Στο προηγούμενο φύλλο, στο πρώτο μέρος του αφιερώματος στον Ανδρέα Παπανδρέου, είδαμε εκτεταμένες αναφορές του, είτε ως αρχηγού του ΠΑΚ κατά τη διάρκεια της χούντας είτε ως προέδρου του ΠΑΣΟΚ κατά την αυγή της Μεταπολίτευσης…

Στο προηγούμενο φύλλο, στο πρώτο μέρος του αφιερώματος στον Ανδρέα Παπανδρέου, είδαμε εκτεταμένες αναφορές του, είτε ως αρχηγού του ΠΑΚ κατά τη διάρκεια της χούντας είτε ως προέδρου του ΠΑΣΟΚ κατά την αυγή της Μεταπολίτευσης, στα πετρέλαια και τα σχέδια περί συνεκμετάλλευσης και διχοτόμησης του Αιγαίου, στη διχοτόμηση της Κύπρου. Σήμερα, στο δεύτερο μέρος, ο Ανδρέας μιλά και γράφει για την ΕΟΚ, το ΝΑΤΟ, την ελληνική οικονομία, τη σχέση Ελλάδας – Γερμανίας, τον σοσιαλισμό στην Ελλάδα και τη σημασία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Τα αποσπάσματα προέρχονται από εφημερίδες της εποχής και από το βιβλίο «Από το ΠΑΚ στο ΠΑΣΟΚ, λόγοι, άρθρα, συνεντεύξεις, δηλώσεις του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου», των εκδόσεων Λαδιά, 1976.

«ΤΑ ΝΕΑ», 23 Σεπτεμβρίου 1976

«Η ΕΟΚ είναι μια άλλη όψη του ΝΑΤΟ»

Από τη συζήτηση στη Βουλή για τα υπέρ και τα κατά της ένταξης της Ελλάδας στην Κοινή Αγορά

«Υπάρχει κι εδώ το μόνιμο ρεφρέν ότι ανήκουμε στη Δύση. Μόλις το λέμε, συμβαίνουν αλλόκοτα πράγματα στην Κύπρο, στο Αιγαίο κι εμείς επιμένουμε να λέμε ότι ανήκουμε στη Δύση. Ποτέ δεν θέτουμε όρους. Οι μόνοι που ξέρουν να θέτουν όρους είναι οι Τούρκοι και είναι οι μόνοι που φέρνουν δυσκολίες στην ένταξή τους στην Κοινή Αγορά».
(Σε άλλο σημείο του ρεπορτάζ): «(…) Ακόμα ο κ. Παπανδρέου τόνισε ότι η εξέλιξη των πραγμάτων στην Ευρώπη οδηγεί μοιραία σε μια συντηρητικότερη συνεχώς βόρεια Ευρώπη και σε μια αριστερότερη νότιο Ευρώπη και η απόσταση των δυο αυτών “χωρών” θα μεγαλώνει με την πάροδο των χρόνων όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά».
(Σε άλλο σημείο των δηλώσεων Παπανδρέου): «(…) Η δασμολογική ένωση έχει αποδειχθεί ότι θα ζημιώσει σχετικά την αναπτυσσόμενη χώρα. Η δασμολογική προστασία μιας χώρας είναι απαραίτητη σε μια φάση δομικών αλλαγών, τις οποίες δεν έχουμε περάσει. Γι’ αυτό και πάμε γυμνοί. Φοβάμαι ότι το άνοιγμα ανάμεσα σε Δυτική Ευρώπη και Ελλάδα θα μεγαλώσει αντί να μικραίνει.
Τα κεφάλαια που θα έρθουν στην Ελλάδα θα αγοράσουν τις πιο δυναμικές μας βιομηχανίες. Το ελληνικό εργατικό δυναμικό θα αξιοποιήσει τη συμφωνία και θα καταφύγει στα εργοστάσια της Δυτικής Γερμανίας. Έτσι θα καταντήσουμε χώρα των γερόντων.
Μιλώντας για την ΕΟΚ ανοίγουμε τα σύνορά μας στις πολυεθνικές εταιρείες και η πορεία της χώρας δεν θα κρίνεται πια από το Κοινοβούλιο και την κυβέρνηση. Θα κρίνεται από τα ξένα επιχειρηματικά κέντρα αποφάσεων.
Αν ενταχθούμε στην ΕΟΚ, μετά 15 χρόνια θα έχει καταληστευθεί ο εθνικός μας πλούτος, θα έχει ρυπανθεί ανεπανόρθωτα το περιβάλλον, θα μεταναστεύσουν τα νιάτα της χώρας, πράγμα που θα επηρεάσει τη δημογραφική δομή της χώρας.
Στη γεωργία οι επιπτώσεις θα είναι καταλυτικές και θα επιζήσουν μόνο ο καπνός, τα λαχανικά, τα οπωρικά και τα κρασιά.
Με την πλήρη ένταξη εξαφανίζεται η δυνατότητα των διμερών συμφωνητικών με τις ξένες – τρίτες χώρες. Αντίθετα, το ΠΑΣΟΚ πιστεύει σε μια πολύπλευρη ανάπτυξη των σχέσεών μας με την Κοινή Αγορά, όπως η Νορβηγία, αλλά και με όλες τις χώρες που μας παρέχουν τη δυνατότητα εμπορικών συναλλαγών».

