Προς δημοψήφισμα για ανεξαρτησία τον Σεπτέμβριο οι Κούρδοι του Ιράκ

Σημαντικές εξελίξεις αναμένονται στη Μέση Ανατολή και ιδίως στο Ιράκ μετά την επίσημη προκήρυξη δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβέρνησης (KRG). Οι εξελίξεις εντός του Ιράκ δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστες τις χώρες της περιοχής όπου διαβιοί το κουρδικό στοιχείο, ενώ με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται η αντίδραση που θα έχει και ο διεθνής παράγοντας στην προοπτική ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν.

Σύμφωνα με τα όσα ανακοίνωσε ο πρόεδρος της KRG Μασούντ Μπαρζανί, αποφασίστηκε στις 25 Σεπτεμβρίου να διεξαχθεί δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Αμπρίλ από τη Βαγδάτη. Ωστόσο σημείο τριβής στην προσπάθεια αυτήν αποτελούν οι περιοχές της Μοσούλης και του Κιρκούκ, οι οποίες είναι οι πετρελαιοπαραγωγές περιοχές του Ιράκ και αποτελούν τον λόγο ύπαρξης της KRG.

Να σημειωθεί πως το ιρακινό Κουρδιστάν κέρδισε την αυτονομία του με το σύνταγμα του 2005, όταν, μετά την αμερικανική εισβολή του 2003, το νέο σύνταγμα του Ιράκ προέβλεψε καθεστώς αυτονομίας για τους Κούρδους και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το καθεστώς της Μοσούλης. Τυπικά, τα κουρδικά εδάφη του Ιράκ είχαν δικαιώματα αυτοκυβέρνησης από το 1970, ωστόσο το 2005 γίνεται πρώτη φορά σαφής αναφορά από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία των Κούρδων.

Μια ανεξαρτησία που παραδοσιακά έχει απέναντί της τέσσερις χώρες (Ιράκ, Ιράν, Συρία, Τουρκία), στα εδάφη των οποίων ζουν κουρδικές μειονότητες. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο η εξαγγελία του δημοψηφίσματος αναμένεται να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στη Μέση Ανατολή και ενδεχομένως να προκαλέσει τη δημιουργία ή την ενίσχυση νέων συμμαχιών.

Διεθνές δίκαιο και σύνταγμα

Η KRG έχει ήδη ενημερώσει επίσημα το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την πρόθεσή της να διεξαγάγει δημοψήφισμα. Σίγουρα, αν η Βαγδάτη δεν συμφωνήσει στη διεξαγωγή του εν λόγω δημοψηφίσματος, τότε, όποια κι αν είναι η απόφαση των Κούρδων της KRG, δεν θα έχει σημασία, καθότι βάσει του διεθνούς δικαίου ένα κράτος δεν μπορεί να δημιουργηθεί μέσω μονομερούς απόσχισης από ένα υπάρχον κράτος.

Η πρόθεση όμως της KRG να προχωρήσει σε μια κίνηση που έχει συμφωνηθεί ήδη από το 2015 με τη Βαγδάτη και κυρίως που προβλέπεται στο σύνταγμα του 2005 μας κάνει να καταλάβουμε πως θα μπορούσαν να ασκηθούν πιέσεις στη Βαγδάτη για να αποδεχθεί το δημοψήφισμα.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Κούρδοι του Ιράκ, πέρα από την ανεξάρτητη κρατική δομή, διαθέτουν και αξιόμαχες ένοπλες δυνάμεις (πεσμεργκά). Ακόμα κι αν στο εσωτερικό των Κούρδων του Ιράκ υπάρχουν διαιρέσεις, εντούτοις αποτελούν την πιο αξιόπιστη μονάδα μάχης κατά των τζιχαντιστών του ISIS στα εδάφη του Ιράκ.

