Οι Ευρωπαίοι πιέζουν την Ελλάδα να εμφανίσει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και μετά το 2018, διότι αυτό προβλέπει το μνημόνιο που υπογράφηκε τον Αύγουστο του 2015 και «οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται», όπως συχνά – πυκνά επαναλαμβάνουν οι Ευρωπαίοι. 

Από την άλλη, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (λέει ότι) δεν θέλει τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, αλλά, αν αυτά συμφωνηθούν ανάμεσα στην Ελλάδα και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, τότε το ίδιο θα ζητήσει περισσότερα μέτρα για λόγους «αξιοπιστίας», όπως έγραψε ο Πολ Τόμσεν στο πρόσφατο άρθρο που ανήρτησε στο blog του ΔΝΤ. 

Η Ελλάδα, από την πλευρά της, δεν θέλει τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα καθώς, είτε θεσπιστούν τώρα μέτρα για το 2019 και το 2020 είτε επιβληθεί ένα μέτρο τύπου «δημοσιονομικού κόφτη», το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο: παράταση της λιτότητας και – ουσιαστικά – παράταση της ζωής του μνημονίου. 

 

«Οι συμφωνίες να τηρούνται» λέει η μια πλευρά του τριγώνου, «μέτρα για λόγους αξιοπιστίας» λέει η δεύτερη, «όχι άλλη λιτότητα» λέει η τρίτη (στην προκειμένη περίπτωση η Ελλάδα). 

Καμία από αυτές τις θέσεις όμως δεν αποτυπώνει τη σκληρή πραγματικότητα των διαπραγματεύσεων, που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη: όλα είναι θέμα χρημάτων. Όλα είναι ζήτημα του ποιος θα πληρώσει τον τελικό λογαριασμό.

Η Ελλάδα χρειάζεται πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ (θα αντιστοιχούν σε 6 – 6,5 δισ. ευρώ ανάλογα με την πορεία του ΑΕΠ) προκειμένου να καλύπτει με ίδιους πόρους τους τόκους για την εξυπηρέτηση του τεράστιου χρέους, το οποίο έχει ξεπεράσει αισίως τα 320 δισ. ευρώ (σ.σ.: και το οποίο φυσικά δεν πρόκειται να μειωθεί σε ονομαστικές τιμές, παρά το πακέτο των βραχυπρόθεσμων μέτρων).

 

Αν λοιπόν η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να «γεννήσει» αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα, τότε θα πρέπει να βρεθούν άλλες πηγές για την κάλυψη των τόκων. Δύο λοιπόν είναι τα ενδεχόμενα:

 

1 Η Ελλάδα καταφέρνει να ξαναβγεί στις αγορές και να δανειστεί με όχι εξωπραγματικούς όρους τα χρήματα που απαιτούνται για να αναχρηματοδοτεί τα χρεολύσια και να πληρώνει τους τόκους στους δανειστές της (κυρίως στο ΔΝΤ και στους EFSF / ESM, που αυτή τη στιγμή έχουν στα χέρια τους περίπου τα δύο τρίτα του συνολικού ελληνικού χρέους). 

Είναι προφανές ότι αυτό το ενδεχόμενο φαντάζει ακόμη μακρινό, καθώς προϋποθέτει ότι θα ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση, θα ενταχθούν τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ (το οποίο θα υπάρχει έως το τέλος του 2017, αλλά δεν είναι βέβαιο αν θα υπάρχει και μετά το τέλος της χρονιάς) και θα επικρατούν οι κατάλληλες συνθήκες στις διεθνείς αγορές.

 

2 Να μην ανοίξουν καθόλου – ή, έστω, όσο χρειάζεται – οι αγορές για τα ελληνικά ομόλογα, κάτι που σημαίνει ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί να καταφύγει πάλι στους θεσμούς προκειμένου να καλύψει τους τόκους. 

Αυτό στην πράξη σημαίνει ένα ακόμη μνημόνιο για την Ελλάδα, εξέλιξη που δεν είναι βέβαιο ότι επιθυμούν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, δεδομένου ότι οι όροι με τους οποίους δανείζεται η Ελλάδα από τον ESM είναι ευνοϊκότεροι από αυτούς με τους οποίους δανείζονται άλλες ευρωπαϊκές χώρες από τις αγορές.

