Τι προβλέπουν οι κανονισμοί της Ε.Ε. για το καθεστώς υπερχρεωμένων χωρών μετά το μνημόνιο.

Χάος είναι η λέξη που μπορεί να περιγράψει τις διαφορές που χωρίζουν το ΔΝΤ με τη Γερμανία σχετικά με τον αυτόματο μηχανισμό για τη διευθέτηση του χρέους σε ό,τι αφορά το ελληνικό ζήτημα. Φαίνεται ότι αργά η γρήγορα έρχεται το διαζύγιο του Ταμείου με το Βερολίνο, αφού δεν είναι λίγοι οι ψίθυροι που τονίζουν ότι έως την 1η Ιουνίου θα έχει αποσαφηνιστεί εάν το ΔΝΤ θα συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα, καθώς ο χρόνος πλέον πιέζει ασφυκτικά.

Τα ερωτήματα που ανακύπτουν εάν τελικά το ΔΝΤ δεν μπει στο ελληνικό πρόγραμμα, είναι κυρίως δύο:

● Το πρώτο αφορά το πώς θα δοθεί στις αγορές το αναγκαίο σήμα για τη βιωσιμότητα του χρέους, με τους κυβερνητικούς παράγοντες να απαντούν ότι θα δοθεί με την εξειδίκευση των μέτρων για το χρέος που θα εφαρμοστούν εμπροσθοβαρώς με τη λήξη του προγράμματος.

● Το δεύτερο ερώτημα είναι εάν θα υλοποιηθούν η περικοπή των συντάξεων από την 1η Ιανουαρίου 2019 και του αφορολόγητου από την 1η Ιανουαρίου 2020, μέτρα που νομοθετήθηκαν μετά από απαίτηση του ΔΝΤ.

Όπως και να έχει όμως, την πρώτη γεύση για το τι μέλλει γενέσθαι θα την πάρουμε από το αν θα επιτευχθεί η όχι η τεχνική συμφωνία (Staff Level Agreement) στο Eurogroup της 24ης Μαΐου. Μιλάμε για ένα άκρως ασφυκτικό πλαίσιο δράσης για την κυβέρνηση, η οποία θέλει να αποφύγει προσκόμματα και αστοχίες που θα επηρεάσουν το μείζον αφήγημά της περί καθαρής εξόδου από τα μνημόνια και συνολικής συμφωνίας στη μεταμνημονιακή περίοδο.

Κάτι που δεν φαίνεται να το καταφέρνει, αφού ήδη ο επικεφαλής του Eurogroup Μάριο Σεντένο ξεκαθαρίζει πως η «καθαρή έξοδος» του Αυγούστου, την οποία επικαλείται η κυβέρνηση, θα περνά μέσα από «ενισχυμένη εποπτεία». Και εννοεί επιπλέον μέτρα 4+5 δισ. ευρώ, απώλεια ΑΕΠ τουλάχιστον 22 δισ. και απώλεια 400.000 δυνητικών θέσεων εργασίας. Τόσο θα στοιχίσουν στην οικονομία και τους πολίτες η λήξη του μνημονίου και τα πρώτα χρόνια της αυστηρής εποπτείας!

Εκτός από τα μέτρα των 14,5 δισ. ευρώ που έχουν συμφωνηθεί από το 2015 έως το 2020, υπολογίζεται ότι στη διετία 2021-2022 θα απαιτηθούν νέες προσαρμογές τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ προκειμένου να επιτευχθεί ο δημοσιονομικός στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ.

Έτσι, εκτός από τη μείωση των συντάξεων το 2019 και τη μείωση του αφορολόγητου ορίου το 2020, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης έχουν ζητήσει πρόσθετα μέτρα που, για την τετραετία 2019-2022, εκτιμώνται σε 10 δισ. ευρώ και έχουν να κάνουν με αυξήσεις φόρων στην περιουσία, κατάργηση φοροαπαλλαγών αλλά και περαιτέρω μείωση δαπανών, με έμφαση στις συντάξεις και τους μισθούς του δημόσιου τομέα.

Η πορεία της ανάπτυξης

Καταλυτικός παράγοντας για το υψηλό κόστος υπαγωγής της Ελλάδας στο καθεστώς επιτροπείας είναι η πορεία της ανάπτυξης. Ήδη, κατά την τετραετία 2015-2018, η οικονομία στερήθηκε τουλάχιστον 9 μονάδες ανάπτυξης, δηλαδή περίπου 17 δισ. ευρώ, ενώ υπολογίζεται ότι από το 2019 έως το 2022 η πορεία του ΑΕΠ θα είναι 1,0 – 1,5 μονάδες χαμηλότερα σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις που είχαν επισημοποιηθεί στο τέλος του 2014.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι την τετραετία 2019-2022 θα έχουμε σωρευτικά μειωμένους ρυθμούς ανάπτυξης μεταξύ 4-6 μονάδων, δηλαδή 7-12 δισ. Δηλαδή, από την… περήφανη διαπραγμάτευση του 2015 έως και το 2022 θα έχει χαθεί δυνητικό ΑΕΠ που κυμαίνεται μεταξύ 22-27 δισ. ευρώ και αντιστοιχεί στη… μη δημιουργία περίπου 400.000 θέσεων εργασίας!

