Στο παρελθόν, η Β. Κορέα έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα παρόμοιες διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά της με σκοπό να κερδίσει παραχωρήσεις και χρήματα ως αντάλλαγμα σε δεσμεύσεις που ποτέ δεν τήρησε. Η τελευταία φορά ήταν το 2009, όταν η Πιονγιάνγκ διέλυσε μια συμφωνία που είχε οριστικοποιηθεί το 2005 και της προσέφερε εγγυήσεις ασφαλείας, ηλεκτρισμό από την Ν. Κορέα και πολλά άλλα οικονομικά οφέλη, με αντάλλαγμα την διάλυση του πυρηνικού της προγράμματος.

 

Παρά τις διαρκείς κραυγαλέες απειλές του, ο Κίμ Γιονγκ Ουν νιώθει στο πετσί του τις κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ ως τιμωρία στις πυραυλικές και πυρηνικές δοκιμές του. Μπορεί η στάση της Κίνας, που δεν είναι διατεθειμένη να ρισκάρει την κατάρρευση του βορειοκορεατικού καθεστώτος, να βοήθησε στο να μετριαστούν κάπως οι συνέπειες των κυρώσεων, όμως οι νέοι περιορισμοί που επέβαλαν τα Ηνωμένα Έθνη αρχίζουν να «βαραίνουν» το καθεστώς.

 

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η Β. Κορέα δεν πραγματοποίησε πολλές από τις χειμωνιάτικες στρατιωτικές της ασκήσεις σε μια προσπάθεια να εξοικονομήσει καύσιμα, καθώς οι εισαγωγές πετρελαίου έχουν γίνει σπάνιες.

 

Η πολιτική της «μέγιστης πίεσης» από πλευράς ΗΠΑ και η στάση της Ουάσινγκτον που έβγαζε προς τα έξω ότι ο Τραμπ σοβαρολογεί όταν ανακοινώνει ότι θα τιμωρήσει ακόμα αυστηρότερα τον Κιμ για τις πυρηνικές δοκιμές, ίσως να αποτελούν επιπλέον λόγους για την στάση της Πιονγιάνγκ.

Ο Κιμ δεν μπορεί να αποκλείσει ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα προβεί σε ένα προληπτικό χτύπημα κατά των πυρηνικών του εγκαταστάσεων. Ο «θεός – βασιλιάς» της Β. Κορέας γνωρίζει ότι, σε αυτή την περίπτωση, θα αναγκαστεί να απαντήσει και κατανοεί πως η κλιμάκωση θα οδηγήσει στον αφανισμό του ίδιου και του καθεστώτος του. Ουσιαστικά, τίποτα δεν ενδιαφέρει το καθεστώς πέρα από την επιβίωσή του.

 

Η Β. Κορέα προτείνεται να συζητήσει την αποπυρηνικοποίησή της υπό τον όρο ότι «οι στρατιωτικές απειλές κατά του Βορρά θα πάψουν και το καθεστώς θα είναι ασφαλές». Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ρωτήθηκε τι ακριβώς έκανε τον Κιμ να προσέλθει στις διαπραγματεύσεις, απάντησε: «Εγώ».

Όπως και να έχει, ο Κιμ θεωρεί ότι θα εισέλθει στις διαπραγματεύσεις από μια θέση ισχύος. Ήδη διαθέτει έναν πύραυλο ικανό να χτυπήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και σύντομα θα είναι σε θέση να τον εξοπλίσει και με πυρηνική κεφαλή. Εκτός αυτού, διαθέτει αρκετές συμβατικές και πυρηνικές στρατιωτικές δυνάμεις για να καταστρέψει ολοκληρωτικά τη Σεούλ, την πρωτεύουσα της Ν. Κορέας. Κανείς, όμως, δεν επιθυμεί πραγματικά να εμπλακεί σε πόλεμο με τον Κιμ.

 

Οι πιθανότητες να καταλήξουν κάπου ουσιαστικά οι συνομιλίες παραμένουν χαμηλές. Ο Κιμ ισχυρίζεται ότι θα εγκαταλείψει τα πυρηνικά του με αντάλλαγμα συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας. Αυτό που εννοεί είναι η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Ν. Κορέα και η εκκίνηση της διαδικασίας ενοποίησης της κορεατικής χερσονήσου σύμφωνα με τους δικούς του όρους. Ασφαλώς και τίποτα από τα δύο δεν πρόκειται να συμβεί.