Ταραχή στους γείτονες

Η Τουρκία, παρά τη στενή οικονομική συνεργασία με την KRG, σε καμιά περίπτωση δεν βλέπει με καλό μάτι τη δημιουργία ανεξάρτητης κρατικής οντότητας των Κούρδων στα νότια σύνορά της. Η Άγκυρα γνωρίζει πως, εφόσον δημιουργηθεί ανεξάρτητο Κουρδιστάν, τότε είναι πολύ πιθανόν και οι Κούρδοι της Συρίας – οι οποίοι ελέγχουν ήδη μια αρκετά μεγάλη περιοχή στα κοινά σύνορα με την Τουρκία – να ζητήσουν την ένωση με το Κουρδιστάν.

Αν γίνει κάτι τέτοιο, δεν αποκλείεται και οι Κούρδοι της Τουρκίας να διεκδικήσουν ανεξαρτησία και άρα να επιδιώξουν την πλήρη απόσχιση από την Άγκυρα. Δεδομένου τούτου, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε πως ήδη από το 2015 Κούρδοι της πόλης Τσιζρέ έχουν κηρύξει την αυτονομία τους από τη διοίκηση της Άγκυρας και ο τουρκικός στρατός συνεχίζει τις μάχες κατά των Κούρδων αυτονομιστών στην περιοχή.

Από την άλλη ούτε το Ιράν συμφωνεί στη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδιστάν εξαιτίας του κουρδικού πληθυσμού που έχει στα εδάφη του. Μάλιστα τις τελευταίες εβδομάδες οι Κούρδοι αντάρτες που δρουν στα εδάφη του Ιράν είχαν αρχίσει να μάχονται ξανά εναντίον της ιρανικής κυβέρνησης.

Διαφορετική είναι, προς το παρόν, η κατάσταση στη Συρία, όπου, αν και το κουρδικό στοιχείο είναι οργανωμένο σε τρία καντόνια (Ροζάβα, Αφρίν, Κομπάνι), εντούτοις τους τελευταίους μήνες έχει αλλάξει τη ρητορική του και μιλά για αυτονομία και όχι ανεξαρτησία στο πλαίσιο μιας ομόσπονδης Συρίας. Έγινε, επίσης, γνωστό πως κατά τη διάρκεια της επιχείρησης για την ανακατάληψη της Ράκας οι Κούρδοι δέχθηκαν επίθεση από τους Ρώσους και τις συριακές δυνάμεις.

Ρυθμιστής οι ΗΠΑ

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι πως το Κουρδιστάν αποτελεί το «Κόσοβο» της Μέσης Ανατολής. Αυτό σημαίνει πολλά πράγματα, με κυριότερο το εξής: οι διεργασίες για τη δημιουργία του θα προκαλέσουν ποικίλες αντιδράσεις από τα γειτονικά κράτη, καθώς το Κουρδιστάν θα δημιουργηθεί όταν θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε μεγαλύτερο βαθμό.

Αξίζει να υπογραμμίσουμε πως το ανεξάρτητο Κουρδιστάν θα είναι σε θέση να εξασφαλίσει απρόσκοπτη προμήθεια νερού στο Ισραήλ και του προσφέρει την απαραίτητη «ασπίδα» απέναντι στο Ιράν.

Ενδεχομένως, έπειτα απ’ όλα όσα έχουν συμβεί, οι ΗΠΑ να θέλουν να δώσουν ένα μάθημα στον Ερντογάν, ο οποίος φαίνεται πως έχει αρχίσει να αναζωπυρώνει τη συμμαχία με το Ιράν, αλλά και το Κατάρ. Αν η αμερικανική διοίκηση θέλει να κρατήσει «κάτω» Τουρκία και Ιράν, τότε η δημιουργία του Κουρδιστάν – παρά τον ενδεχόμενο συνασπισμό των κρατών εναντίον του – παρέχει στους Αμερικανούς τη δυνατότητα να συγκρατήσουν σε διεθνές επίπεδο και τις δύο αυτές χώρες.