Κύπρος, όπως Ισλανδία; Καμία σχέση. Επειδή κάμποσος λόγος έγινε για την «ισλανδικού» τύπου… θεραπεία που επιφύλαξε το Eurogroup για την αντιμετώπιση της κυπριακής χρηματοπιστωτικής κρίσης…

Κυκλοφόρησε δεόντως – οι «Financial Times» μάλιστα το έγραψαν πρώτοι – πως ήταν ιδέα του ΔΝΤ το «bail in α λα Ισλανδία», μεθερμηνευόμενο σε συγχώνευση της Λαϊκής Τράπεζας με την Κύπρου σε μία νέα «υγιή» τράπεζα, όπου θα παραμείνουν ασφαλείς οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ, ενώ όλες οι άλλες (αυτές που πάνε για κούρεμα) θα μπουν σε μία «κακή» τράπεζα. Και προχώρησε με τις ευλογίες Μέρκελ – Σόιμπλε, που διακήρυξαν πως έτσι θα κρατηθεί διατηρήσιμο το χρέος της Κύπρου και, παράλληλα, θα «κουρευτεί» ο υπερτροφικός τραπεζικός τομέας της.

Πολιτική απόφαση
Δεν έγινε όμως… ακριβώς έτσι στην Ισλανδία, την επίσης μικρή βόρεια χώρα, της οποίας η κατάρρευση των τραπεζών το 2008 βούλιαξε την οικονομία της σε βάθη μεγαλύτερα από αυτά της Ελλάδας. Εκεί ήταν πολιτική απόφαση, κατόπιν λαϊκού αιτήματος, να αφεθούν οι τράπεζες της «φούσκας» να καταρρεύσουν και να πάνε φυλακή οι τραπεζίτες που έφταιξαν. Επίσης και – προς φρίκη γενικευμένη και ακόμη αξεπέραστη στους κύκλους των Ευρωπαίων νεοφιλελεύθερων – η Ισλανδία δεν δέχτηκε να ακολουθήσει δρόμους λιτότητας προς χάριν του τραπεζικού συστήματος.
Τα golden boys στις τρεις ισλανδικές τράπεζες, την Kaupthing, τη Landsbanki και την Giltnir, έπαιζαν εντατικά το παιχνίδι των αγορών παραγώγων μέσω δυσανάλογου δανεισμού. Όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers το 2008, τις συμπαρέσυρε στον γκρεμό της χρεοκοπίας. Η Ισλανδία τότε αρνήθηκε να τις διασώσει με ζεστό κρατικό χρήμα και να αυξήσει έτσι το δημόσιο χρέος της. Τις άφησε απλώς να χρεοκοπήσουν και χρέωσε όλη τη ζημιά στους μετόχους, τους καταθέτες από το εξωτερικό και τους παίκτες – κατόχους των μέχρι τότε τεχνητά υπερτιμημένων ομολόγων τους.
Για να γιατρέψει τη χώρα, η ισλανδική κυβέρνηση έδωσε το βάρος στην εγχώρια οικονομία: Δεν αποτελεί αστείο η έκφραση ότι οι Ισλανδοί μετά την κρίση ξαναθυμήθηκαν ότι μπορούν να ψαρεύουν. Είναι κυριολεκτικό. Υποτίμησαν το νόμισμά τους – την ισλανδική κορώνα. Επέβαλαν αυστηρούς ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, οι οποίοι ακόμα βρίσκονται σε ισχύ. Στήριξαν τον κοινωνικό τομέα με μέτρα πρόνοιας και καταπολέμησης της ανεργίας, αποκρούοντας επίμονα τις σχετικές διεθνείς επικρίσεις.
Αποτέλεσμα: Η οικονομία της Ισλανδίας έχει όχι μόνο ξεπεράσει το σοκ, τεσσεράμισι χρόνια μετά, αλλά έχει σημαντικά ανακάμψει. Μέχρι και σε μερική εξόφληση χρέους προς το ΔΝΤ προχώρησε πέρσι! Χαρακτηριστικό το ότι ο πληθωρισμός, που ξεπερνούσε το 20% στην αρχή της κρίσης, τον Δεκέμβριο του 2012 είχε πέσει στο 4,2%, με σαφείς πτωτικές τάσεις. «Η Ισλανδία παρέβη όλους τους κανόνες και τα πράγματα δεν πήγαν και τόσο άσχημα», όπως είπε ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν.

Δικαιοσύνη
Το «Αφήστε τις τράπεζες να καταρρεύσουν» έχει γίνει η προσφιλέστερη δημόσια έκφραση του Ισλανδού προέδρου Όλαφουρ Ράγκναρ Γκρίμσον, και την έχει επαναλάβει ακριβώς έτσι σε πολλές συνεντεύξεις του. Ακόμα και στη διεθνή οικονομική διάσκεψη του Νταβός τον περασμένο μήνα το διακήρυξε. Τότε, σε μία από τις συνεντεύξεις του, στην Deutsche Welle, είχε αναπτύξει τη διαπίστωση ότι η χώρα του (κατ’ ουσίαν κάθε χώρα με αντίστοιχο πρόβλημα) δεν έχει μόνο να κάνει με μια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, αλλά με μια βαθιά πολιτική και κοινωνική κρίση και απαιτούνται αντίστοιχα μέτρα αντιμετώπισης:
«Επιδιώξαμε» είχε πει «να αποδώσουμε δικαιοσύνη και παράλληλα να αλλάξουμε τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων. Ο δεύτερος λόγος της επιτυχίας είναι ότι δεν τηρήσαμε τις δυτικές συνταγές για την αντιμετώπιση της κρίσης».
Είχε επίσης εξηγήσει γιατί δεν επέλεξε τη διάσωση των τραπεζών: «Πολλές φορές αναρωτήθηκα γιατί να αντιμετωπίζουμε τις τράπεζες σαν να είναι οι Άγιοι Τόποι της οικονομίας. Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τις τράπεζες από άλλες επιχειρήσεις; Οι τράπεζες είναι μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις και όταν διαπράττουν μεγάλα λάθη θα πρέπει να χρεοκοπούν. Σε διαφορετική περίπτωση, τους δημιουργούμε την εντύπωση πως μπορούν να παίρνουν μεγάλα ρίσκα χωρίς ευθύνη. Δεν γίνεται όταν έχουν επιτυχία να σημειώνουν μεγάλα κέρδη και όταν αποτυγχάνουν να καλείται ο φορολογούμενος να πληρώσει τον λογαριασμό».

Τους αποστόμωσε
Βέβαια, η Ισλανδία δεν είναι χώρα – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είχε δικό της νόμισμα για να το υποτιμήσει και να ξεφύγει, χωρίς να πρέπει να υποστεί τις συνέπειες της ΟΝΕ και τη μέγγενη της τρόικας. «Αυτά θα τα κάναμε ακόμη και εάν ήμασταν μέλος της ευρωζώνης» έχει επίσης επανειλημμένα πει, και με αυτό αποστομώσει διάφορους, ο Ισλανδός πρόεδρος.
Παρεμπιπτόντως, την Τρίτη ανακοινώθηκε στο Ρέικιαβικ η παραπομπή σε δίκη τού τέως γενικού διευθυντή τής – κάποτε μεγαλύτερης στην Ισλανδία – τράπεζας Kaupthing Χράινταρ Μαρ Σίγκουρντσον, μαζί με άλλα οκτώ υψηλόβαθμα στελέχη, για απάτες με τις οποίες συγκαλυπτόταν η κακή οικονομική της κατάσταση πριν αυτή να πτωχεύσει, στα τέλη του 2008.
Εις βάρος του Σίγκουρντσον έχει σχηματιστεί κατηγορητήριο που επικεντρώνεται στην αγορά μετοχών της Kaupthing με δάνειο από την ίδια την τράπεζα, ύψους 572 εκατ. κορωνών (3,6 εκατομμύρια ευρώ, στη σημερινή ισοτιμία), ανεβάζοντας τεχνητά την αξία της μετοχής της στο ισλανδικό χρηματιστήριο.