 

Αυτό που προσπαθεί η Πιονγιάνγκ είναι να δημιουργήσει ρήγμα μεταξύ Ν. Κορέας και Αμερικής με το να κάνει προσφορές που θα ακουστούν καλά στη Σεούλ, όπως το να ανοίξουν νέες γραμμές επικοινωνίας, την επανένωση οικογενειών (που μέλη τους βρίσκονται στη Β. Κορέα) και τη συνεργασία σε ανθρωπιστικά πρότζεκτ. Ακόμα κι αν τίποτα από αυτά δεν καρποφορήσει, ο Κιμ θεωρεί ότι με την διαδικασία των συνομιλιών θα έχει δώσει στην Κίνα και τη Ρωσία την ελάχιστη κάλυψη που χρειάζονται τυπικά για να χαλαρώσουν τις κυρώσεις.

 

Η Ουάσινγκτον ενδιαφέρεται να δείξει στους συμμάχους της και στην Κίνα ότι είναι ανοιχτή στον διάλογο και, την ίδια στιγμή, να ξεκαθαρίσει ότι όσα ζητάει η Β. Κορέα ως αντάλλαγμα στην αποπυρηνικοποίησή της δεν μπορούν να γίνουν δεκτά.

 

Το CSIS (Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών), think tank της Ουάσινγκτον που ιδρύθηκε από το Πανεπιστήμιο της Τζωρτζτάουν, εκτιμά ότι «δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση στο εκατομμύριο» να παραδώσει ο Κιμ το πυρηνικό του οπλοστάσιο και ότι ο Βορειοκορεάτης θέλει απλώς: 

λεφτά, 

μια μείωση της πίεσης που δέχεται (οικονομικής και πολιτικής), 

το πρεστίζ και τη διεθνή «νομιμοποίηση» που θα του προσδώσει ο διάλογος με τις ΗΠΑ. 

Τα πυρηνικά όπλα είναι κατοχυρωμένα στο σύνταγμα της Β. Κορέας και ο Κιμ τα θεωρεί απαραίτητα για την προσωπική του επιβίωση. Η νοτιοκορεατική εφημερίδα Chosun Ilbo έγραψε ότι, την προηγούμενη φορά που η Β. Κορέα υποσχέθηκε να προχωρήσει σε αποπυρηνικοποίηση, ήταν ένα «κόλπο εξαπάτησης» με σκοπό «να κοροϊδέψει τον κόσμο».

 

Οι ΗΠΑ μέχρι στιγμής έχουν κινηθεί προσεκτικά. Ο Τραμπ, παρά τις συνηθισμένες του μεγαλοστομίες, αυτή τη φορά μίλησε για «πιθανή πρόοδο» αλλά φρόντισε και να προειδοποιήσει για «φρούδες ελπίδες». Οι αξιωματούχοι που περιβάλλουν τον Αμερικανό πρόεδρο τον συμβουλεύουν να πραγματοποιήσει τις συνομιλίες, αφού, το λιγότερο που μπορούν να προσφέρουν, θα είναι ίσως μια σαφέστερη εικόνα για τις προθέσεις και τις προτεραιότητες του καθεστώτος της Πιονγιάνγκ.

 

Σε αυτή την κατεύθυνση αναμένεται να συμβάλει ο νέος ΥΠΕΞ των ΗΠΑ (και τέως επικεφαλής της CIA) Μάικ Πομπέο, ο οποίος διαδέχθηκε τον αποπεμφθέντα Ρεξ Τίλερσον.

Βέβαια, υπάρχει κι η πιθανότητα ο Τραμπ και ο Κιμ, λόγω της ιδιοσυγκρασίας τους, να μην βρουν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, που έδειχναν να απολαμβάνουν να απειλούν ο ένας τον άλλο με το μέγεθος των πυρηνικών τους κουμπιών.

 

Ο Ντόναλντ Τραμπ απασχολεί αυτές τις μέρες τον πλανήτη και με ένα ακόμη σημαντικότερο θέμα, την επίθεση που εξαπέλυσε στο σύστημα κανόνων που διέπουν το διεθνές εμπόριο. Μέσα στην πολιτική του «άγνοια» δείχνει να είναι πεπεισμένος ότι το ξήλωμα των κανόνων στους οποίους βασίζεται το εμπόριο παγκοσμίως θα κάνει «την Αμερική μεγάλη ξανά» και, επιπρόσθετα, ότι ένας εμπορικός πόλεμος που μπορεί κάλλιστα να ακολουθήσει είναι κάτι που εύκολα κερδίζεται. Έτσι, ανακοίνωσε ότι θα επιβάλλει 25% δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου.

Ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που βάζει δασμούς σε εισαγωγές. Σχεδόν κάθε ένοικος του Λευκού Οίκου από τον Τζίμυ Κάρτερ και μετά επέβαλε κάποιου είδους δασμό, συνήθως στον χάλυβα.

 

Όμως η περίπτωση Τραμπ μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική τόσο για την Αμερική, όσο και για το παγκόσμιο εμπόριο για τους εξής ιδιαίτερους λόγους:

Δεν είναι ξεκάθαρο τι τελικώς θα κάνει ο Τραμπ. Αντίθετα με τους προηγούμενους Αμερικανούς προέδρους, ο Τραμπ ήταν ανέκαθεν αντίπαλος του ελεύθερου εμπορίου. Θεωρεί το διεθνές εμπορικό σύστημα ως «κακό ντηλ» για την Αμερική. Η διοίκησή του είναι χαοτική και η παραίτηση, στις 6 Μαρτίου, του Γκάρυ Κον, οικονομικού συμβούλου του προέδρου, που εναντιωνόταν στην επιβολή δασμών, σημαίνει ότι ο Λευκός Οίκος πρακτικά βρίσκεται στα χέρια οπαδών του προστατευτισμού.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος πηγάζει από τη νομική λογική πάνω στην οποία στηρίχθηκε ο Τραμπ. Οι δασμοί βασίστηκαν σε έναν νόμο που σπανίως χρησιμοποιείται, και επιτρέπει σε έναν πρόεδρο να προστατέψει τη βιομηχανία απέναντι σε κινδύνους εθνικής ασφαλείας. Ο Τραμπ κάνει χρήση του ειδικής διάταξης 232 του Trade Expansion Act του 1962, που επιτρέπει μέτρα βασιζόμενα σε μια απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Μονάχα ελάχιστες φορές έχει γίνει χρήση της στο παρελθόν, κι αυτές κυρίως σε σχέση με το πετρέλαιο. 

Η συγκεκριμένη «δικαιολογία» που χρησιμοποιεί ο Τραμπ είναι ουσιαστικά πλαστή. Το μεγαλύτερο κομμάτι των αμερικανικών εισαγωγών χάλυβα προέρχεται από συμμάχους των ΗΠΑ: Ε.Ε., Καναδά, Μεξικό και Ν. Κορέα. Το Μεξικό και ο Καναδάς πρόκειται να εξαιρεθούν προσωρινά από την επιβολή δασμών αλλά μόνο επειδή ο Τραμπ επιχειρεί να το χρησιμοποιήσει ως μέσο πίεσης στην αναδιαπραγμάτευση της NAFTA, κάτι δηλαδή που δεν έχει καμία σχέση με την εθνική ασφάλεια. 

Ο Τραμπ δημιουργεί ένα προηγούμενο το οποίο σίγουρα και άλλες χώρες θα κοιτάξουν να εκμεταλλευτούν σε περίπτωση εμπορικού πολέμου. Όταν επικαλείται την εθνική ασφάλεια με έναν τέτοιο τρόπο, δημιουργεί έναν περίπλοκο δικαστικό λαβύρινθο που δυσκολεύει τις υπόλοιπες χώρες στο να απαντήσουν νομικά. Βάζει σε πρωτοφανώς δεινή θέση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, που ουσιαστικά θα έχει δύο βασικές επιλογές.

Είτε ο Τραμπ θα προκαλέσει ένα σπιράλ αντιποίνων από τις υπόλοιπες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε., που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου δεν θα μπορεί να επιδικάσει εξαιτίας της επίκλησης λόγων εθνικής ασφαλείας.

Είτε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου θα προβεί σε δικαστικές κρίσεις περί των αναγκών εθνικής ασφαλείας της Αμερικής και, σε αυτή την περίπτωση, ο Τραμπ θα βρει την δικαιολογία για να αποσύρει τις ΗΠΑ από τον Π.Ο.Ε.

Και οι δύο περιπτώσεις μπορεί να μην οδηγήσουν σε μια άμεση κατάρρευση του Π.Ο.Ε., όμως σίγουρα θα διαβρώσουν σταδιακά έναν από τους βασικούς πυλώνες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. 

