Στο τέλος της κάθε χρονιάς συνηθίζουμε να κάνουμε έναν απολογισμό. Ίσως λιγάκι μίζερη συνήθεια, ίσως λίγο μηχανιστική, ίσως αρκετά αλλοτριωμένη, όμως τόσο μα τόσο ανθρώπινη.

Και μιας και η λογική cost-benefit έχει επικρατήσει σε κάθε τομέα της καθημερινότητάς μας (τα έλεγε κάποτε ο Φουκώ για τη βιοπολιτική), έτσι και ο αποχαιρετισμός κάθε χρονιάς μας βρίσκει να μετράμε τι κερδίσαμε και τι χάσαμε. Και όχι μόνο σε επίπεδο ατομικό, αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας.

Έτσι, με μια γρήγορη ματιά στη χρονιά που φεύγει, κάποιες από τις απώλειες που μετράμε -ως κοινωνία- είναι οι 100 νεκροί στο Μάτι, εκείνο το μαύρο απόγευμα του Ιουλίου. Είναι οι δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες, στα νερά του Αιγαίου ή του Έβρου, στη Μεσόγειο, στην αθλιότητα των κέντρων «φιλοξενίας».

Είναι και ο Ζακ Κωστόπουλος, το μεσημέρι της 21ης Σεπτέμβρη, στην οδό Γλάδστωνος στην Ομόνοια. Ο «ληστής με το μαχαίρι» που τον σκότωσαν στο ξύλο. Ο τρυφερός Ζακ, που ζητούσε να μη γυρνάμε από την άλλη όταν βλέπουμε να επιτίθενται στον αδύναμο. Ζητούσε να μην κάνουμε αυτό που τον σκότωσε.

Σαν σήμερα πριν τέσσερα χρόνια ο Ζακ αποχαιρετούσε το 2014 με ένα απλό, τρυφερό κείμενο. Σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, μαζί με το 2018 αποχαιρετούμε και τον Ζακ. Και όπως μετριόμαστε, βρισκόμαστε πολύ λιγότεροι.