Αντιφατικά στοιχεία σε έρευνες για την καθαρότητα των ελληνικών θαλασσών

Καλοκαίρι, ώρα για μπάνιο. Το ερώτημα είναι εάν μπορούμε – και πού – να κάνουμε μπάνιο στην Αττική. Τελικά πόσο καθαρά είναι τα νερά; Και πόσο ασφαλείς είναι οι βουτιές σε αυτά; Τα ερωτήματα περιπλέκονται από τα αντιφατικά στοιχεία που έρχονται στη δημοσιότητα για την καταλληλότητα των νερών.

Μόλις πρόσφατα δόθηκε η λίστα του ΠΑΚΟΕ με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων που έγιναν σε 217 παραλίες. Στο πόρισμά του περιλαμβάνονται 170 παραλίες (78,34%) που κρίνονται κατάλληλες για κολύμβηση, αλλά και οι 47 παραλίες της Αττικής (21,66%) που χαρακτηρίστηκαν ακατάλληλες.

Το ερώτημα που προκύπτει οφείλεται στο ότι στις ακατάλληλες ακτές περιλαμβάνονται και 18 παραλίες που το 2018 διακρίθηκαν με «Γαλάζια Σημαία». Σε αυτές τελικά επιτρέπεται ή όχι να κολυμπάμε; Το ΠΑΚΟΕ ισχυρίζεται ότι πραγματοποίησε δειγματοληψίες σε 217 παραλίες της Αττικής. Ακολούθησε εργαστηριακή ανάλυση για την ανίχνευση κολοβακτηριδίων, e.coli και εντερόκοκκων. Το συμπέρασμα ήταν πως 2 στις 10 παραλίες είναι ακατάλληλες για κολύμβηση.

Ωστόσο υπήρξαν ενστάσεις γι’ αυτά τα αποτελέσματα. Ο αρμόδιος φορέας για την παρακολούθηση της ποιότητας των ακτών κολύμβησης της χώρας είναι η Ειδική Γραμματεία Υδάτων, η οποία υποβάλλει τα στοιχεία που συλλέγει στα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αξιολογούνται αναλόγως. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, πάνω από το 97% των υδάτων της χώρας είναι σε εξαιρετική κατάσταση και τα υπόλοιπα σε έως καλή κατάσταση. Αυτά τα δεδομένα τοποθετούν τη χώρα μας μεταξύ των πρώτων της Ε.Ε.

Επιπλέον ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (European Environment Agency) πρόσφατα ανακοίνωσε πως τα ύδατα της χώρας είναι μεταξύ των καθαρότερων στον κόσμο καθώς και, ειδικότερα, καθαρά και ασφαλή για κολύμβηση. Με αξιολογημένες πάνω από το 92%, οι παραλίες και οι ακτές κολύμβησης της Ελλάδας βρίσκονται στο 97,2% της κλίμακας αξιολόγησης.

«Εξαιρετικά υψηλής ποιότητας»

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος δημοσιεύει κάθε χρόνο έκθεση με τα ευρήματα και, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση, έγινε επιθεώρηση σε περίπου 1.500 τοποθεσίες της χώρας, με 1.499 εξ αυτών να κρίνεται ότι είναι εξαιρετικά υψηλής ποιότητας για κολύμβηση. Επιστήμονες τόσο του Πανεπιστημίου Αθηνών όσο και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών επισημαίνουν ωστόσο ότι η θαλάσσια περιοχή που περιβάλλει τον νομό Αττικής δεν παύει να περικλείει μια μεγάλη, υποβαθμισμένη, επιβαρυμένη αστική περιοχή με ό,τι αυτό σημαίνει.

Επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ είχαν πραγματοποιήσει πρόσφατα έρευνα, ύστερα από αίτημα της Περιφέρειας Αττικής, η οποία περιλάμβανε αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης του υδάτινου συστήματος από τις εκβολές του Κηφισού ποταμού μέχρι τον κόλπο της Ελευσίνας, με χρήση στοιχείων από προηγούμενες μετρήσεις του ΕΛΚΕΘΕ και νέες μετρήσεις με τηλεσκόπηση (μέσω δορυφόρου) σε βάθος 10 και 30 μέτρων.

Έμφαση δόθηκε στην περιοχή γύρω από την Ψυττάλεια, στις εκβολές του Κηφισού ποταμού και αλλού. Οι μετρήσεις από τον βυθό και το θαλασσινό νερό έγιναν με δειγματοληψίες από τη στεριά και από το ειδικό ερευνητικό σκάφος του ΕΛΚΕΘΕ. Η έρευνα έδωσε ικανοποιητικό βαθμό στις θάλασσες της Αττικής. Οι αναλύσεις ήταν καλές. Η παράμετρος που επιβάρυνε αισθητά τα νερά ήταν σίγουρα το ναυάγιο του «Αγία Ζώνη» το φθινόπωρο του 2017. Ωστόσο οι επιπτώσεις αυτού του ναυαγίου έχουν πλέον ελαχιστοποιηθεί.

