Βγήκε η Αθήνα «νικήτρια» από τις επαφές που έγιναν στην Ουάσιγκτον; Πήραμε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με το μέρος μας κρατώντας τα… καλά του (δηλαδή την επιμονή του στην ανάγκη για διευθέτηση του χρέους) και αφήσαμε πίσω μας τα… κακά του (δηλαδή την επιμονή του ότι το πλεόνασμα του 3,5% δεν είναι ένας εφικτός στόχος παρά μόνο αν επιβληθούν πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα); Θα βαρύνει η συνάντηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στο να ολοκληρωθεί ταχέως η τρίτη αξιολόγηση και να ξεκινήσει «εδώ και τώρα» η συζήτηση για το χρέος; 

Όσοι σπεύδουν να κάνουν τόσο αισιόδοξες σκέψεις θα συνειδητοποιήσουν πολύ σύντομα ότι το βασικό που συνέβη στην αμερικανική πρωτεύουσα είναι το εξής: η ελληνική πλευρά έχασε και την τελευταία δικαιολογία για την πιθανή καθυστέρηση που μπορεί να υπάρξει στην τρίτη αξιολόγηση. Η… μπάλα πέρασε ξεκάθαρα στην περιοχή της και τώρα καλείται να αποδείξει ότι μέσα στις επόμενες εβδομάδες μπορεί να κλείσει τα 95 προαπαιτούμενα που προβλέπει το αναθεωρημένο κείμενο του τρίτου μνημονίου. 

Αν επιμείνουμε στον μαξιμαλιστικό στόχο η τρίτη αξιολόγηση να ολοκληρωθεί μέχρι το Eurogroup του Δεκεμβρίου – το οποίο μάλιστα θα συνεδριάσει στις αρχές του μήνα, λόγω και των διακοπών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς – τότε θα πρέπει να κλείνουμε περισσότερα από δύο προαπαιτούμενα την ημέρα (!) αλλά και πάλι είναι αβέβαιο αν θα προλάβουμε. 

 

Βεβαίως μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι πολλά από τα 95 προαπαιτούμενα είναι «τεχνικού χαρακτήρα» και θα κλείσουν εύκολα με μια υπουργική απόφαση ή ένα Προεδρικό Διάταγμα χωρίς να προκαλέσουν μεγάλες τριβές στις κοινωνικές ομάδες ή στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. 

Δεν είναι όμως όλα τα προαπαιτούμενα τέτοιου είδους. Τα αγκάθια είναι πολλά και θα τα βρούμε μπροστά μας: 

1 Παγιωμένα κοινωνικά επιδόματα πρέπει να ανατραπούν. 

2 Αποκρατικοποιήσεις ευαίσθητων επιχειρήσεων του Δημοσίου θα πρέπει να προχωρήσουν. 

3 Ο προϋπολογισμός του 2018 δεν είναι δεδομένο ότι δεν θα προκαλέσει διαφωνίες με τους δανειστές.

4 Στην ατζέντα υπάρχουν και τα εργασιακά. 

 

Από εδώ και πέρα αρχίζουν τα πιεστικά ερωτήματα, τα οποία θα γίνονται όλο και πιο ζόρικα όσο περνούν οι μέρες:

  Θα κλείσουν όλα αυτά τα θέματα μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου; 

 Θα έχουν κλειδώσει 75 προαπαιτούμενα μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, όταν αυτή τη στιγμή ο αριθμός των «κλεισμένων» υποχρεώσεων δεν ξεπερνά τις 15 με 20; 

 Θα δεχτούν χωρίς αντίρρηση οι δανειστές ότι θα μοιράσουμε 800 εκατομμύρια ευρώ έκτακτο κοινωνικό μέρισμα μέχρι το τέλος του χρόνου και χωρίς να θέσουν θέμα επίτευξης του βασικού στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 1,75%; 

Οι επικεφαλής των κλιμακίων θα είναι στη θέση τους τη Δευτέρα και μέχρι το τέλος της επόμενης εβδομάδας θα υπάρχει σαφής εικόνα για το κλίμα που θα επικρατήσει στην τρίτη αξιολόγηση. Όσον αφορά το θέμα του χρέους, συνιστάται υπομονή, καθώς το τοπίο θα ξεκαθαρίσει (προς τη μια ή προς την άλλη κατεύθυνση) από τον επόμενο χρόνο.