 

Το κυρίαρχο ερώτημα λοιπόν είναι το εξής: Υπάρχει ένας λογαριασμός. Μπορεί να πληρωθεί από τους Έλληνες φορολογούμενους και, αν ναι, σε ποιον βαθμό; Θα χρειαστεί να συνδράμουν ξανά οι ευρωπαϊκές χώρες και, αν ναι, σε ποιον βαθμό; Η εικόνα που μεταφέρεται στην κοινή γνώμη ως ποσοστό (3,5% το πρωτογενές πλεόνασμα; 1,5% το πρωτογενές πλεόνασμα; 2,5% συν 1% για μειώσεις φόρων το πρωτογενές πλεόνασμα;) μεταφράζεται σε δισεκατομμύρια, τα οποία θα πρέπει να πληρωθούν.

 

Τη… χρηματική διάσταση του θέματος έδωσε και ο Πολ Τόμσεν με το άρθρο το οποίο δημοσίευσε τα μεσάνυχτα της Δευτέρας στο blog του ΔΝΤ:

«Εμείς αναφέραμε ότι ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος, που χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της ελάφρυνσης του χρέους, πρέπει να τεθεί στο 1,5% του ΑΕΠ. 

Όμως αναγνωρίζουμε ότι η διστακτικότητα των κρατών – μελών να το αποδεχτούν (καθώς και την πρόσθετη ανάγκη που προκύπτει για την ελάφρυνση του χρέους) στηρίζεται στο γεγονός ότι ορισμένα από αυτά τα κράτη θα πρέπει τα ίδια να έχουν πρωτογενή πλεονάσματα υψηλότερα από αυτά που προτείνονται για την Ελλάδα, ενώ άλλα χορηγούν παροχές και φορολογικές απαλλαγές που είναι λιγότερο γενναιόδωρες από αυτές της Ελλάδας. 

 

Η Ευρωζώνη δεν είναι μια πλήρης πολιτική ένωση και αντιλαμβανόμαστε ότι μια λύση θα πρέπει να είναι πολιτικά αποδεκτή από τα 19 κυρίαρχα κράτη – μέλη. Για τον λόγο αυτόν ένας συμβιβασμός μεταξύ των Ελλήνων και των Ευρωπαίων εταίρων τους μπορεί να εμπεριέχει ένα υψηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα για κάποιο διάστημα, αν και αυτό δεν θα ήταν η πρώτη μας επιλογή».

Τι λέει ουσιαστικά ο Τόμσεν; Ότι ο ίδιος (σ.σ.: το ΔΝΤ) προτείνει ελάφρυνση του ελληνικού χρέους και χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα, γνωρίζοντας ότι το Ταμείο δεν θα κληθεί να αναλάβει μέρος του οικονομικού βάρους. Ουσιαστικά η πρότασή του είναι να κληθούν οι φορολογούμενοι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών να χρηματοδοτήσουν τα χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα της Ελλάδας ή ακόμη και το περιεχόμενο των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος.

Τι απαντούν στην προκειμένη περίπτωση οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης; Πολύ απλά αρνούνται υποστηρίζοντας το ίδιο που αναφέρει και ο Τόμσεν στο άρθρο του: να βρει τρόπο η Ελλάδα να εξυπηρετεί τους τόκους των δανείων που έχει εκταμιεύσει και να μην ζητάει – ουσιαστικά – πρόσθετα δάνεια για να καλύπτει τις υποχρεώσεις της, ειδικά από τη στιγμή που δεν είναι εξασφαλισμένη η έξοδος στις αγορές.

 

Από το μεσημέρι της Τρίτης η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα και οι εκπρόσωποι του κουαρτέτου βρίσκονται ξανά στο τραπέζι των διαβουλεύσεων με στόχο να κλείσουν τη δεύτερη αξιολόγηση. Θα επιδιώξουν – αν είναι δυνατόν πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων – να καταλήξουν σε συμφωνία όσον αφορά τα προαπαιτούμενα της δεύτερης αξιολόγησης προκειμένου η νέα χρονιά να κλείσει με υπογεγραμμένο το κείμενο της τεχνικής συμφωνίας (stuff level agreement).

Και αν ακόμη δεν καταστεί εφικτό να ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες διαβουλεύσεις σε όλα τα ανοικτά θέματα, τουλάχιστον η ελληνική πλευρά θέλει να υπάρξει πολύ μεγάλη πρόοδος στα εργασιακά αλλά και στο ζήτημα του δημοσιονομικού κενού για το 2018.

 

Είναι προφανές ότι για το συγκεκριμένο έτος, θα νομοθετηθεί από τώρα ένα πακέτο μέτρων με εφαρμογή από την Πρωτοχρονιά του επόμενου έτους.