20 Μαρτίου 1975
Για ΕΟΚ – Ευρωπαϊκή Ένωση
«Το ΠΑΣΟΚ είναι εναντίον της ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ. Η κυβερνητική πολιτική είναι εντελώς διαφορετική, αλλά και λανθασμένη, όσον αφορά τη δική της στρατηγική. Διαδηλώνει καθημερινά τους πόθους της να μπει η Ελλάδα στην ΕΟΚ με τόση έμφαση, ώστε καταργεί εκ των προτέρων κάθε διαπραγματευτική της δυνατότητα. Θα μας ζητήσουν να δώσουμε, για να μπούμε στην ΕΟΚ. Τι έχουμε, όμως, να δώσουμε;
Μήπως έχουμε κάνει προσβάσεις προς τον αραβικό χώρο για να μας θέλουν ώστε μέσω της χώρας μας να περάσουν τα κεφάλαιά τους στον αραβικό χώρο; Ή ακόμα για να μπορούμε να έχουμε εναλλακτικές λύσεις;
Οι Ευρωπαίοι δεν δίνουν λεφτά χωρίς ανταλλάγματα. Τα 480 εκατ. του δανείου δεν είναι διατεθειμένοι να τα δώσουν χωρίς σοβαρά ανταλλάγματα. Και απορώ γιατί τα χρήματα αυτά δεν ζητήθηκαν από τη Σαουδική Αραβία ή το Κουβέιτ, που θα δίνονταν με λιγότερα και οπωσδήποτε συνηθέστερα στον λαό μας ανταλλάγματα. Δεν ασχοληθήκαμε όμως. Άλλωστε, τα λεφτά των Ευρωπαίων πάλι αραβικά είναι. Γενικά, η κυβέρνηση έχει κάνει βήματα για να ανησυχήσουν οι “σύμμαχοί” μας, αλλά όχι αυτά για να αποδώσουν».
 