 

Και τώρα… μόνοι λοιπόν με 95 προαπαιτούμενα και λιγότερους από δύο μήνες περιθώριο για να τα υλοποιήσουμε. Τόσο ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας όσο και ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος άκουσαν πάνω – κάτω τα ίδια από τη γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ: υλοποιήστε τα συμφωνηθέντα, προχωρήστε τις μεταρρυθμίσεις, δεν ζητάμε περισσότερα μέτρα πέρα από αυτά που έχουν ήδη συμφωνηθεί. 

Το ότι πέρασε η μπάλα στην ελληνική περιοχή είναι ξεκάθαρο, ενώ επίσης είναι ξεκάθαρο ότι οι δανειστές – ειδικά το ΔΝΤ – δεν θέλουν να μας βάλουν (τουλάχιστον σε αυτή τη φάση) εμπόδια. Αυτό φάνηκε από τη στάση τους σε δύο καίρια ζητήματα.

 

Πρώτον, το ΔΝΤ εξακολουθεί να αμφισβητεί τη δυνατότητα της Ελλάδας να παραγάγει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% μέσα στο 2018. Ωστόσο δεν θέτει θέμα νέων μέτρων, διότι το ίδιο δηλώνει ότι θα είναι ικανοποιημένο και με πρωτογενές πλεόνασμα 2,2%, όσο αναφέρει δηλαδή και η έκθεση του ΔΝΤ που δόθηκε στη δημοσιότητα στο πλαίσιο της φθινοπωρινής συνόδου. 

Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι, αν το ΔΝΤ πειστεί ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 μπορεί να φτάσει στο 2,2% του ΑΕΠ με τα μέτρα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο τραπέζι, τότε δεν θα ζητήσει πρόσθετα μέτρα, ενώ αν εκτιμήσει ότι ο στόχος του 2,2% δεν είναι εφικτός, θα ζητήσει δημοσιονομικές παρεμβάσεις τέτοιες που να καλύπτουν το «κενό» μέχρι το 2,2%. 

 

Εκ πρώτης όψεως, αυτό είναι θετικό, καθώς, αν το ΔΝΤ επέμενε ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 (με βάση τις δικές του μετρήσεις) θα έπρεπε να φτάσει στο 3,5%, τότε θα έμπαιναν αυτομάτως στο τραπέζι μέτρα 2,3 δισ. ευρώ, κάτι που φυσικά θα τίναζε στον αέρα τη διαπραγμάτευση για την τρίτη αξιολόγηση. 

 

Πρέπει να σημειωθεί εδώ το… παράλογο του πράγματος, καθώς, με τους ίδιους αριθμούς στο τραπέζι, αλλιώς «διαβάζουν» οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και αλλιώς το ΔΝΤ. 

 Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, αν εκτιμήσουν ότι το πρωτογενές πλεόνασμα δεν φτάνει με τίποτα στο 3,5% του ΑΕΠ, θα ζητήσουν πρόσθετα μέτρα. 

 Από την άλλη, αν το πρωτογενές πλεόνασμα εκτιμηθεί κάτω του 3,5% αλλά πάνω από το 2,2%, το ΔΝΤ δεν θα ζητήσει μέτρα, αλλά θα ζητήσει τα… ρέστα από τον ESΜ με βάση την ακόλουθη παράγραφο που ενσωματώνεται στο μνημόνιο του ΔΝΤ (σ.σ.: είναι το μνημόνιο που υπεγράφη τον Ιούλιο και το οποίο προβλέπει ότι αν υπάρξει πρόοδος στο θέμα του χρέους τότε η Ελλάδα θα εκταμιεύσει 1,6 δις. ευρώ): 

 

«Ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα για το 2017 έχει συμφωνηθεί στο 1,8% του ΑΕΠ. Θα υποστηριχθεί από τις ήδη υπάρχουσες θεσμοθετημένες μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό, τον ΦΠΑ και το φορολογικό. Ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα της επόμενης χρονιάς έχει οριστεί στο 2,2% του ΑΕΠ (που θα ενισχυθεί) μέσω των επιπλέον αποταμιεύσεων που θα προκύψουν από τη συνεχιζόμενη μεταρρύθμιση στο συνταξιοδοτικό και νέων θεσμοθετημένων μέτρων που θα εξορθολογίσουν τα περιττά κοινωνικά προγράμματα. 

