Στις 27 Σεπτεμβρίου 2013 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε ομόφωνα ψήφισμα με το οποίο απαιτεί την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου του συριακού καθεστώτος. 

Του Βασίλη Γιαννακόπουλου, γεωστρατηγικού αναλυτή

Στις 27 Σεπτεμβρίου 2013 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε ομόφωνα ψήφισμα με το οποίο απαιτεί την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου του συριακού καθεστώτος. Η θετική ψηφοφορία χαρακτηρίστηκε σημαντική διεθνής διπλωματική επιτυχία, καθώς συνιστά το πρώτο ψήφισμα που εγκρίθηκε από την αρχή της εμφύλιας σύγκρουσης στη Συρία (Μάρτιος 2011). Ακολούθως, ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν ανακοίνωσε ότι «η ειρηνευτική διάσκεψη για τη Συρία, αποκαλούμενη και ως “Γενεύη 2”, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί στα μέσα Νοεμβρίου 2013».
Η απόφαση του ΟΗΕ προβλέπει ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει τη δυνατότητα να επιβάλει κυρώσεις, αν το σχέδιο της καταστροφής του συριακού χημικού οπλοστασίου δεν γίνει σεβαστό. Ωστόσο αυτό δεν αφορά μια αυτόματη επιβολή κυρώσεων. Στην περίπτωση που η Συρία δεν σεβαστεί τις δεσμεύσεις της, θα απαιτηθεί μια δεύτερη απόφαση, γεγονός που αφήνει στη Μόσχα – σύμμαχο της Δαμασκού – το περιθώριο να την μπλοκάρει.
Για την υλοποίηση της καταστροφής του συριακού χημικού οπλοστασίου, μια ομάδα των εμπειρογνωμόνων του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons – OPCW) και του ΟΗΕ (19 επιθεωρητές του OPCW και 14 άτομα του προσωπικού του ΟΗΕ) μετέβη στη Δαμασκό την 1η Οκτωβρίου 2013, όπου πραγματοποίησε σειρά επαφών με τις συριακές αρχές, τις οποίες χαρακτήρισε «εποικοδομητικές», και ανέφερε ότι οι συριακές αρχές ήταν «συνεργάσιμες».

Η πρώτη φάση
Η πρώτη φάση του έργου των εμπειρογνωμόνων (1η Οκτωβρίου έως 1η Νοεμβρίου 2013) περιλαμβάνει την επαλήθευση των πληροφοριών που τους παρείχαν οι συριακές αρχές και τον σχεδιασμό της καταστροφής των συριακών εγκαταστάσεων παραγωγής χημικών όπλων. Ως γνωστόν, το σύνολο των αποθεμάτων θα πρέπει να καταστραφεί μέχρι τις 30 Ιουνίου 2014.
Τα έγγραφα, που παραδόθηκαν στην ομάδα των εμπειρογνωμόνων από τη συριακή κυβέρνηση, χαρακτηρίστηκαν «πολύτιμα», αλλά η λεπτομερής ανάλυσή τους, ιδιαίτερα των τεχνικών διαγραμμάτων, θα απαιτήσει περαιτέρω απαντήσεις σε ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα. Ήδη στις 2 Οκτωβρίου συστάθηκαν μεικτές ομάδες, που περιλαμβάνουν και Σύρους εμπειρογνώμονες – τεχνικούς, οι οποίες επικεντρώθηκαν σε τρεις τομείς που θεωρούνται το κλειδί για την επιτυχία της αποστολής: α. στην επαλήθευση των πληροφοριών που παραδόθηκαν από τη συριακή κυβέρνηση, β. στην ασφάλεια και προστασία της ομάδας του OPCW και του ΟΗΕ, γ. στις πρακτικές ρυθμίσεις για την εφαρμογή του σχεδίου καταστροφής.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι σε μια συνεδρίαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του OPCW (3 Οκτωβρίου) ο γενικός διευθυντής του Οργανισμού, Τούρκος διπλωμάτης, Ahmet Üzümcü ενημερώθηκε ότι η Τεχνική Γραμματεία του οργανισμού έχει λάβει επιπρόσθετες πληροφορίες από τη Συρία, οι οποίες δεν περιλαμβάνονταν στον αρχικό φάκελο που παρέδωσε η Συρία στις 21 Σεπτεμβρίου 2013. Αν και το γεγονός αυτό αρχικά προβλημάτισε τον OPCW, εντούτοις θεωρήθηκε ότι θα συμβάλει θετικά στο έργο του. Βέβαια, αν στην πορεία των εργασιών των εμπειρογνωμόνων οι συριακές αρχές συνεχίσουν να προσκομίζουν νέα δεδομένα, είναι λογικό η αξιοπιστία του αρχικού φακέλου να τεθεί υπό αμφισβήτηση.
Στις 6 Οκτωβρίου άρχισε η διαδικασία καταστροφής του συριακού χημικού οπλοστασίου και περιλάμβανε την καταστροφή ή την απενεργοποίηση κεφαλών βαλλιστικών βλημάτων εδάφους – εδάφους, βομβών αεροσκαφών και συσκευών που χρησιμοποιούνται για την ανάμειξη χημικών ουσιών και την τοποθέτησή τους σε κεφαλές όπλων. Πέρα από τη διαδικασία καταστροφής, η ομάδα των εμπειρογνωμόνων θα παρέχει συνεχή ενημέρωση για το έργο της και τη συμμόρφωση της Συρίας. Επιπρόσθετα ο OPCW θα συνεχίσει να αξιολογεί τις πληροφορίες που δόθηκαν από τη Δαμασκό, και μέχρι τις 27 Οκτωβρίου 2013 αναμένεται να υποβληθεί η αρχική του έκθεση.

