Charles Baudelaire

Τα Άνθη του Κακού

Μετάφραση – επιλεγόμενα: Γιώργος Κεντρωτής

Εκδόσεις: Gutenberg

Σελ.: 858

Αλήθεια, πόσος πνευματικός μόχθος, πέρα από παιδεία, καλλιέργεια, αφοσίωση και ταλέντο χρειάζεται για να ολοκληρωθεί μια τέτοια εργασία, μια από τις πολλές που μας έχει χαρίσει ο Γιώργος Κεντρωτής; Πόσο άπειρο χρόνο αυστηρής μελέτης, θυσιών και γενναιόδωρου αισθήματος προσφοράς μπορεί να διαθέσει κανείς προκειμένου να φέρει σε πέρας ένα έργο που, στην ουσία, «μεταφράζει τον πόνο του ανθρώπου και των πραγμάτων»! Τα γράφω αυτά γιατί, συνήθως, έργα που απαιτούν τερατώδη επάρκεια, θρησκευτική αφοσίωση και σταχανοβίτικη αντοχή όχι μόνο δεν τυγχάνουν των επαίνων που τους αρμόζουν (πάντα εκ του αποτελέσματος) από μια κοινωνία της οποίας το αναγνωστικό ήθος είναι ανύπαρκτο, αλλά δεν τους αφιερώνεται ούτε ένας καλός λόγος από τη μικρή κοινότητα των υποτιθέμενων «ειδημόνων» παρά μόνο μεμψιμοιρίες και μικρότητες. Η τάδε λέξη δεν αποδόθηκε ορθώς, να τυφεκιστεί ο μεταφραστής, η δείνα ιδέα είναι αυθαίρετη και καταχρηστική, να συλληφθεί – κι άλλα δηλητηριώδη κομπλιμέντα – παρατηρήσεις που, στην πλειονότητά τους, είναι και λανθασμένες.

Ένας άνθρωπος όμως με αδιαμφισβήτητη επάρκεια και βαρύτατη – σημαίνουσα εργογραφία, πόσο πια μπορεί να ματαιοδοξεί; Μεταφράζει κανείς «Τα Άνθη του Κακού» γράφοντας – μεταξύ άλλων – 300 υπερπλήρεις σελίδες επιλεγόμενων για να καταπλήξει τα πλήθη ή την πολυπληθή λέσχη ανάγνωσης των εν Ελλάδι μπωντλαιριστών; Ή μήπως προσδοκά στις τόσο ανθισμένες δάφνες του Παρνασσού για τη φακή του; Απλά το κάνει από δικό του μεράκι – πράγμα που δεν σημαίνει προφανώς ότι αυτοδικαίως εξαιρείται από τη βάσανο της κριτικής. Αλλά και οι κρινόμενοι κρίνονται όπως και οι κριτικές τους. Ακόμα και η αμφίσημη σιωπή κρίνεται όπως και η θορυβώδης γκρίνια.

Ανέκαθεν ο χώρος των γραμμάτων για λόγους δωρεάν κύρους δεν διακρινόταν για τη γενναιοφροσύνη του.

Τα «Άνθη του Κακού», σε μια τόσο φροντισμένη και σοβαρή, από όλες τις πλευρές, έκδοση, έλειπαν από την ελληνική βιβλιογραφία. Πριν από όλα, έχουμε την πλήρη έκδοση, δίγλωσση. Η μετάφραση ενός ποιητικού έργου, στην περίπτωσή μας ενός από τα σημαντικότερα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις και ποικίλες αντικειμενικές δυσκολίες, συχνά αξεπέραστες. Κάθε λέξη ανοίγει μια μάχη με ενδιάμεσες ανακωχές. Μια μάχη που δύσκολα τη διαδέχεται μια περίοδος ειρήνης. Με δυο λόγια, χρειάζεται στρατηγική πριν από όλα, πράγμα που το δίχως άλλο διαθέτει ο Κεντρωτής και την ξεδιπλώνει με γνώση των προσλήψεων του Μπωντλαίρ στην Ελλάδα αλλά και στην ευρωπαϊκή κουλτούρα. Βασικό του μέλημα είναι να συνταιριάξει το παλαιό με το σύγχρονο πνεύμα ώστε να μεταγραφεί όσο πιο αυθεντικά γίνεται ο μπωντλαιρικός ρυθμός των ανθρωπίνων. Το ελληνικό ποιητικό αποτέλεσμα, ανεξάρτητα από τη σύγκρισή του με το γαλλικό πρωτότυπο, είναι αξιοθαύμαστο. Η πιο απαιτητική εκδοχή, αυτή που συμπεριλαμβάνει τη σύγκριση, έτσι κι αλλιώς παραμένει ανοιχτή σε μιαν υποκειμενική ανάγνωση. Είναι αποδεκτές οι λύσεις του μεταφραστή; Μεταφέρει πιστά το πνεύμα του ποιητή ή το προδίδει; Στην προκειμένη περίπτωση, η απάντησή μας είναι ανεπιφύλακτα «όχι». Οι λύσεις που προτείνει ο Κεντρωτής είναι πάντα εμπνευσμένες, καλοδουλεμένες, με αίσθημα ευθύνης που απορρέει από τη βαθύτατη γνώση του αντικειμένου. Άρα, μας μένει η εντύπωση των άψογων και ευανάγνωστων ποιημάτων.

Η έκδοση είναι φιλολογική δίχως να επιβαρύνεται από τον άκαμπτο ακαδημαϊσμό. Αντίθετα, ο Κεντρωτής καταφέρνει να μυθιστοριοποιήσει τον πρόλογο και τα επιλεγόμενά του με μια ζεστασιά που καθιστά συμμέτοχο και τον αναγνώστη. Αυτό το πετυχαίνει μέσα από την εμπεδωμένη χρήση μιας λόγιας όσο και ζωντανής γλώσσας που σε εμπνέει, αλλά και από τον ενθουσιασμό του ίδιου του Κεντρωτή να μας μεταδώσει τον φιλολογικό διάλογο σχετικά με «Τα Άνθη του Κακού» σαν μια συναρπαστική ιστορία.

Διαβάζοντας και σαν ξεχωριστό βιβλίο τόσο τον πρόλογο όσο και τα επιλεγόμενα, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να πληροφορηθεί σχεδόν τα πάντα σχετικά με το αριστούργημα της μπωντλαιρικής ιδιοφυίας. Μια σημαντική και ολοκληρωμένη έκδοση που έλλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία, από έναν κατά τα άλλα γνωστότατο και αγαπημένο ποιητή στη χώρα μας!