5 Σεπτεμβρίου 1976
«Τοποτηρητής των ΗΠΑ στην Ευρώπη η Βόνη»
«(…) Στην περίπτωση Πόλε δεν αντέδρασε μόνο η Αριστερά, αλλά όλη η δημοκρατική κοινή γνώμη στην Ελλάδα. Διότι θεωρούμε κάθε κυβερνητική παρέμβαση σε υποθέσεις της δικαιοσύνης σαν απαράδεκτη. Γι’ αυτό είναι εκπληκτικό για εμάς ότι η γερμανική κυβέρνηση θεωρεί δικαίωμά της να επεμβαίνει στην περίπτωση αυτή στην ελληνική κυβέρνηση. Διότι η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να εκπληρώσει τις γερμανικές επιθυμίες μόνο όταν η ίδια θα αναμειγνυόταν σε καθήκοντα της δικαιοσύνης. Και δεν είναι η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης αναφαίρετο χαρακτηριστικό μιας δημοκρατίας;».
Spiegel: Παρ’ όλα αυτά η γερμανική κοινή γνώμη δεν κατανοεί γιατί ακριβώς η ελληνική Αριστερά, που εκπροσωπείται κι από εσάς, χρησιμοποιεί στην υπόθεση αυτή χαρακτηρισμούς όπως νέος ναζισμός, βαρβαρότητες και παρόμοια. Δεν αποτελούν αυτά εκρήξεις του ελληνικού ταμπεραμέντου;
ΑΝΔΡ. ΠΑΠ: «Δεν πρόκειται μόνο για τον Πόλε. Υπήρξε πρόσφατα ένα γεγονός ιστορικής πράγματι σημασίας, η απίστευτη επέμβαση του ομοσπονδιακού καγκελαρίου σας στις εσωτερικές υποθέσεις της Ιταλίας και μ’ αυτό ολόκληρης της Νοτίου Ευρώπης. Αν μέχρι τότε υπήρξαν οιεσδήποτε ψευδαισθήσεις για τον ρόλο που παίζουν η γερμανική σοσιαλιστική δημοκρατία στην Ευρώπη και η γερμανική κυβέρνηση σε σχέση με τις κυβερνήσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών, παρόμοιες ψευδαισθήσεις παραμερίστηκαν εντελώς με τη δήλωση αυτή του Σμιτ. Άλλωστε, όσον αφορά την Ελλάδα, δεν πρόκειται μόνο για τον κύριο Σμιτ, αλλά και για τον Φρ. Γιόζεφ Στράους, ο οποίος μας επισκέπτεται συχνά, έχει τακτικές επαφές με χουντικούς και παρέχει βοήθεια στη δημιουργία ενός φιλοχουντικού δεξιού κόμματος. Κι αυτό βεβαίως αποτελεί επέμβαση».
Spiegel: Δηλαδή, σ’ όλη την περιοχή της Μεσογείου σκαλίζει ο «κακός Γερμανός» και αναμειγνύεται χωρίς να του ζητηθεί στις εσωτερικές υποθέσεις των νοτιοευρωπαϊκών λαών;
ΑΝΔΡ. ΠΑΠ: «Δεν μου αρέσει η έκφραση ο κακός Γερμανός, διότι δεν αναφέρομαι στον Γερμανό, αλλά στη δομή της πολιτικής εξουσίας στη Γερμανία και στην πολιτική που ακολουθεί η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Στο σημείο αυτό είμαστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι λόγω των στενών δεσμών που έχει η κυβέρνησή σας με τις ΗΠΑ. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι για εμάς ο τοποτηρητής της Ουάσιγκτον τόσο στην Κοινή Αγορά, όσο και στην Ευρώπη γενικότερα».
***
 Είναι αξιοσημείωτο ότι ακριβώς δίπλα από τις δηλώσεις Παπανδρέου στο «Spiegel» υπήρχε την ίδια μέρα στο «Βήμα» αποκαλυπτικό θέμα, με την υπογραφή του Παύλου Μπακογιάννη, με τίτλο «Παλιά και καινούργια αγάπη του Στράους είναι πάντα η Χούντα, από τις σχέσεις και τα κονδύλια της επταετίας στις μεταδικτατορικές επαφές και τον Πόλε», όπου μεταξύ άλλων διαβάζουμε:
«Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν στη δημιουργία μιας αρνητικής διαθέσεως. Όπως π.χ. η πρόσφατη και παλιότερη δραστηριότητα της σημερινής γερμανικής αντιπολιτεύσεως και ιδιαίτερα του επίδοξου αντικαγκελάριου και υπουργού Οικονομικών σε περίπτωση εκλογικής νίκης των χριστιανοδημοκρατών, Φρανς Γιόσεφ Στράους, και του κόμματός του, της Χριστιανοκοινωνικής Ενώσεως, που κυριαρχεί στη Βαυαρία».
Και στη συνέχεια: «Ο κύκλος των Γερμανών προστατών της χούντας δεν περιορίζεται μόνο στον Φρανς Γιόζεφ Στράους και το κόμμα του. Υπάρχει αριθμός Γερμανών οικονομικών παραγόντων που ανήκει σ’ αυτόν, αλλά και δημοσιογράφοι. Δημοσιογράφοι που κατά τη διάρκεια της χούντας πληρώνονταν με χίλια μάρκα για κάθε φιλοχουντικό άρθρο που έγραφαν σε γερμανική εφημερίδα».
 
