως προς τον τρόπο κατανόησης μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου της Κατοχής, συμβάλλοντας, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, στη διαμόρφωση μιας νέας εικόνας της Αντίστασης, την οποία μπορούμε να αποκαλούμε σχηματικά “Αντίσταση της μεταπολίτευσης” σε αντιδιαστολή με την “Αντίσταση του μετεμφυλιακού κράτους”. 

 

Η πρώτη, που αποτελεί στις μέρες μας το κυρίαρχο πλαίσιο ανάλυσης και αφήγησης των γεγονότων, διαμορφώθηκε με την πτώση της δικτατορίας, την αποκατάσταση των κοινοβουλευτικών θεσμών και κυρίως με την άφιξη του ΠΑΣΟΚ στην πολιτική εξουσία το 1981. Έθεσε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της την αριστερή / εαμική φράση, μετατρέποντας το δίπολο Κατοχή – Αντίσταση σε κεντρικό μοχλό των αναλύσεών της, υποβαθμίζοντας την εμφύλια σύγκρουση κατά την ίδια περίοδο. Έτσι “αποκατέστησε” μια χρονική σειρά διαχωρίζοντας καθαρά την Κατοχή (1941-1944) από τον Εμφύλιο (1946-1949), αποκαλώντας την ενδιάμεση περίοδο Λευκή Τρομοκρατία (1945-1946). Αυτός ο “επίσημος” διαχωρισμός του Εμφυλίου από την Κατοχή, και της Αντίστασης από τη διαμάχη για την εξουσία διαμόρφωσε ουσιαστικά ένα νέο είδος εθνικής συμφωνίας για την επίσημη ανάμνηση των ιστορικών γεγονότων».

 

Ο μύθος της αποκλειστικής αντίστασης 

Γύρω από την επίμαχη περίοδο της κατοχικής Εθνικής Αντίστασης και των γεγονότων που επακολούθησαν την Απελευθέρωση, ενεπλάκησαν, μέσα από μιαν αμφιλεγόμενη ιστοριογραφία, κομματικά συμφέροντα και ιδεολογικές προκαταλήψεις δημιουργώντας μιαν απίθανη μυθολογία για πρόσωπα και γεγονότα που παραποίησε δραματικά την πραγματική διάσταση της ιστορικής αλήθειας. Έτσι, η Αντίσταση, πέρα από κάθε πραγματικότητα και συγκεκριμένη πολιτική – ιδεολογική σκοπιμότητα, δημιούργησε νέους εθνικούς μύθους μετατρέποντας συχνά στυγνούς ψυχοπαθείς δολοφόνους σε αντιστασιακούς σταρ. Η μεταπολιτευτική ιστορική ανάπλαση της Αντίστασης επέβαλε αυτήν την ανάγνωση της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου διαστρεβλώνοντας και διαγράφοντας προκλητικά ένα πλήθος αντιστασιακών οργανώσεων καθώς και τη δράση του Ελληνικού Στρατού στη Μέση Ανατολή. Έτσι, δημιούργησε έναν μεταπολιτευτικό μύθο ανάμεσα σε τόσους άλλους της ένοπλης ΕΑΜικής αντίστασης και των ηρωικών της καπεταναίων. Κοντολογίς, στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης, η Αριστερά κατασκεύασε ένα τελείως δικό της ιστορικό μυθολόγημα όπου τα ιδεολογικά της προτάγματα και οι πολιτικές της σκοπιμότητες μεταλλάχτηκαν σε εθνικούς – πατριωτικούς άθλους. Το εγχείρημα πέρασε αμάσητο μέσα σε ένα κλίμα που υποχρέωσε τη Δεξιά να το δεχτεί. Έτσι, δημιουργείται το αφήγημα του γενειοφόρου ΕΛΑΣίτη αντάρτη του έπους της Αντίστασης. 

Μέσα σε αυτήν τη γενικευμένη αντίληψη, κάθε άλλη πατριωτική οργάνωση πέρασε στην αφάνεια και κάθε άλλη συλλογική αντιστασιακή δράση υποβαθμίστηκε. Η επίσημη ιστορία της Αντίστασης έπρεπε να διαθέτει το πιστοποιητικό της ΕΑΜικής γνησιότητας. Έπρεπε να περάσουν αρκετές δεκαετίες και μέσα από συγκεκριμένες πλέον συγκυρίες να «επιτραπεί» στην επίσημη ιστοριογραφία να αναδείξει μέσα από την επιστημονική μεθοδολογία και όχι καθ’ ιδεολογική – κομματική υπαγόρευση και τις άλλες πτυχές της εθνικής μας Αντίστασης και τους άλλους καπετάνιους και τους άλλους άθλους και τους άλλους πατριώτες… Καταρρίπτοντας το αριστερό μονοπώλιο και την καταχρηστική εμπορία της Αντίστασης, η σύγχρονη ιστοριογραφία έχει φέρει στο φως ένα πλήθος εξαιρετικών ιστορικών αφηγημάτων που συντελούν κυρίως στο να φωτιστεί μια πολύ επώδυνη ιστορικά περίοδο, συμβάλλοντας έτσι στην εθνική αποκατάσταση της αλήθειας, άρα στην εθνική συμφιλίωση και την άρση των εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων που εκδηλώνονται με κάθε ευκαιρία στον δημόσιο βίο της χώρας, αναδεικνύοντας ότι ο πατριωτισμός δεν έχει αποκλειστικούς αντιπροσώπους και ότι οι ιδεολογικές – κομματικές αναγνώσεις της Ιστορίας ανήκουν στο παρελθόν. 

 

Η Ιστορία είναι πολύ πιο περιπλοκή από ό,τι φανταζόμαστε ή θεωρούμε και γι’ αυτό είναι καλό να αφεθεί επιτέλους σε αυτόν τον τόπο στους ιστορικούς κι όχι στους κομματικούς ιδεολόγους. Η Ιστορία απαιτεί αντικειμενικότητα και επιστημοσύνη και, προκειμένου να μάθουμε πώς γράφεται, ανατρέχουμε στις σελίδες του Θουκυδίδη, αυτές που κατήργησε πρόσφατα και με μεγάλη άνεση ο αριστερός υπουργός Παιδείας κ. Φίλης… 

 

Επιμέλεια: Νίκος Μαραντζίδης, 

εκδόσεις Εστία