 

Ο πόλεμος του Τραμπ στο διεθνές εμπόριο άρχισε ως γκρίνια για την απειλή της Κίνας και του διμερούς εμπορικού ελλείμματος. Στην πράξη, όμως, το μόνο που θα καταφέρει ένας εμπορικός πόλεμος θα είναι να υπονομεύσει τις νόρμες που προστατεύουν την ευημερία των Αμερικανών και να βλάψει τις χώρες – συμμάχους των ΗΠΑ ακριβώς όταν αυτές χρειάζονται ενότητα μπροστά στην Κίνα. 

 

Μάλιστα, οι δασμοί στον χάλυβα ελάχιστα θα επηρεάσουν την Κίνα, τον μεγαλύτερο εμπορικό και στρατιωτικό εχθρό των ΗΠΑ σύμφωνα με τη διοίκηση Τραμπ. Ενδεικτικό ότι η επίκληση λόγων εθνικής ασφάλειας αποτελεί πρόσχημα είναι το γεγονός ότι οι δασμοί στο αλουμίνιο, όπου οι εισαγωγές από Κίνα και Ρωσία είναι σημαντικότερες, είναι οι μισοί από τους δασμούς στον χάλυβα που εισάγεται από χώρες συμμάχους των ΗΠΑ.

 

Οι δασμοί Τραμπ πυροδοτούν δυνητικά ένα φοβερό σπιράλ αντιδράσεων. Αν μια χώρα με το ειδικό βάρος της Αμερικής καταφεύγει στην επίκληση της εθνικής ασφάλειας για να δικαιολογήσει τον προστατευτισμό, τι μπορεί να σταματήσει άλλα μέλη του Π.Ο.Ε., όπως την Κίνα ή την Ινδία, από το να κάνουν το ίδιο;

Η Ε.Ε. με τη σειρά της ετοιμάζεται να αντιδράσει. Ο Μακρόν ήδη προειδοποίησε τον Τραμπ ότι η στάση του θα του γυρίσει μπούμερανγκ. Η Ευρώπη ανακοίνωσε αντίποινα σε αμερικανικά προϊόντα, από το μπέρμπον μέχρι τις μοτοσυκλέτες Harley – Davidson. Στην πράξη, ο Τραμπ ανοίγει το κουτί της Πανδώρας.

 

Η Συνθήκη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου περιλαμβάνει το Άρθρο XXI. Επιτρέπει σε ένα κράτος μέλος να επιβάλλει ό,τι δασμούς «θεωρεί αναγκαίους για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφαλείας του», ακόμη κι αν δεν υπάρχουν οικονομικά στοιχεία πως οι εισαγωγές αυξάνουν, επιδοτούνται ή υποκοστολογούνται. Η επίκληση του Άρθρου XXI σου επιτρέπει βασικά να κάνεις ό,τι θέλεις, γι αυτό και η χρήση του είναι εξαιρετικά σπάνια. Πρόκειται για πυρηνική επιλογή.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, όπως έχει δηλώσει και μέσω Twitter, πιστεύει ότι οι εμπορικοί πόλεμοι κερδίζονται εύκολα. Προφανώς, βασίζεται στο γεγονός ότι η Αμερική αγοράζει περισσότερα από όσα πουλάει, άρα οι εμπορικοί της εταίροι έχουν πιο πολλά να χάσουν. Όμως, στην πράξη, το μπλοκάρισμα στις εισαγωγές, η διάσπαση στις αλυσίδες εφοδιασμού και οι υψηλότερες τιμές θα βλάψουν την αμερικανική οικονομία. Επίσης, όσο πέφτουν οι εισαγωγές, τα άλλα κράτη θα εισπράττουν λιγότερα δολάρια και η τιμή του νομίσματος μοιραία θα ανέβει. Ένα ακριβό δολάριο καθιστά τις αμερικανικές εξαγωγές λιγότερο ελκυστικές κι έτσι πέφτουν ακριβώς όπως οι εισαγωγές, με αποτέλεσμα το έλλειμμα να επιμείνει.

 

Είναι η πρώτη φορά εδώ και πολλές δεκαετίες που το παγκόσμιο σύστημα εμπορίου και οι ανοιχτές αγορές αντιμετωπίζουν τόσο σοβαρό κίνδυνο. Για πρώτη φορά, ο μεγαλύτερος εχθρός τους είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου…