Οι οικονομολόγοι σήμερα δείχνουν ελλιπή γνώση ακόμα και της πρόσφατης Ιστορίας, με αποτέλεσμα δύο σοβαρότατες, κατά τη γνώμη μου, ελλείψεις στη σκέψη τους.

Οι οικονομολόγοι σήμερα δείχνουν ελλιπή γνώση ακόμα και της πρόσφατης Ιστορίας, με αποτέλεσμα δύο σοβαρότατες, κατά τη γνώμη μου, ελλείψεις στη σκέψη τους.
 
Ας αρχίσουμε από την πρώτη έλλειψή τους: Ο Καζαντζάκης έγραφε πως, παρακολουθώντας έναν καθηγητή οικονομολόγο στη Ρωσία να εξηγεί το πώς κατασκευάστηκε η Ακρόπολη, άρχισε να χαμογελάει. Όταν ο καθηγητής τον ερώτησε γιατί, του απήντησε: «Σας διαβεβαιώνω, κύριε καθηγητά, το χαμόγελο των Καρυατίδων δεν οφείλεται σε οικονομικούς λόγους». Θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για όλη την Ακρόπολη, για τις Πυραμίδες, για την Αγία Σοφία, για την εξέλιξη της Σκέψης, σε μεγάλο βαθμό για τους πολέμους, για την ίδια την εξέλιξη τελικώς του ανθρώπου και των κοινωνιών του.
 
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως η Ιστορία του ανθρώπου δεν στηρίχτηκε στην οικονομία, στην οικονομία δηλαδή όπως την εννοούμε σήμερα, τουλάχιστον όχι μόνο. Αναφέρομαι στη νεωτερική θεώρηση της οικονομίας, σε αυτήν που προέρχεται και στηρίζει την ευτυχία στη νεωτερική εκδοχή της, αυτή δηλαδή που ανήγαγε την κατανάλωση ως τη μόνη που προσδίδει νόημα στη ζωή. Η Ιστορία δεν εξελίχθηκε με αυτήν την ανοιγμένη σε οντολογικό επίπεδο έννοια της ευτυχίας. Τη φαντασιακή θέσμιση των κοινωνιών, όπως μας την εξήγησε ο Καστοριάδης(1) – που κατ’ ουσίαν όμως πρόκειται περί της φιλοσοφικής θεμελίωσης ή θέσμισής τους –, δείχνουν να την αγνοούν οι σημερινοί οικονομολογούντες, τουλάχιστον στη συντριπτική πλειονότητά τους, ή, έστω, να την υποτιμούν. Όμως είναι φανερότατο, ακόμα και στην πιο επιφανειακή ανάγνωση της Ιστορίας, πως αυτό το φαντασιακό έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο. Αλλά αυτό το φαντασιακό εξακολουθεί να είναι καθοριστικό των εξελίξεων, π.χ. σε αυτό το φαντασιακό στηρίχτηκε ο Χίτλερ και αιματοκύλησε την Ευρώπη, σε αυτό το φαντασιακό εξακολουθεί να στηρίζεται η «επικοινωνιακή» (βλέπε δημαγωγική) λειτουργία των πολιτικών παρατάξεων: ενοχικά σύνδρομα περί «Αριστεράς» και «Δεξιάς», ρατσισμός, «εδώ και τώρα», «Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα», «εθνικισμός» και «διεθνισμός» κ.λπ. Η «επιστημονική οικονομία» είτε ερχόταν σε δεύτερη μοίρα είτε αποτελούσε την αιτία των καταστροφικών διαστροφών αυτού του φαντασιακού και τελικώς της ίδιας της κοινωνίας.
 
Το δεύτερο που δείχνουν να αγνοούν οι επιστήμονες οικονομολόγοι είναι η έννοια της γεωπολιτικής. Λέω, δείχνουν να την αγνοούν, διαβάζοντας τους προβαλλόμενους σαν σοφούς, γιατί έχω την άποψη πως στην πραγματικότητα οι σοβαροί οικονομολόγοι φαίνεται πως τη λαμβάνουν σοβαρώς υπ’ όψιν τους. Π.χ. κάποιες κρυφές στρατηγικές πρέπει να κρύβονται πίσω από τις απόψεις των Αμερικανών οικονομολόγων, που επιμένουν στο συμφέρον της Κύπρου να φύγει από το ευρώ(2). Δεν φαίνεται τυχαίο που αυτές οι απόψεις τους συνάδουν με τις γεωπολιτικές απόψεις του Huntington, εκφρασμένες στο βιβλίο «Σύγκρουση Ανατολής – Δύσης»(3). Όμως, ακόμα και μια απλή ανάγνωση της οικονομικής Ιστορίας του 20ού αιώνα, δείχνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο πως η γεωπολιτική σκέψη κυριαρχούσε. Οι ΗΠΑ, π.χ., έτσι χάραξαν την οικονομική τους ανάπτυξη μετά τη δεκαετία του ’40, σε μεγάλο βαθμό πάνω στη γεωπολιτική της διάσταση αναπτύχθηκε η σημερινή Ελλάδα(4), η γεωπολιτική ισχύς της Βαλκανικής Χερσονήσου συνέβαλε τα μέγιστα και στην ίδια τη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους(5).

Πάντως, σε κάθε περίπτωση, οι σημερινοί οικονομολόγοι δεν κάνουν άλλο παρά να υπηρετούν το ισχύον χρηματοπιστωτικό σύστημα, αυτό που καταδήλως οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μία νέου τύπου φεουδαρχία. Αυτό το χρηματοπιστωτικό σύστημα-απόλυτη-αλήθεια σπούδασαν στα πανεπιστήμιά τους, πήραν και διδακτορικά για να δουλέψουν επιτυχώς μέσα σε αυτό. Οποιαδήποτε άρνηση της αλήθειας του είναι αδιανόητη. Μέσα σε αυτό ψάχνουμε να δούμε αν μας συμφέρει ή δεν μας συμφέρει να επιστρέψουμε στη δραχμή, με αυτό ως απαράβατο συζητάμε για το τι πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την «κρίση» κ.λπ. Είναι χαρακτηριστικό πως όλοι εξανέστησαν στο ενδεχόμενο άρσης της ασφάλειας των μεγάλων καταθέσεων στην Κύπρο. Όλοι εξανέστησαν με τη σαφώς δημοκρατική άποψη να μην πληρώνουν τις τραπεζικές ατασθαλίες τα ασφαλιστικά ταμεία του λαού, αλλά οι καταθέτες που επιδιώκουν κέρδος από χρήματα που τα αφήνουν να κάθονται, χρήματα τα οποία οι τραπεζίτες μοχλεύουν για να κερδοσκοπήσουν – αν όχι κλέψουν –, με τελικούς ζημιωμένους την ίδια την παραγωγική διαδικασία και τους εργαζομένους, που χάριν αυτών αναπτύσσονται οι κοινωνίες. Η άποψη του Ντάισελμπλουμ είναι άποψη ηθικά, κοινωνικά και αναπτυξιακά σωστή. Βεβαίως, αυτά τα είπε για να κατευθυνθούν όλα τα χρήματα στη Γερμανία. Αλλά γιατί, αντί να αρνούμαστε αυτήν τη σωστή άποψή του, να μην απαιτήσουμε όλες οι τράπεζες να λειτουργούν επί ίσοις όροις και να επανέλθουν στην πραγματική αποστολή τους; Τρόπους γι’ αυτό έχουμε (6), αν το θελήσουμε βεβαίως και αν πρώτα οι λαοί πληροφορηθούν την ουσία των τεκταινομένων και πάψουν να παρασύρονται από τους επαγγελματίες προπαγανδιστές – οικονομολόγους και «σωτήρες», που ίσως και ανιδιοτελώς μας εγκλωβίζουν στο υφιστάμενο τραπεζικό σύστημα (ξεκινώντας με τη διαβεβαίωση περί του οριστικού τέλους της Ενωμένης Ευρώπης). Τελικώς, δύο δρόμοι υπάρχουν: ή οι τράπεζες λειτουργούν προς διευκόλυνση της παραγωγής ή λειτουργούν προς διευκόλυνση των τοκιστών και σουλατσαδόρων – με τελική κατάληξη την επικράτηση της νέας φεουδαρχίας. Φοβάμαι πως οι οικονομολόγοι υπερασπίζονται το δεύτερο, αυτό άλλωστε σπούδασαν (;) ή τουλάχιστον νομίζουν πως σπούδασαν.
 
1 Κ. Καστοριάδης, «Η φαντασιακή θέσμιση των κοινωνιών», εκδ. Κέδρος-Ράππα.

2 Το ίδιο και ο αρχιεπίσκοπος της Κύπρου, καθόλου τυχαίο και αυτό – δεν ξέρω τι άποψη έχει η Εκκλησία της Ελλάδος.

3 S. Huntington, «Σύγκρουση Ανατολής – Δύσης», Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1998.

4 Οι παλιοί πολιτικοί φαίνεται πως το γνώριζαν αυτό και το εκμεταλλεύτηκαν επ’ ωφελεία της χώρας μας. Οι σημερινοί πολιτικοί είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ανίδεοι και ανεπαρκείς.

5 Ν. Χιωτίνης, «Η ανολοκλήρωτη ελληνική ανασύνταξη», «Το Ποντίκι», 22.3.2013.

6 Π.χ. διαχωρισμός επενδυτικών και εμπορικών κεφαλαίων, επιβολή κανόνων λειτουργίας όλων των τραπεζών, για να πάψουν να τζογάρουν τα χρήματα των καταθετών για ίδιον όφελος, κοινή αντιμετώπιση όλων των χρεοκοπημένων τραπεζών (συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών) με αυστηρότατο έλεγχο και εν συνεχεία εγγυοδοσία από την Κεντρική Τράπεζα, η οποία θα «πολιτικοποιηθεί», τελική πολιτική και οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης. Αν δεν γίνουν αυτά αμέσως, η Ευρώπη θα διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη.