Την ίδια ώρα που στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σημάνει συναγερμός για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα και ο Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος Janez Poton ik µε δραματικό τόνο επισημαίνει ότι «500.000 πρώιµοι θάνατοι συνδέονται µε τα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από αιωρούµενα σωµατίδια», το υπουργείο Περιβάλλοντος δίνει τη χαριστική βολή στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη επιτρέποντας την πετρελαιοκίνηση.

Την ίδια ώρα που στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει σημάνει συναγερμός για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα και ο Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος Janez Poton ik µε δραματικό τόνο επισημαίνει ότι «500.000 πρώιµοι θάνατοι συνδέονται µε τα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από αιωρούµενα σωµατίδια», το υπουργείο Περιβάλλοντος δίνει τη χαριστική βολή στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη επιτρέποντας την πετρελαιοκίνηση.

Η είδηση προκάλεσε αμηχανία στους επιστήμονες αλλά ακόμα και στη διευθύντρια του Γραφείου του επιτρόπου που εκείνες τις µέρες βρισκόταν στην Ελλάδα, αφού η Αθήνα και ακόμα περισσότερο η Θεσσαλονίκη µαστίζονται από τα αιωρούµενα σωµατίδια, ρύποι που στο µεγαλύτερο µέρος τους εκπέμπονται από τα πετρελαιοκίνητα οχήµατα, δηλαδή τα ταξί, τα λεωφορεία και τα φορτηγά.

Το πρόβληµα, µάλιστα, στη χώρα µας έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και εξαιτίας της παράνοµης χρήσης πετρελαίου θέρµανσης αντί για κίνησης ή της παράνοµης µείξης τους, πρακτική που ισοδυναµεί µε «τοξική βόµβα» για τη δηµόσια υγεία και το περιβάλλον.

Όπως επισηµαίνουν οι επιστήµονες, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου θα πρέπει να αναθεωρήσει την αρχική της τοποθέτηση, να ενηµερωθεί πλήρως για όλες τις διαστάσεις του ζητήµατος και να µην αποφασίσει µονόφθαλµα και βεβιασµένα.

 

Αύξηση θνησιµότητας

Σύµφωνα µε τα στοιχεία που παρουσίασε η Κλέα Κατσουγιάννη, επικεφαλής της οµάδας του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδηµιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, στην ηµερίδα που πραγµατοποίησε το ECOCITY µε θέµα την πετρελαιοκίνηση και τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον, «από τα επιστηµονικά ευρήµατα των τελευταίων ετών, έχει γίνει αποδεκτό από τους επιστήµονες και τους αρµόδιους φορείς ότι τα τρέχοντα επίπεδα ατµοσφαιρικής ρύπανσης κυρίως από αιωρούµενα ατµοσφαιρικά σωµατίδια, στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αµερική (που είναι χαµηλότερα αν συγκριθούν µε άλλες γεωγραφικές περιοχές και άλλες εποχές), έχουν σοβαρά δυσµενείς, άµεσες και µακροχρόνιες, επιδράσεις στην υγεία. Σ’ αυτές συµπεριλαµβάνεται και αύξηση της θνησιµότητας».

Το θέμα μας αφορά άμεσα αφού Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι πόλεις µε πολύ υψηλά επίπεδα αιωρουµένων σωµατιδίων και µάλιστα ενώ η πετρελαιοκίνηση είναι απαγορευµένη και στις δυο πόλεις!

Όπως επισήµανε η Κ. Κατσουγιάννη, οι επιδράσεις στην υγεία ταξινοµούνται σε βραχυχρόνιες και µακροχρόνιες.

Όσον αφορά τις πρώτες, οι µελέτες δείχνουν:

♦ 0,6% αύξηση στην ηµερήσια ολική θνησιµότητα όταν τα ΡΜ10 είναι αυξηµένα κατά 10µg/m³. Αυτή η επίδραση αφορά την ίδια ηµέρα της αυξηµένης ρύπανσης και την εποµένη.

♦ 0,6-0,8% αύξηση ειδικά για τους θανάτους από καρδιακές και αναπνευστικές αιτίες.

♦ Ημερήσια αύξηση περίπου 1% στις εισαγωγές επειγόντων αναπνευστικών περιστατικών στα νοσοκομεία, περιλαμβανομένων και των εισαγωγών παιδιών με κρίσεις άσθματος.

♦ Αν λάβουμε υπόψη τις επιδράσεις 40 ημερών, τότε η αύξηση στη θνησιμότητα είναι 1,6%, για την ίδια αύξηση στα ΡΜ10.

Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία αποκαλύπτουν ότι ένα άτομο που έχει ζήσει σε μια πόλη με μέσο όρο συγκέντρωσης ΡΜ10 κατά 10μg/m³ μεγαλύτερο από μια άλλη πόλη, έχει:

♦ 6% αυξημένη γενική θνησιμότητα.

♦14% μεγαλύτερη θνησιμότητα από καρκίνο του πνεύμονα και (σημειώνεται ότι η ΠΟΥ χαρακτηρίζει τις εκπομπές diesel ως πιθανό καρκινογόνο).

♦ 9% αυξημένη θνησιμότητα από καρδιοαναπνευστικά αίτια.

 

Πόσο «καθαρά» είναι;

Ένα από τα επιχειρήματα που προβάλλονται για την άρση της απαγόρευσης, είναι ότι πλέον με τις νέες προδιαγραφές της Ε. Ε. για τα πετρελαιοκίνητα οχήματα η χρήση τους είναι πιο οικονομική και πιο φιλική προς το περιβάλλον από εκείνη των καταλυτικών αυτοκινήτων.