Αναμένεται ότι θα περιλαμβάνει την αλλαγή των εισοδηματικών κριτηρίων για τη χορήγηση κοινωνικών επιδομάτων αλλά και φορολογικών απαλλαγών και αυτό διότι πρέπει να κλείσει ένα δημοσιονομικό κενό το οποίο στο πρώτο στάδιο των διαπραγματεύσεων υπολογιζόταν στα 700-800 εκατ. ευρώ και τώρα έχει περιοριστεί στα 300 εκατ. ευρώ, χωρίς όμως το υπουργείο Οικονομικών να έχει ξεκαθαρίσει με ποιον τρόπο έχει περιοριστεί η διαφορά.

 

Τι θα παραμείνει ανοιχτό μετά την ολοκλήρωση αυτού του γύρου διαπραγματεύσεων με τους επικεφαλής των θεσμών; Το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων για την περίοδο από το 2019 κι έπειτα. Αυτό το θέμα δεν μπορεί να κλείσει παρά σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Ουσιαστικά δηλαδή οι αποφάσεις θα ληφθούν στο Eurogroup.

 

Όσον αφορά την κατεύθυνση στην οποία αναμένεται να κινηθούν αυτές οι αποφάσεις, είναι αρκετή η καταγραφή των δεδομένων που έχουμε στα χέρια μας:

 

1 Το Eurogroup έχει ήδη αποφανθεί ότι ο στόχος για τα πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 3,5% του ΑΕΠ θα διατηρηθεί οπωσδήποτε και μετά το 2018. Δεν έχει κλειδώσει ακόμη η περίοδος για την οποία θα πρέπει να διατηρηθεί το 3,5%. 

Υπάρχει η άποψη της Γερμανίας και άλλων χωρών περί αυτήν που θέλει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% μέχρι και το 2028. Υπάρχουν άλλες χώρες που περιορίζουν τις απαιτήσεις τους στα τρία χρόνια και αυτές που τάσσονται υπέρ ενός συμβιβασμού στα πέντε χρόνια, δηλαδή μέχρι και το 2023.

 

2 Ενώ οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν εκτιμήσει ότι ο στόχος για εμφάνιση πρωτογενών πλεονασμάτων μετά το 2018 στο ύψος του 3,5% είναι εφικτός χωρίς πρόσθετα μέτρα (πέραν αυτών που θα χρειαστούν για την κάλυψη του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2018), το ΔΝΤ ζητάει μέτρα. 

Δεν θέλει, όπως λέει και ο Τόμσεν, περισσότερη λιτότητα για την Ελλάδα και αρκείται σε πρωτογενή πλεονάσματα του 1,5%. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, αν κλειδώσει ο στόχος στο 3,5%, το ίδιο θα ζητήσει μέτρα 4,5 δισ. ευρώ για λόγους «αξιοπιστίας». Και όχι οποιαδήποτε μέτρα: ζητάει τη μείωση του αφορολογήτου αλλά και το νέο ψαλίδισμα των συντάξεων.

 

3 Η ελληνική κυβέρνηση δεν θα νομοθετήσει νέα μέτρα ακόμη και αν κλειδώσει το πλεόνασμα του 3,5% για τρία ή πέντε χρόνια. Φαίνεται να δέχεται όμως τον συμβιβασμό της παράτασης του δημοσιονομικού κόφτη και μετά το 2018, αν και επισήμως παραμένει πάνω στο τραπέζι η πρόταση για στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος στο 2,5% με τη μια επιπλέον μονάδα να διοχετεύεται για μείωση των φορολογικών συντελεστών στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

Είναι, επομένως, πιθανό το εξής σενάριο συμβιβασμού: Να κλειδώσει στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% και μετά το 2019 προκειμένου να ικανοποιηθούν οι Ευρωπαίοι. Τα μέτρα δεν θα νομοθετηθούν, ώστε να ικανοποιηθεί η ελληνική πλευρά, και το ΔΝΤ θα εξασφαλίσει την παράταση του δημοσιονομικού κόφτη (ουσιαστικά μια υποσχετική νέων μέτρων σε περίπτωση που εκτροχιαστούν τα νούμερα) για να «βγουν» και οι δικοί του αριθμοί.

Όσοι γνωρίζουν την πορεία των διαπραγματεύσεων εκτιμούν ότι αυτός θα είναι ένας «έντιμος συμβιβασμός» στην παρούσα χρονική συγκυρία. Μετά το κρίσιμο 2017 – έτος εκλογών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Γερμανία – είναι πιθανό το όλο θέμα να ανοίξει και πάλι σε μια διαπραγμάτευση που θα περιλαμβάνει και την εξειδίκευση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους.