Γιατί ο Άδωνις Γεωργιάδης αποφάσισε ξαφνικά να ρίξει τον πήχη για τις ευρωεκλογές, από το 10% έως 15% των δημοσκοπήσεων, στο 3,5%, διαφορά με την οποία είχε νικήσει ο ΣΥΡΙΖΑ στις αντίστοιχες κάλπες του 2014;

Γιατί ο Αλέξης Τσίπρας έλεγε χθες, επί του ίδιου θέματος, ότι επικοινωνιολόγοι, δημοσκόποι και εκδότες «μας έχουν κάνει μεγάλο δώρο» και ότι «όποιος πορεύεται με σύμμαχο την απάτη δεν έχει μακρύ δρόμο να διανύσει», διότι «η κάλπη των ευρωεκλογών θα αποκαλύψει την απάτη του Μητσοτάκη και των επικοινωνιολόγων του»;

Οι βουλευτικές εκλογές απέχουν πλέον από δυόμισι έως, το αργότερο, έξι μήνες. Για δε τις ευρωεκλογές έχουμε ήδη μπει στην τελική ευθεία για τις 26 Μαΐου. Λογικό είναι, επομένως, να επανέρχεται μια από τις πιο δημοφιλείς πολιτικές συζητήσεις, η οποία αφορά τις δημοσκοπήσεις και την κρίση αξιοπιστίας τους. Είναι οι σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης φύσει αναξιόπιστες; Φταίνε οι μέθοδοι και τα εργαλεία των δημοσκόπων; Μήπως το σκηνικό είναι πλέον ρευστό και η κοινωνία έχει αλλάξει; 

Το «Ποντίκι» επιχειρεί σήμερα να ρίξει φως σε αυτήν τη συζήτηση με δύο τρόπους:
● Πρώτον, εξετάζοντας τα ερωτήματα που εκ των πραγμάτων αδυνατούν να απαντήσουν οι δημοσκοπήσεις.
● Δεύτερον, αναλύοντας (στις σελίδες 6-7) τα κριτήρια της ψήφου που αφορούν την οικονομία, την «τσέπη» των πολιτών και την προοπτική της χώρας.
Ας δούμε λοιπόν κατ’ αρχάς τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων στις δύο τελευταίες μεγάλες αναμετρήσεις σε ό,τι αφορά τα δύο μεγάλα κόμματα:
● Στο δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015.
● Στις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου.

Δημοψήφισμα Ιουλίου 2015
Στο δημοψήφισμα έγιναν μόλις τέσσερις δημοσκοπήσεις μετά την προκήρυξή του, από τις οποίες απείχαν οι περισσότερες μεγάλες εταιρείες, αλλά και τα περισσότερα μεγάλα ΜΜΕ, καθώς η απουσία προηγούμενου λειτούργησε αποθαρρυντικά:
● Η ALCO (ethnos.gr) έδινε προβάδισμα του «Ναι» με διαφορά 1,4% («Όχι» 43,4%, «Ναι» 44,8%).
● Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (Bloomberg) έδινε προβάδισμα του «Όχι» με διαφορά 0,5% («Όχι» 43%, «Ναι» 42,5%).
● Η ToThePoint (Focus FM) έδινε προβάδισμα του «Όχι» με διαφορά 3,2% («Όχι» 40,2%, «Ναι» 37,0%).
● Η ProRata («Εφ.Συν.»), πριν από τα capital controls, έδινε προβάδισμα του «Όχι» με διαφορά 27% («Όχι» 57,0%, «Ναι» 30,0%).
● Η ίδια εταιρεία, ωστόσο, μετά τα capital controls, έδινε πολύ μικρότερο προβάδισμα του «Όχι» με διαφορά 11% («Όχι» 46,0%, «Ναι» 37,0%).
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν μια συντριπτική νίκη του «Όχι» με διαφορά: 22,62% («Όχι» 61,31%, «Ναι» 38,69%).

Εκλογές Σεπτεμβρίου 2015
Εδώ καταγράφονται τα ευρήματα (για τα δύο μεγάλα κόμματα) των τελευταίων δημοσκοπήσεων όλων των εταιρειών, ελάχιστα εικοσιτετράωρα πριν από το άνοιγμα της κάλπης:
● Η Palmos Analysis (tvxs.gr) έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 1% (ΣΥΡΙΖΑ 32,5%, Ν.Δ. 31,5%).
● Η Public Issue («Αυγή») έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 3% (ΣΥΡΙΖΑ 33%, Ν.Δ. 30%).
● ProRata («Εφ.Συν.») έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 3% (ΣΥΡΙΖΑ 27,5%, Ν.Δ. 24,5%).
● Η Pulse RC («Το Ποντίκι») έδινε απόλυτη ισοπαλία! (ΣΥΡΙΖΑ 28%, Ν.Δ. 28%).
● Η Αlco (Newsit) έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 0,3% (ΣΥΡΙΖΑ 25,3%, Ν.Δ. 25%).
● Η Metron Analysis (ANT1) έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 0,5% (ΣΥΡΙΖΑ 24,5%, Ν.Δ. 24%).
● Η Μetrisi («Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής») έδινε προβάδισμα της Ν.Δ. (!) με διαφορά 1,4% (Ν.Δ. 28,5%, ΣΥΡΙΖΑ 27,1%).
● Η Kappa Research («Το Βήμα») έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 0,6% (ΣΥΡΙΖΑ 29%, Ν.Δ. 28,4%).
● Η Rass (iefimerida.gr) έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 0,7% (ΣΥΡΙΖΑ 28,2%, Ν.Δ. 27,5%).
● Η e-voice (dikaiologitika.gr) έδινε προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 3,6% (ΣΥΡΙΖΑ 29%, Ν.Δ. 25,4%).
● Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΣΚΑΪ) έδινε προβάδισμα της Ν.Δ. με διαφορά 0,5% (Ν.Δ. 30%, ΣΥΡΙΖΑ 29,5%).
● Η Data RC (εφημερίδα «Πελοπόννησος») έδινε προβάδισμα της Ν.Δ. με διαφορά 0,8% (Ν.Δ. 27,1%, ΣΥΡΙΖΑ 26,3%).
● Η Interview (Βεργίνα TV) έδινε προβάδισμα της Ν.Δ. με διαφορά 2% (Ν.Δ. 30%, ΣΥΡΙΖΑ 28%).
● Σχεδόν όλες έδιναν εκτός Βουλής τους Ανεξάρτητους Έλληνες, οι οποίοι τελικά μπήκαν με 3,69%.

Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν νίκη του ΣΥΡΙΖΑ με διαφορά 7,36% (ΣΥΡΙΖΑ 35,46%, Ν.Δ. 28,10%).
Κατόπιν αυτών, ας δούμε κάποιους σοβαρούς κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες, οι οποίοι λειτουργούν αρνητικά ως προς την αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων.

1. Η πολιτική ρευστότητα
Η ραγδαία αποδυνάμωση του ΠΑΣΟΚ από κάλπη σε κάλπη τα προηγούμενα χρόνια ήταν δύσκολο να αποτυπωθεί δημοσκοπικά ποιον θα ευνοούσε. Ακόμη και τώρα ο χώρος του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς είναι τόσο ρευστός, ώστε ίσως πολλοί να αποφασίσουν… πάνω στην κάλπη.
● Το ΚΙΝΑΛΛ «παίζει» στα όρια μεταξύ διατήρησης δυνάμεων, ενίσχυσης και αποδυνάμωσής του. ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ. διεκδικούν σοβαρά μερίδιο από τον χώρο του, αλλά ποιος μπορεί από τους δύο να ευνοηθεί και πόσο;
● Το Ποτάμι αποσυντίθεται, ο κόσμος του θα μοιραστεί και η Ν.Δ. θα πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι – αλλά πόσο;
● Η ΔΗΜΑΡ έχει «μετακομίσει» στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά τι της έχει μείνει ως εκλογική προίκα;

2. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι δεύτερος, αλλά με πόση διαφορά από τη Ν.Δ.;
● Πόσο θα μετρήσει το «Μακεδονικό» στην ψήφο; Είναι γνωστό ότι τα εθνικά θέματα δεν προσφέρουν ψήφους σε αυτούς που τα διαχειρίζονται με χαμηλούς τόνους και ενδεχομένως με επιτυχία, αλλά εύκολα αφαιρούν όταν αυτή η διαχείριση κρίνεται προβληματική. Ποιο κριτήριο θα προτάξουν εν τέλει οι… «επιδοματούχοι» της Βόρειας Ελλάδας;
● Πόσο μικρό ή μεγάλο κομμάτι θα κρατήσει ο ΣΥΡΙΖΑ από τους εκατομμύρια ευνοημένους της επιδοματικής πολιτικής, της διατήρησης των συντάξεων και της αύξησης του κατώτατου μισθού;
Πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί η απάντηση σε μια δημοσκόπηση όταν οι αναποφάσιστοι είναι ακόμη πολλοί.

3. Ποια θα είναι η αντοχή των μικρών κομμάτων στην κάλπη; 
Από τη δική τους μοίρα θα κριθεί, π.χ., το πολύ σημαντικό θέμα της αυτοδυναμίας. Κατά καιρούς στις δημοσκοπήσεις ανιχνεύονται στο όριο του 3% η Ένωση Κεντρώων, η Ελληνική Λύση, η ΛΑΕ. Και υπάρχουν επιπλέον οι ΑΝΕΛΛ, οι οποίοι στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων εκλογών εμφανίζονταν ξεγραμμένοι, αλλά τελικά επιβίωσαν. Από τον αριθμό των κοινοβουλευτικών κομμάτων, αλλά και από το συνολικό ποσοστό όσων μείνουν εκτός Βουλής, θα εξαρτηθούν πολλά.
Προφανώς οι δημοσκοπήσεις ούτε σε αυτό το σημείο μπορούν να προσφέρουν εγγυημένη πρόβλεψη.

4. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες απαντήσεις πριν προκηρυχθούν οι εκλογές
Αυτή την εποχή ο χρόνος των εκλογών είναι άγνωστος, άρα η αξιοπιστία των απαντήσεων ελέγχεται. 
Αν υπολογίσουμε ότι πολλά μπορεί να κριθούν σε επίπεδο μισής ή μίας μονάδας, τότε το να περιμένουμε από τις δημοσκοπήσεις μια καθαρή εικόνα είναι απλώς… λάθος.

5. Πρακτικά αδύνατον να διαγνωστούν διαθέσεις που στηρίζονται σε ασαφή κριτήρια
Τα τελευταία χρόνια η σοκαριστική χρεοκοπία, η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, οι χαμηλές επιδόσεις της Ν.Δ. (κάτω από 30%), ο «απεγκλωβισμός» πολλών από τους πιστούς ψηφοφόρους τους και η ραγδαία άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ – χωρίς βεβαίως να έχει σημειωθεί σπουδαία αύξηση των πολιτών αριστερών πεποιθήσεων – έχουν «χαλαρώσει» κατά πολύ τα παραδοσιακά πολιτικά και ιδεολογικά κριτήρια μεγάλου τμήματος των ψηφοφόρων.

6. Σοβαρή μεταβολή του εκλογικού σώματος
Κατ’ αρχάς το εκλογικό σώμα έχει μειωθεί κατά ενάμισι εκατομμύριο άτομα από το 2009 έως και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015. Έχουν δε μεταναστεύσει εκατοντάδες χιλιάδες νέοι άνθρωποι, που υπολογίζονται κατά καιρούς από 350.000 έως 500.000. 
● Πόσοι από αυτούς έχουν ισχυρό κίνητρο να επιστρέψουν στην κάλπη και ποιο μπορεί να είναι αυτό;
● Ποια μπορεί να είναι η συμπεριφορά των νέων ψηφοφόρων, οι οποίοι μετριούνται σε εκατοντάδες χιλιάδες, δεδομένου ότι το όριο ηλικίας ψήφου έχει πέσει στα 17 έτη;

7. Πόσο έχουν «εκπαιδεύσει» την ελληνική κοινωνία τα μνημόνια;
Η Ελλάδα δεν θυμίζει σε πολλά τη χώρα προ χρεοκοπίας. Η απότομη «προσγείωση» φιλοδοξιών, η κατάρρευση του οικονομικού και κοινωνικού στάτους εκατοντάδων χιλιάδων οικογενειών και η διαπίστωση πολλών εγγενών προβλημάτων και ανεπαρκειών στη δομή και την οργάνωση του ελληνικού κράτους και της ίδιας της κοινωνίας ενδέχεται να έχουν μεταβάλει κατά πολύ τα κριτήρια και τις προσδοκίες με τα οποία οι άνθρωποι πηγαίνουν στην κάλπη.

8. Οι εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 ήταν οι τελευταίες «μνημονιακές»
Το αίτημα της απαλλαγής από τα μνημόνια και το δίπολο «μνημόνιο – αντιμνημνόνιο» ανήκουν πλέον στην Ιστορία. Τώρα θα αντιπαρατεθούν – ακόμη και αν η κομματική αντιπαράθεση δεν εστιάζεται εκεί – δύο διαφορετικές λογικές διαχείρισης μιας ρευστής κατάστασης, η οποία απέχει πολύ από το να είναι «κανονικότητα» και άλλο τόσο από το να είναι ένα καθαρό μνημόνιο.
Το αύριο παραμένει ασαφές, άρα είναι αδιευκρίνιστο αν η ψήφος θα αφορά το μέλλον της χώρας ή τη διατήρηση των όποιων κεκτημένων.
Υπ’ αυτήν την έννοια είναι σοβαρό το ενδεχόμενο μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων να αποφασίσει κυριολεκτικά στο «παρά πέντε». Κάτι ανάλογο είχε συμβεί άλλωστε και την παραμονή του δημοψηφίσματος του Ιουλίου του 2015.

9. Οι συσπειρώσεις των κομμάτων
Η Ν.Δ. είναι ολοφάνερο ότι έχει πιάσει εδώ και καιρό ένα «ταβάνι». Η συσπείρωσή της, ανάλογα με τη δημοσκόπηση, κυμαίνεται από το 80% έως ακόμη και το… 91%. Συνεπώς η εκλογική της επίδοση θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητά της να απορροφήσει ψηφοφόρους από άλλα κόμματα και κυρίως από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το κυβερνών κόμμα εμφανίζει επί πολύ καιρό εξαιρετικά χαμηλή συσπείρωση, περί το 50%, με συνέπεια το μεγαλύτερο μέρος της λεγόμενης «γκρίζας ζώνης» να αποτελείται από ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ του 2015. Πολλοί εξ αυτών ενδέχεται να λάβουν αποφάσεις πάνω από την κάλπη. Άλλοι ίσως δεν προσέλθουν καν…