Σημειώνεται ότι για κάθε μία μονάδα αύξησης του ΑΕΠ ή περίπου ανά 1,8 δισ. ευρώ δημιουργούνται 35.000 νέες θέσεις εργασίας. Για τον λόγο αυτόν εξακολουθούν να είναι δυσοίωνες οι προβλέψεις του ΔΝΤ για την πορεία της ανεργίας που, σύμφωνα με τις σημερινές συνθήκες, δεν αναμένεται να πέσει στο 10% πριν από το 2030!

Μοντέλο εποπτείας

Σε ό,τι αφορά το τοπίο μετά τα μνημόνια, το είδος της εποπτείας για τις χώρες – μέλη της Ε.Ε. που δανείζονται από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων, προσδιορίστηκε από τον Κανονισμό της Ε.Ε. 472 της 21ης Μαΐου 2013. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 14 του Κανονισμού 472/2013 περί άσκησης εποπτείας σε κράτος – μέλος μετά το πρόγραμμα αναφέρονται τα εξής:

1. Τα κράτη – μέλη παραμένουν υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα εφόσον δεν έχει εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% της χρηματοδοτικής συνδρομής που έχει ληφθεί από ένα ή περισσότερα άλλα κράτη – μέλη, τον ΕΜΧΣ, τον ΕΜΣ ή το ΕΤΧΣ.

Το Συμβούλιο, έπειτα από πρόταση της Επιτροπής, μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια της άσκησης εποπτείας μετά το πρόγραμμα σε περίπτωση που εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα του οικείου κράτους – μέλους. Η πρόταση της Επιτροπής θεωρείται ότι έχει εγκριθεί από το Συμβούλιο, εκτός αν το Συμβούλιο αποφασίσει, με ειδική πλειοψηφία, να την απορρίψει μέσα σε 10 ημέρες από την έγκρισή της από την Επιτροπή.

2. Έπειτα από αίτημα της Επιτροπής, το κράτος – μέλος που παραμένει υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του άρθρου 3, παράγραφος 3 του προαναφερθέντος κανονισμού και παρέχει τις πληροφορίες που αναφέρονται στο άρθρο 10, παράγραφος 3, του κανονισμού (Ε.Ε.) αριθ. 473/2013.

3. Η Επιτροπή πραγματοποιεί, σε συνεννόηση με την ΕΚΤ, τακτικές αποστολές επιθεώρησης στο κράτος – μέλος υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα, προκειμένου να εκτιμήσει την οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική του κατάσταση. Κοινοποιεί ανά εξάμηνο την εκτίμησή της στην αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στην ΟΔΕ, καθώς και στο κοινοβούλιο του οικείου κράτους – μέλους, και εκτιμά ειδικότερα αν χρειάζονται διορθωτικά μέτρα.

Η αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορεί να προσφέρει στο οικείο κράτος – μέλος και στην Επιτροπή τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε ανταλλαγή απόψεων όσον αφορά την πρόοδο που επιτυγχάνεται στο πλαίσιο της εποπτείας μετά το πρόγραμμα.

4. Το Συμβούλιο, έπειτα από πρόταση της Επιτροπής, μπορεί να συστήσει σε κράτος – μέλος υπό εποπτεία μετά το πρόγραμμα να λάβει διορθωτικά μέτρα. Η πρόταση της Επιτροπής θεωρείται ότι έχει εγκριθεί από το Συμβούλιο, εκτός αν το Συμβούλιο αποφασίσει, με ειδική πλειοψηφία, να την απορρίψει μέσα σε 10 ημέρες από την έγκρισή της από την Επιτροπή.

5. Το κοινοβούλιο του οικείου κράτους – μέλους μπορεί να καλέσει εκπροσώπους της Επιτροπής να συμμετάσχουν σε ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο πλαίσιο της εποπτείας μετά το πρόγραμμα.

Δέσμευση δεκαετιών

Οι παραπάνω προβλέψεις πρακτικά σημαίνουν ότι η Ελλάδα, ακόμα και αν βγει στις αγορές για δανεισμό, όπως έπραξε πρόσφατα με το νέο επταετές ομόλογο, θα παραμένει στο κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο εποπτείας για τις υπερδανεισμένες χώρες μέχρι να εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% των δανείων της.