29 Δεκεμβρίου 1973
«Η σημασία της νοεμβριανής λαϊκής εξέγερσης»
«Ο τουρισμός και η ανοικοδόμηση διαμερισμάτων πολυτελείας πήραν στην Ελλάδα την ηγετική θέση. Η βιομηχανική παραγωγή, η προορισμένη για εξαγωγή, σημείωσε μόνο επιφανειακή αύξηση. Με την πάροδο του χρόνου οι αλλαγές στη δομή της ελληνικής οικονομίας καθρέφτιζαν τους σκοπούς και την κατεύθυνση ανάπτυξης των μεγάλων ξένων εταιρειών.
Και ξαφνικά ο αντικατοπτρισμός εξαφανίστηκε. Γιατί αυτό ήταν το οικονομικό θαύμα, ένας αντικατοπτρισμός, ένα φάντασμα οικονομικής ανάπτυξης. Στην πραγματικότητα, ό,τι έγινε ήταν οικονομική υποανάπτυξη, που είναι η μοίρα όλων των δορυφόρων, που κολυμπούν στα νερά των καπιταλιστικών μητροπόλεων.
Ο πληθωρισμός το 1973 έφτασε το τεράστιο ποσοστό του 40% τον χρόνο και το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου ξεπέρασε τα δυο δισεκατομμύρια δολάρια. Ακόμα χειρότερα από το 1974 και πέρα, η Ελλάδα πρέπει να πληρώνει στο εξωτερικό 300 εκατ. δολάρια τον χρόνο για τους τόκους και την εξυπηρέτηση των εξωτερικών χρεών που έγιναν την εποχή των συνταγματαρχών».
 
Για την ελληνική οικονομία
«Η νέα φάση του αγώνα»
«Ο πλήρης πολιτικός έλεγχος των ΗΠΑ πάνω στον κρατικό μηχανισμό της Ελλάδας διευκολύνει τη διείσδυση του αμερικανικού και δυτικοευρωπαϊκού μονοπωλιακού κεφαλαίου στους καίριους τομείς της οικονομίας μας, καθώς και τον έλεγχο πάνω στην πορεία και τη διάρθρωσή της.
Ο αφανισμός της υπαίθρου, η μετανάστευση του εργατικού πληθυσμού, το ξεπούλημα της γης μας, η αυξανόμενη ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος, η δημιουργία μιας σχετικής μικρής μα πλούσιας κομπραδόρικης κι εξαρτημένης ελληνικής αστικής τάξης, το αυξανόμενο άνοιγμα του ισοζυγίου πληρωμών, ο εντυπωσιακός δανεισμός από το εξωτερικό, η αποδημία του “πλεονάσματος”, η εντεινόμενη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από το ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο, μετατρέπουν την Ελλάδα σε νεοαποικία των ΗΠΑ και της προσδίδουν όλα τα σχετικά χαρακτηριστικά».
 
29 Αυγούστου 1975
Ελλάδα – Γερμανία – οικονομία
«Είναι πολύ εύκολο να πούμε ότι ο τουρισμός είναι η λύση και να μεταβληθούμε σε ξενοδοχείο της Ευρώπης, τα νιάτα μας τα μισά να πάνε στα εργοστάσια της Γερμανίας και τα άλλα μισά να γίνουν υπάλληλοι ξενοδοχείων και να λύσουμε έτσι το πρόβλημά μας.
Δεν υπάρχει τίποτα σε βάρος αυτών που δουλεύουν είτε στα εργοστάσια της Γερμανίας είτε στα ξενοδοχεία της Ρόδου και της Κέρκυρας, όμως είναι σε βάρος της κοινωνικής δομής, του κοινωνικού συστήματος πως τους έχει μεταβάλει σε είλωτες και στη Ρόδο και στην Κέρκυρα και σε μαύρους στη Γερμανία.
Κι έτσι που αναπτύσσεται ο τουρισμός, σιγά – σιγά φτιάχνει το δικό του κλειστό κύκλωμα. Σιγά – σιγά θα έρχονται οι τουρίστες στην Ελλάδα με δικά τους πούλμαν, με το δικό τους φαγητό, με το δικό τους ποτό, με τους δικούς τους διευθυντές και τους δικούς τους ξεναγούς. Και οι Ροδίτες και οι Κερκυραίοι θα κάθονται από μακριά να βλέπουν αυτή την ανάπτυξη της εθνικής μας οικονομίας.
Και θα ξέρουν κάτι πάρα πολύ απλό. Ότι κάτι που πάντοτε αγαπούσαν και θέλανε να είναι κοντά, όπως είναι η θάλασσα, αυτό δεν θα είναι πια δικό τους. Η γη τους θα ανήκει κάπου αλλού. Θα ανήκει στα κυκλώματα του τουρισμού»!