Επίσης, στην περίπτωση κατά την οποία η Ελλάδα εκπληρώσει πλήρως τις πολιτικές δεσμεύσεις της (εννοεί τις μεταρρυθμίσεις) και επιτύχει τον δημοσιονομικό στόχο του Ταμείου (πρωτογενές πλεόνασμα 2,2% του ΑΕΠ) και την ίδια στιγμή αποτύχει στους στόχους του προγράμματος του ESM (που προβλέπει πλεόνασμα 3,5%), τότε οι Ευρωπαίοι έχουν συμφωνήσει ότι η πρόσβαση της Ελλάδος στις δόσεις του ESM θα συνεχιστεί και ότι οι στόχοι του προγράμματος του ESM θα επανεξεταστούν».

Το να επανεξεταστούν οι στόχοι του προγράμματος του ESM δεν είναι εύκολο και κατά πάσα πιθανότητα είναι κάτι που πρέπει να περάσει και από τα κοινοβούλια αρκετών χωρών της Ευρωζώνης. 

Έτσι αυτό που αναμένεται είναι ότι, στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης, η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα θα επιδιώξει να συμφωνήσει με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς το πώς θα διασφαλιστεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5%. Στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης, η οποία θα γίνει στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης, δεν αποκλείεται να προκύψει η ανάγκη για λήψη νέων μέτρων…

 

Δεύτερον, το ΔΝΤ μπορεί στη ρητορική του να έθεσε και πάλι επιτακτικά την αναγκαιότητα για διευθέτηση του χρέους, ωστόσο κατέστη σαφές ότι δεν αναζητά περισσότερες απαντήσεις από τους Ευρωπαίους εταίρους στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης. 

Το αντίθετο θα δημιουργούσε πολύ μεγάλα προβλήματα. Χωρίς να έχει οριστεί ακόμη η γερμανική κυβέρνηση, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να ληφθεί απόφαση για το χρέος. Απλώς το να έθετε το ΔΝΤ τέτοιο θέμα θα είχε μοναδικό αποτέλεσμα να πάει πίσω όλη η αξιολόγηση. 

Το θέμα του χρέους η ελληνική πλευρά θα επιδιώξει να το βάλει «γερά» στο τραπέζι από τον Φεβρουάριο του 2018. Τον συγκεκριμένο μήνα θα πρέπει να γίνει η πρώτη αξιολόγηση του προγράμματος του ΔΝΤ (σ.σ.: όπως προαναφέρθηκε, είναι το πρόγραμμα των 1,6 δισ. ευρώ που έχει εγκρίνει το Ταμείο από τον περασμένο Ιούλιο). 

 

Αν δεν υπάρχει πρόοδος μέχρι τότε στο χρέος – το τι σημαίνει πρόοδος δεν είναι ξεκάθαρο ακόμη, καθώς οι Ευρωπαίοι θέλουν οι αποφάσεις να ληφθούν στο τέλος του τρίτου μνημονίου, δηλαδή το καλοκαίρι του 2018 –, είναι πολύ πιθανό ότι το πρόγραμμα του ΔΝΤ για την Ελλάδα θα παραμείνει οριστικά στο συρτάρι (σ.σ.: ούτως ή άλλως το πρόγραμμα ήταν εξ αρχής εξαιρετικά βραχύβιο, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το καλοκαίρι του 2018, ενώ τα 1,6 δισ. ευρώ δεν είναι απολύτως αναγκαία για την Ελλάδα, η οποία δεν θα απορροφήσει καν το «πακέτο» των 86 δισ. ευρώ του τρίτου μνημονίου). 

Το θετικό της υπόθεσης είναι ότι δεν θα «μπλοκάρει» η τρίτη αξιολόγηση (τουλάχιστον όχι για το θέμα του χρέους), ενώ θα υπάρξει χρόνος και για να οριστεί η νέα κυβέρνηση στη Γερμανία.

 

Ενώ τα τεχνικά κλιμάκια βρίσκονται ήδη στην Αθήνα, οι επικεφαλής θα καταφθάσουν τη Δευτέρα για έναν πρώτο γύρο επαφών διάρκειας μιας εβδομάδας. Αυτή την εβδομάδα θα καταγραφούν όλες οι διαφωνίες, αλλά και τα ανοικτά ζητήματα της τρίτης αξιολόγησης, τα οποία είναι ουκ ολίγα. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν μέχρι το Eurogroup του Νοεμβρίου θα έχουν ολοκληρωθεί τα 75 προαπαιτούμενα που είχε ζητήσει ο πρωθυπουργός από τους υπουργούς του. 

 

Τουλάχιστον η ελληνική πλευρά ελπίζει ότι θα εξασφαλίσει μέχρι το τέλος του μήνα το πράσινο φως για την εκταμίευση της υποδόσης των 800 εκατ. ευρώ, η οποία θα διοχετευτεί για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου.