Έπειτα από δέκα μήνες επιτυχούς πορείας στο Μουσείο Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης, η έκθεση «Μια άλλη ζωή: Ανθρώπινες ροές / Άγνωστες Οδύσσειες» μεταφέρεται στο Φεστιβάλ Αθηνών, φωτίζοντας γνωστές και άγνωστες πτυχές της καθημερινής «Οδύσσειας» των προσφύγων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, αναζητώντας την ασφάλεια και την ευημερία σε έναν άγνωστο, μακρινό τόπο.

Περισσότερα από 160 έργα 26 φωτογράφων αποτυπώνουν τη δραματική περιπέτεια ανθρώπων που «ξεριζώθηκαν» από τον τόπο τους, υπό τη σκιά του πολέμου, με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής, μακριά από τον φόβο της βίας και του θανάτου.

Όπως σημειώνουν στον πρόλογό τους οι επιμελητές Ηρακλής Παπαϊωάννου και Πηνελόπη Πετσίνη, η έκθεση επιχειρεί να αφηγηθεί τη βαθιά προσφυγική πληγή της σύγχρονης Ιστορίας μέσα από τρία διαφορετικά είδη αναπαράστασης: την επαγγελματική φωτοδημοσιογραφία, που αποτελεί τον κύριο κορμό της, τη «δημοσιογραφία των πολιτών», που καταγράφει τις αλληλέγγυες δράσεις, αλλά και την αυτοαναπαράσταση των ίδιων των προσφύγων.

Φωτογραφικές αναπαραστάσεις επικεντρωμένες στο ανθρώπινο στοιχείο, που δεν εξωραΐζουν και δεν παραμορφώνουν μια σκληρή πραγματικότητα. Φωτογράφοι που βυθίζονται στη δίνη των γεγονότων και απεικονίζουν από απόσταση αναπνοής τον βαθύ πόνο, την αγωνία, την απώλεια, την οδύνη και την απόγνωση ανθρώπων πληγωμένων και εκτεθειμένων σε νέα αδιέξοδα, σε μια ξένη γη.

Η δυνατότητα αναζήτησης «Μιας άλλης ζωής» και ενός πιο ευοίωνου μέλλοντος υπήρξε, από αρχαιοτάτων χρόνων, έναυσμα γεωγραφικής μετακίνησης, άλλοτε ως ανάγκη για εξέλιξη και ευημερία και άλλοτε ως σκληρή και βίαιη δοκιμασία. Τόσο στην περίπτωση της μετανάστευσης, ωστόσο, όσο και της προσφυγιάς, το αίσθημα του «ξεριζώματος» είναι βαθύ, ενώ η ασφαλής και η αξιοπρεπής ζωή αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.

Με όποιες λέξεις και να περιγραφεί το προσφυγικό δράμα – τονίζουν οι επιμελητές – οι νέοι πρόσφυγες αποτελούν θύματα ενός αδυσώπητου πολέμου, βιώνοντας καθημερινά μια φρικτή πραγματικότητα. Όσο για τα αμέτρητα κύματα μετανάστευσης είναι κι αυτά αποτέλεσμα ενός άλλου διαρκούς «πολέμου», που ακούει στο όνομα «φτώχεια» και εξαπλώνεται σαν επιδημία, τσαλακώνοντας τις «Ανθρώπινες ροές».

Η Ελλάδα λόγω της θέσης της έγινε για ακόμη μια φορά αποδέκτης της προσφυγικής κρίσης και παρά την έντονη ευαισθητοποίηση των πολιτών της, η χώρα βιώνει μια μεγάλη δοκιμασία, αφού οι αριθμοί ξεπερνούν πολλές φορές τα όρια και τις δυνατότητές της.

Στην έκθεση – όπως γράφουν – επιλέγεται η «γυμνή» παρουσίαση των έργων, καθώς γυμνή είναι και η αλήθεια τους. Στοίβες από ισοθερμικές κουβέρτες και παρατημένα σωσίβια, άνθρωποι κουλουριασμένοι στην άκρη του δρόμου, μάτια δακρυσμένα, πρόσωπα σκυθρωπά, αποτελούν εικόνες που, παρά το γεγονός ότι δέχθηκαν, κάποιες φορές, θεωρητική αμφισβήτηση για τη στενή σύνδεσή τους με την πραγματικότητα, στην ουσία αποτελούν ένα μικρό μόνο δείγμα μιας θλιβερής αλήθειας ανθρώπων που βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με κάθε λογής φράχτες και προβλήματα που δοκιμάζουν ξανά και ξανά τις αντοχές τους.

Κι αν ακόμη το φως που ρίχνει η φωτογραφία στο σκοτεινό παρόν αυτών των ανθρώπων δεν είναι πάντα αρκετό, αφήνοντας σημαντικές πτυχές εκτός κάδρου, σε κάθε περίπτωση δίνει τη δυνατότητα για γνώση, αναστοχασμό και πρόσθετη ευαισθητοποίηση.        

Οι καλλιτέχνες της έκθεσης είναι οι: Αλέξανδρος Αβραμίδης – Reuters / Πέτρος Γιαννακούρης – Associated Press / Λουίζα Γκουλιαμάκη – Agence France Presse / Γιώργος Καραχάλης – Associated Press / Γιώργος Κατσάγγελος / Αλέξανδρος Κατσής / Γιάννης Κολεσίδης – Εuropean Pressphoto Agency, ΑΠΕ / Γιάννης Κόντος – Polaris / Άλκης Κωνσταντινίδης – Reuters / Γιώργος Μάκκας – Panos Pictures / Άρης Μεσσήνης – Agence France Presse / Σάκης Μητρολίδης – Agence France Presse / Δημήτρης Μιχαλάκης / Γιώργος Μουτάφης / Γιάννης Μπεχράκης – Reuters / Γιάννης Παπανίκος – Fos Photos, Associated Press / Αντώνης Πασβάντης / Νίκος Πηλός – LAIF / Λευτέρης Πιταράκης – Associated Press / Θανάσης Σταυράκης – Associated Press / Άγγελος Τζωρτζίνης / Δημήτρης Τοσίδης – INTIME / Κωνσταντίνος Τσακαλίδης – SOOC / Κώστας Τσιρώνης / Milos Bicanski – Getty Images / Enri Canaj

Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στον Ηρακλή Παπαϊωάννου και την Πηνελόπη Πετσίνη.