Το σύνολο των δανείων που έχει λάβει έως τώρα η Ελλάδα από τα κράτη της Ευρωζώνης, τους Ευρωπαϊκούς μηχανισμούς και το ΔΝΤ φτάνουν στο ποσό των 234,7 δισ. ευρώ και, για να βγει εντελώς από την εποπτεία, θα πρέπει να αποπληρώσει δάνεια ύψους 176 δισ. ευρώ! Μια αποπληρωμή που, ακόμα και με τους πιο αισιόδοξους υπολογισμούς, θα διαρκέσει αρκετές δεκαετίες…

Ταυτόχρονα, μέσω του καθεστώτος της εποπτείας, ελέγχονται πλήρως οι αποφάσεις οποιασδήποτε ελληνικής κυβέρνησης από τους θεσμούς της Ε.Ε., οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να απορρίψουν όσες δεν είναι συμβατές με τη μείωση του χρέους. Μπορούν επίσης να παρεμβαίνουν στην κατάρτιση του ελληνικών προϋπολογισμών και να απαιτούν τη λήψη νέων μέτρων, στο όνομα της αποπληρωμής των δανείων.

Κατά πως φαίνεται δηλαδή, η καθαρή έξοδος από μνημόνια κάθε άλλο παρά καθαρή θα είναι αφού θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε όλα αυτά τα δισεπίλυτα θέματα, την ώρα μάλιστα που τα συναρμόδια υπουργεία της οικονομίας κάνουν αγώνα δρόμου να ολοκληρώσουν τον βασικό «κορμό» των 88 προαπαιτούμενων της τέταρτης αξιολόγησης.

Συγκεκριμένα, το πρώτο μέλημά τους είναι να παρουσιάσουν πρωτογενές πλεόνασμα, το οποίο κατά το 1/3 (περίπου 750 εκατ. ευρώ) οφείλεται σε περικοπές δαπανών. Για να συμβεί αυτό, θα επιβληθεί σκληρή λιτότητα στο κράτος. Στο 1/3 της χρονιάς έχουν δαπανηθεί μόλις 15,3 δισ. ευρώ, αλλά δεν έχει δοθεί ούτε το 1/4 των κονδυλίων του 2018, αφού για όλη τη χρονιά έχουν προϋπολογιστεί για να πληρωθούν 55,7 δισ. συνολικά! Πέρυσι τέτοιον καιρό είχαν πληρωθεί 16,45 δισ. ευρώ (δηλαδή 1,12 δισ. περισσότερα) και στόχος φέτος ήταν να έχουν δοθεί 16,1 δισ. ευρώ.

Το μάρμαρο πληρώνουν φυσικά και πάλι οι δαπάνες για συντάξεις, υγεία και πρόνοια. Μειωμένες έναντι του στόχου ήταν κυρίως οι δαπάνες για επιχορηγήσεις νοσοκομείων ΥΠΕ-ΠΕΔΥ κατά 294 εκατ. ευρώ.

Καθώς τα περισσότερα προνοιακά επιδόματα έχουν ενσωματωθεί σταδιακά στο ΚΕΑ, σε σχέση με πέρυσι έχουν καταβληθεί επιπλέον 171 εκατ. ευρώ για το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης και 65 εκατ. ευρώ για επιδόματα πολυτέκνων.

«Μαγική εικόνα»

Στο «παιχνίδι» των αριθμών μπαίνει και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων: ενώ η χρηματοδότηση του ΠΔΕ κόπηκε πάνω από 50% (σ.σ.: υποτίθεται πως θα δαπανηθούν πάνω από ένα δισ. ευρώ ως τον Απρίλιο αλλά δόθηκαν μόλις 504 εκατομμύρια), την ίδια στιγμή, εμφανίζει και διπλάσιες εισπράξεις από κοινοτικά κονδύλια (σ.σ.: η Ε.Ε. έδωσε στη χώρα ένα δισ. ενώ η κυβέρνηση προέβλεπε να της δοθούν μόλις 500 εκατ. ευρώ).

Το διπλό όφελος από κόψιμο δαπανών για επενδύσεις και αύξηση κοινοτικών κονδυλίων φτάνει έτσι τον Απρίλιο στο ένα δισ. ευρώ!

Αν και δεν παρατίθενται αναλυτικά στοιχεία (θα ανακοινωθούν σε περίπου δέκα ημέρες μαζί με τα οριστικά στοιχεία Απριλίου) οι συνολικές εισπράξεις φόρων ξεπέρασαν κάθε προσδοκία: ανήλθαν σε 15,7 δισ. ευρώ, ενώ στόχος ήταν να εισπραχθούν 14,8 δισ. και πέρυσι δεν είχαν ξεπεράσει τα 14,9 δισ. ευρώ ως τον Απρίλιο. Και αυτό πριν ακόμα αρχίσουν να έρχονται τα νέα εκκαθαριστικά.

Προσωρινά, πάντως, η εφορία έχει επιστρέψει ήδη 1,3 δισ. ευρώ φόρους (έναντι πρόβλεψης για 1,1 δισ. ευρώ), προφανώς επειδή οι πρώτοι που έσπευσαν να κάνουν δηλώσεις ήσαν εκείνοι που ανέμεναν να έχουν πιστωτικά εκκαθαριστικά, λόγω μείωσης των εισοδημάτων τους το 2017.