Όσο για τις «Γαλάζιες Σημαίες», τα κριτήρια για τη βράβευση μιας παραλίας ή μαρίνας χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες και εστιάζονται περισσότερο στις υποδομές, όπως οι πληροφορίες για το παράκτιο οικοσύστημα και το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον στον παράκτιο χώρο, οι έντυπες πληροφορίες και αναρτημένες οδηγίες συμπεριφοράς για την ακτή, η μη απόρριψη βιομηχανικών λυμάτων στην ακτή, η επεξεργασία αστικών λυμάτων, ο περιοδικός καθαρισμός της ακτής από σκουπίδια και άλλα.

Τρία σημάδια καθαρότητας

Πάντως οι ειδικοί συμβουλεύουν: Υπάρχουν τρία σημάδια που δείχνουν ότι η θάλασσα είναι καθαρή

● Αν έχει τσούχτρες ή αχινούς. Για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν αυτά τα θαλάσσια είδη θέλουν καθαρά νερά. Σε γενικές γραμμές, η βιοποικιλότητα των ελληνικών θαλασσών (τα πολλά και διαφορετικά είδη) είναι ένδειξη ότι τα νερά είναι κατάλληλα και ευνοούν την ανάπτυξη της θαλάσσιας ζωής. Τα περισσότερα ψάρια φεύγουν όταν το νερό δεν είναι καθαρό. Οι τσούχτρες θέλουν καθαρά νερά για να ζήσουν (κυρίως η pelagia, που έχει μοβ, κίτρινο ή κόκκινο χρώμα και είναι μικρή σε μέγεθος). Το ίδιο ισχύει και για τους αχινούς. Εξαίρεση αποτελούν τα «γυαλιά».

● Αν έχει φύκια. Κάποια φύκια αποτελούν ένδειξη ότι η θάλασσα είναι καθαρή θα πρέπει όμως να προσέξετε το χρώμα και το είδος των φυκιών. Τα λιβάδια «ποσειδώνια» που υπάρχουν στη Μεσόγειο αποτελούν δείκτη καθαρότητας. Τα φύκια αυτά έχουν σκούρο πράσινο χρώμα και πλατύ φύλλο. Αν όμως εντοπίσετε ένα είδος φυκιού που λέγεται ulva, το οποίο μοιάζει με φύλλο μαρουλιού, αυτό δείχνει ότι η θάλασσα ίσως δεν είναι και τόσο καθαρή.

● Αν υπάρχουν θαλάσσια ρεύματα. Αυτό σημαίνει ότι το νερό ανανεώνεται συνεχώς, και έτσι απαλλάσσεται από τους μολυσματικούς ή ρυπογόνους παράγοντες. Ακόμη, όταν φυσάει από την παραλία προς το πέλαγος, τα σκουπίδια παρασύρονται προς τα μέσα.

Πότε μπορεί να είναι μολυσμένη

H ρύπανση της θάλασσας διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: την οργανική (μικροοργανισμοί, βακτήρια κτλ.) και τη χημική (απόβλητα εργοστασίων, πετρέλαια κ.λπ.), που είναι και η χειρότερη. Οπτικά μπορούμε να διακρίνουμε κυρίως την οργανική:

● Όταν έχει καφέ χρώμα: Συνήθως, τα νερά που δεν είναι καθαρά έχουν καφεκίτρινο ή καφεπράσινο χρώμα, που προέρχεται από το φυτοπλαγκτόν το οποίο βρίσκεται διάχυτο στη θάλασσα. H οργανική ρύπανση βοηθάει το φυτοπλαγκτόν να αναπτυχθεί πολύ γρήγορα.

● Όταν μαζεύει πολλά «γυαλιά»: Διαφανείς μέδουσες δηλαδή (αουρέλια).

● Όταν το νερό έχει φυσαλίδες: Στην περίπτωση που υπάρχουν φυσαλίδες ή το νερό αφρίζει, υπάρχει πιθανότητα η θάλασσα να μην είναι καθαρή. Αυτό μπορεί να συμβεί αν υπάρχει κοντά στην ακτή οικισμός που δεν διαθέτει αποχετευτικό δίκτυο αλλά βόθρους.

● Όταν μυρίζει άσχημα: H μυρωδιά είναι συχνά στοιχείο ότι η θάλασσα δεν είναι καθαρή. Στην περίπτωση που μυρίζει άσχημα και συνυπάρχουν και κάποιοι από τους υπόλοιπους παράγοντες που αναφέραμε (φυσαλίδες ή καφέ χρώμα κ.λπ.), τότε καλύτερα να προτιμήσετε μία άλλη παραλία για να κολυμπήσετε.