Πιθανά προβλήματα
Η πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Νόμπελ να απονείμει στις 10 Δεκεμβρίου το «Νόμπελ Ειρήνης 2013» (χρυσό μετάλλιο και 920.000 ευρώ) στον OPCW, ένεκα της εκτεταμένης εργασίας του για την εκμηδένιση κάθε χημικού όπλου, αποδεικνύει τη σπουδαιότητα του έργου τού εν λόγω οργανισμού. Αν ολοκληρωθεί αισίως η καταστροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου, τότε θα εξουδετερωθεί μια σημαντική ασύμμετρη απειλή στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Αν όχι, τότε είναι πολύ πιθανόν τα όπλα αυτά να χρησιμοποιηθούν εκ νέου (;) στον εμφύλιο της Συρίας ή ένα μέρος αυτών να περάσει στην κατοχή τρομοκρατικών οργανώσεων.
Η καταστροφή ενός χημικού οπλοστασίου είναι δύσκολη διαδικασία, λόγω του μεγάλου αριθμού και της ποικιλίας των όπλων προς καταστροφή. Στην περίπτωση της Συρίας, θα πρέπει να συνυπολογισθεί και μια σειρά επιπρόσθετων προβλημάτων, όπως το εχθρικό περιβάλλον εντός του οποίου καλούνται οι εμπειρογνώμονες του OPCW και του ΟΗΕ να επιτελέσουν το έργο τους, η δυσκολία εντοπισμού των σημείων φύλαξης αυτών των όπλων, οι όποιες τεχνικές δυσκολίες προκύψουν προσεχώς κ.λπ.
Όλα πλέον καταδεικνύουν ότι έχει δρομολογηθεί μια διεθνής προσπάθεια για την καταστροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου. Ωστόσο δεν είναι απίθανο να προκύψουν προβλήματα, κυρίως από την πλευρά του συριακού καθεστώτος, που θα διακόψουν ή θα καθυστερήσουν το έργο της ομάδας των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ. Για παράδειγμα, είναι πιθανόν:
• Ο Assad, σε δεδομένη χρονική στιγμή, να επιδείξει απροθυμία συνεργασίας με τους εμπειρογνώμονες.
• Η ομάδα των εμπειρογνωμόνων να αντιμετωπίσει προβλήματα ασφάλειας, στη διάρκεια των εργασιών της εντός του συριακού εδάφους, γεγονός που θα την αναγκάσει να διακόψει προσωρινά ή οριστικά το έργο της και να εγκαταλείψει τη Συρία.
• Η συριακή κυβέρνηση να επιχειρήσει να αποκρύψει μέρος των χημικών όπλων που κατέχει.
• Να αποδειχθεί ότι ένα μέρος των χημικών όπλων πέρασε στην κατοχή της στρατιωτικής πτέρυγας της Hezbollah. Κάτι τέτοιο θα περιέπλεκε περισσότερο την κατάσταση, διότι αφενός θα προκαλούσε την εμπλοκή του Ισραήλ, ίσως και τη στοχοποίηση θέσεων της Hezbollah στον Λίβανο, αφετέρου θα κινδύνευε η ολοκλήρωση του έργου της καταστροφής των συριακών χημικών όπλων.
• Στο επόμενο χρονικό διάστημα, να διαπιστωθεί ότι και οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις κατέχουν χημικά όπλα. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι προφανές ότι ο Assad θα υπαναχωρήσει από την αρχική του απόφαση καταστροφής των χημικών του όπλων, ενώ οι υποστηρικτές των Σύρων ανταρτών θα βρεθούν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση.
• Στη διάρκεια του συριακού εμφύλιου και πριν από την ολοκλήρωση της καταστροφής των χημικών όπλων, να σημειωθεί και νέα χημική επίθεση στο συριακό έδαφος.
Αν προκύψει μία ή περισσότερες από τις παραπάνω πιθανές περιπτώσεις, τότε όχι μόνο κινδυνεύει να μην πραγματοποιηθεί η πλήρης καταστροφή των συριακών χημικών όπλων και υποδομών, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Assad θα αντιμετωπίσει εκ νέου την απειλή της διεξαγωγής αμερικανικής – και όχι μόνο – στρατιωτικής ενέργειας κατά του καθεστώτος του. Ίσως, μάλιστα, αυτή η στρατιωτική ενέργεια να αποφασισθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.