Οι επιθέσεις του περασμένου Σαββάτου κατά της κρατικής εταιρείας πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας Saudi Aramco επηρεάζουν την οικονομία του πλανήτη δημιουργώντας ανασφάλεια και αύξηση τιμών, αλλά και τις διεθνείς ισορροπίες, αφού οι καταστροφικές επιθέσεις έπληξαν το 5% της παγκόσμιας προμήθειας πετρελαίου.

Μάλιστα οι πρώτες επιπτώσεις ήταν ορατές από τις αρχές της εβδομάδας στα διεθνή χρηματιστήρια, όπου το άλμα των τιμών του μαύρου χρυσού ήταν το μεγαλύτερο από το 1991. Την ίδια ώρα η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου δημιουργεί φόβους για νέα ανάφλεξη στον Περσικό Κόλπο, καθώς οι ΗΠΑ δείχνουν ευθέως το Ιράν ως δράστη των επιθέσεων με drones στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας οδηγώντας σε αρνητικό πρόσημο την έναρξη της εβδομάδας στα χρηματιστηριακά ταμπλό.
Την ευθύνη πάντως για την επίθεση, που έπληξε τη μεγαλύτερη παγκοσμίως μονάδα επεξεργασίας αργού πετρελαίου, ανέλαβε η οργάνωση των Χούτι, συμμάχων του Ιράν, που ελέγχει τη Σανάα, πρωτεύουσα της Υεμένης. Το Ιράν αρνήθηκε ότι είναι υπεύθυνο για το χτύπημα και ανακοίνωσε πως είναι έτοιμο για έναν… κανονικό πόλεμο.

Δύο πηγές που έχουν πληροφόρηση για την κατάσταση της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Saudi Aramco δήλωσαν στο Reuters ότι ίσως χρειαστούν μήνες για να εξομαλυνθεί η παραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Οι προηγούμενες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για εβδομάδες.
Από την άλλη ο Μάρκο Κολάνοβιτς της JP Morgan εξέφρασε την άποψη ότι οι τιμές του πετρελαίου δεν θα αποτελέσουν πλήγμα για τα χρηματιστήρια εάν δεν φτάσουν στα 80 με 85 δολ. ανά βαρέλι.
Σύμφωνα με την επενδυτική τράπεζα Citigroup Inc., η πλήρης αποκατάσταση ίσως να μην επιτευχθεί πριν από το τέλος του έτους, διατηρώντας εκτός αγοράς 1 με 2,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως.

Ωστόσο οι ΗΠΑ φαίνεται να «παίζουν» πλέον μπάλα μόνες τους στο μέτωπο κατά του Ιράν, καθώς η Ρωσία τάσσεται υπέρ της Τεχεράνης και η Κίνα, που έχει ήδη εμπλακεί σε εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, εκτιμάται ότι θα πληγεί από την επίθεση επειδή η ενεργοβόρος οικονομία της εξαρτάται κατά πολύ από τις τιμές του πετρελαίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την πλευρά της προσπαθεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τις εξελίξεις ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ιράν συστήνοντας… αυτοσυγκράτηση, καθώς οι εξελίξεις θα επηρεάσουν την οικονομική κατάσταση στην Ε.Ε.

Οι συνέπειες
Η Σαουδική Αραβία, πολύ στενή σύμμαχος των ΗΠΑ, παράγει περίπου 10 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ημερησίως – κάθε βαρέλι ισοδυναμεί με 159 λίτρα. Οι επιθέσεις με τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη περιορίζουν την παράγωγή πετρελαίου κατά 5,7 εκατομμύρια βαρέλια, ήτοι το 5% της παγκόσμιας παραγωγής.

Η αντίδραση των αγορών ήταν, παρά ταύτα, λιγότερο ακραία από όσο ανέμεναν οι αναλυτές. Η απόφαση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να χρησιμοποιήσει τα στρατηγικά αποθέματα των ΗΠΑ μείωσε μεν τους φόβους για εκθετική αύξηση των τιμών του πετρελαίου, αλλά εντείνει τις ανησυχίες για μια πιθανή στρατιωτική αναμέτρηση με το Ιράν.

Πάντως το πρόβλημα εφοδιασμού δεν πρόκειται να είναι παντού το ίδιο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να δουν τις τιμές του πετρελαίου να αυξάνονται, ωστόσο είναι λιγότερο εξαρτημένες από το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας απ’ όσο είναι η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ινδία. Συγκεκριμένα η Γερμανία μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της σε πετρέλαιο από τα στρατηγικά της αποθέματα για διάστημα τριών μηνών, ενώ τα αποθέματα της Ινδίας αρκούν για μόλις 12 ημέρες.
Ωστόσο, το πρόβλημα με τις ευρωπαϊκές αγορές δεν σταματάει στο πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας, αλλά επεκτείνεται σε μια μεγάλη σειρά βιομηχανιών, όπως του πλαστικού, που εξαρτώνται άμεσα από τις εξελίξεις στην αραβική χώρα. Επιπλέον ισχυροί εφοπλιστές σε κράτη – μέλη της Ε.Ε. με μεγάλη εμπορική ναυτιλία, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να επανεξετάσουν τις θαλάσσιες διαδρομές δεξαμενόπλοιων σε περίπτωση κλιμάκωσης της έντασης.