Οι επιστήμονες, όμως, το αμφισβητούν και θεωρούν ότι πρόκειται απλώς για «διαφημιστική καταιγίδα» των αυτοκινητοβιομηχανιών, που απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η διευθύντρια του Γραφείου του επιτρόπου Περιβάλλοντος Elena Visnar-Malinovska ανέφερε κατά την επίσκεψή της στην Ελλάδα ότι στην Ε. Ε. έχουν εντοπίσει το πρόβλημα στη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις πραγματικές εκπομπές ρύπων των πετρελαιοκίνητων στη μετακίνηση στις πόλεις και στις εργοστασιακές αναφορές που εμφανίζονται πολύ χαμηλότερες.

Όπως επισημαίνουν όσοι δεν περιορίζουν τη γνώση τους στις μπροσούρες των διαφημιστικών φυλλαδίων, οι περιβαλλοντικές επιδόσεις πετρελαιοκινητήρων και βενζινοκινητήρων δεν είναι εξισωμένες αφού τα επιτρεπόμενα όρια εκπομπών οξειδίων του αζώτου είναι τριπλάσια για την πετρελαιοκίνηση (πίνακας 1) ενώ οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές υστερούν σηµαντικά σε σύγκριση µε το καθεστώς που ισχύει για τα πετρελαιοκίνητα οχήματα στις ΗΠΑ (πίνακας 2).

 

∆ιαβούλευση στην Ε. Ε.

Σύµφωνα µε τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι µισοί Ευρωπαίοι ζουν σε περιοχές όπου οι στόχοι της Ένωσης για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα δεν έχουν ακόµη επιτευχθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 45% του πληθυσµού της Ε. Ε. ζει ακόµη σε ζώνες που υπερβαίνουν τις οριακές τιµές όσον αφορά τα αιωρούµενα σωµατίδια (PM10), το 49% σε ζώνες που υπερβαίνουν τις ετήσιες οριακές τιµές NO₂ και το 46% σε ζώνες που υπερβαίνουν την τιµή – στόχο για το O₃. Επιπλέον, το 20%-30% του αστικού πληθυσµού είναι εκτεθειµένο σε σειρά υπερβάσεων. Συνολικά η ποιότητα της ατµόσφαιρας στην Ε. Ε. υπολείπεται κατά πολύ από τους στόχους του 6ου Προγράµµατος Περιβαλλοντικής ∆ράσης, που είχε συµφωνηθεί «να επιτύχει επίπεδα ποιότητας του ατµοσφαιρικού αέρα τα οποία δεν προκαλούν σηµαντικές αρνητικές επιπτώσεις και κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου και για το περιβάλλον». Για τους λόγους αυτούς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκινά διαβούλευση µε στόχο την αναθεώρηση της πολιτικής της το 2013.

Επισηµαίνεται ότι, σύµφωνα µε το τελευταίο Ευρωβαρόµετρο «Στάση των Ευρωπαίων πολιτών έναντι του περιβάλλοντος», το 36% των πολιτών κατατάσσει τη ρύπανση του ατµοσφαιρικού αέρα µεταξύ των πέντε κυριότερων περιβαλλοντικών ανησυχιών τους, ενώ το 40% αναφέρει τη ρύπανση στις µικρές και µεγάλες πόλεις ως το περιβαλλοντικό πρόβληµα που τους απασχολεί περισσότερο.

 

Νοθεία και καταστροφή αυτοκινήτου

Ένα αµιγώς ελληνικό φαινόµενο είναι και η χρήση πετρελαίου θέρµανσης στην κίνηση των οχηµάτων ή ακόµα και η νοθεία µε τη µείξη των δύο τύπων πετρελαίου εν αγνοία, βέβαια, των ιδιοκτητών αυτοκινήτων. Όπως επισηµαίνει το ECOCITY, η χρήση πετρελαίου θέρµανσης ή ακόµη και µείγµατος πετρελαίου κίνησης µε θέρµανσης στους σύγχρονους πετρελαιοκινητήρες – σε όσους πληρούν τις προδιαγραφές Euro5 – βραχυπρόθεσµα ή µακροπρόθεσµα είναι σίγουρο πως θα αποδειχτεί µοιραία για διάφορα εξαρτήµατα.

Πρώτα και ακριβότερα είναι τα µπεκ και η αντλία υψηλής πίεσης (τρόµπα), που σταδιακά καταστρέφονται λόγω της µειωµένης λιπαντικής ικανότητας του πετρελαίου θέρµανσης. Από την άλλη, επιβαρύνεται σηµαντικά το φίλτρο παρακράτησης σωµατιδίων (DPF), που φράζει πολύ πιο γρήγορα και αναγκάζεται σε συνεχείς και πιο τακτικές αναγεννήσεις. Κάτι τέτοιο επιφέρει τη µόνιµη ζηµιά του και κατ’ επέκταση την αχρήστευσή του σε ό,τι αφορά τις καθαριστικές του ιδιότητες. Επίσης τα κατάλοιπα επιβαρύνουν σηµαντικά και την εισαγωγή του κινητήρα µέσω του συστήµατος επανακυκλοφορίας των καυσαερίων (EGR). Τέλος, αφού κάποιο ποσοστό καυσίµου περνάει στα λάδια του κινητήρα κατά την αναγέννηση του DPF, επιβαρύνεται σηµαντικά η λίπανση κινητήρα – τουρµπίνας, µε άµεσες συνέπειες στον κύκλο ζωής των εξαρτηµάτων.

Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει αποζηµίωση, αφού ο ιδιοκτήτης του πετρελαιοκίνητου οχήµατος (EURO 5 και µετά) που θα υποστεί τις παραπάνω ζηµιές, δεν καλύπτεται ούτε από την εγγύηση του αυτοκινήτου, πολύ περισσότερο από τον πωλητή κακής ποιότητας πετρελαίου.