Σοβαρές όμως θα είναι οι οικονομικές συνέπειες και στη χώρα μας, η οποία είναι περισσότερο ευάλωτη. Ήδη η εκρηκτική άνοδος του πετρελαίου έχει τεράστιες επιπτώσεις στο σύνολο σχεδόν της παραγωγής, με δεδομένο ότι το ενεργειακό κόστος στην Ελλάδα είναι ήδη κατά 40% ακριβότερο από ό,τι στην Ευρώπη. Έτσι η άνοδος των τιμών στο πετρέλαιο θα καταστήσει μη ανταγωνιστικά τα ελληνικά προϊόντα, με ό,τι συνεπάγεται μια τέτοια εξέλιξη.
Την ίδια ώρα, παραδοσιακά, οι τιμές καυσίμων κίνησης και θέρμανσης αναμένεται να πάρουν φωτιά, αφού δεν θα είναι λίγοι οι επιτήδειοι που θα σπεύσουν να βγουν κερδισμένοι από το γεγονός. Ήδη, σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς καυσίμων, η… παραδοσιακή κερδοσκοπική διάθεση του ελληνικού κυκλώματος διακίνησης καυσίμων εκτιμάται ότι θα ανεβάσει τις τιμές αντλίας των υγρών καυσίμων, που είναι σταθερά στην τριάδα των ακριβότερων στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω και των υψηλών φορολογικών επιβαρύνσεων. 

Διαφορές απόψεων
Οι ειδικοί βλέπουν από διαφορετική σκοπιά το πώς θα εξελιχθούν οι τιμές. 
1. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Βενζινοπωλών Ελλάδας Μιχάλης Κιούσης εξέφρασε την ελπίδα η αναταραχή με τις τιμές του πετρελαίου «να μείνει μόνο στο χρηματιστήριο, ώστε να μην αποτυπωθεί στην αντλία». Ωστόσο προειδοποίησε ότι «αν το πετρέλαιο καθίσει στα 70 δολάρια το βαρέλι, τότε η αύξηση μπορεί να είναι μεγάλη (σ.σ.: στη βενζίνη)». Παρ’ όλα αυτά επιχείρησε να φανεί καθησυχαστικός λέγοντας ότι «είναι παρακινδυνευμένο να πούμε αν τελικά θα υπάρξει αύξηση» και τονίζοντας πως «δεν μπορεί επειδή υπάρχει η πληροφορία κάποιος να ακριβύνει από σήμερα. Θα τον αποβάλει η αγορά».

2. Από την άλλη ο Γιώργος Ασμάτογλου, πρόεδρος των πρατηριούχων, έκανε λόγο για αύξηση στην τιμή της βενζίνης κατά 4% με 5%, που μεταφράζεται σε «καπέλο» περίπου 6 λεπτών το λίτρο. Σύμφωνα με τον Ασμάτογλου η αύξηση στη διεθνή τιμή του πετρελαίου έρχεται έναν μήνα προτού ξεκινήσει η διάθεση του πετρελαίου θέρμανσης. «Υπολογίζαμε ότι θα έβγαινε στο 1 ευρώ το λίτρο την εναρκτήρια περίοδο. Τώρα με τις αυξήσεις αυτές δεν ξέρουμε και αν φτάσει στο 1,20. Θα είναι πολύ ακριβό» δήλωσε.
Μάλιστα επισήμανε ότι οι αυξήσεις στην τιμή της βενζίνης θα είναι αισθητές μέχρι το τέλος της εβδομάδας, αποδίδοντας το γεγονός αυτό στο ότι «οι τιμές επηρεάζονται είτε η Ελλάδα αγοράζει από τη Σ. Αραβία είτε από το Ιράν είτε από τη Βενεζουέλα» προβλέποντας ότι το Σάββατο «θα δούμε την αύξηση του 4% – 5% διαδοχικά», όπως υποστήριξε.

Σύμφωνα πάντως με το Παρατηρητήριο Τιμών Υγρών Καυσίμων, η μέση τιμή λιανικής πώλησης της απλής αμόλυβδης διαμορφωνόταν σε 1,589 ευρώ το λίτρο τη Δευτέρα, ενώ το πετρέλαιο κίνησης στα 1,374 ευρώ το λίτρο.

Νωρίτερα το πετρέλαιο θέρμανσης;
Το οικονομικό επιτελείο παρακολουθεί τις εξελίξεις και τις τιμές στην αγορά των καυσίμων και, σύμφωνα με πληροφορίες, βάζει στο τραπέζι το ενδεχόμενο αύξησης του επιδόματος θέρμανσης. Οριστικές αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν στις αρχές Νοεμβρίου, ενώ παράλληλα αναζητείται τρόπος πληρωμής της πρώτης δόσης του επιδόματος στους δικαιούχους εντός του 2019 και όχι στις αρχές του 2020, ώστε να δοθεί άμεση ανάσα σε όσους το έχουν ανάγκη.
Οι σκέψεις αύξησης του επιδόματος υπάρχουν, αλλά δεν αποκλείεται να λάβουν διαστάσεις επιτακτικής ανάγκης μετά τα γεγονότα στη Σαουδική Αραβία.

Το θέμα, πάντως, δεν είναι μονοδιάστατο, καθώς τα διυλιστήρια της χώρας έχουν αναπτύξει σημαντικά, ειδικά τα τελευταία χρόνια της ύφεσης, τις εξαγωγές έτοιμων προϊόντων καυσίμων, οι οποίες έχουν φθάσει να αντιστοιχούν στο 30% των εξαγωγών της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι από την άνοδο των διεθνών τιμών υπάρχει και μια θετική επίδραση στην οικονομία μέσω της αυξημένης κερδοφορίας των διυλιστηρίων. Όπως σημειώνει και η ΤτΕ, αναφερόμενη στα στοιχεία του 2018, «οι εξαγωγές καυσίμων αυξήθηκαν κατά 4,4% σε σταθερές τιμές και είχαν αξιόλογη συμβολή στη συνολική άνοδο των εξαγωγών αγαθών».