Είναι εντυπωσιακό το πώς προσλαμβάνονται μια σειρά αποκαλύψεων που στην δημοσιογραφική γλώσσα θα χαρακτηρίζαμε συγκλονιστικές  μετά την πάροδο του πανδαμάτορος χρόνου.

Διαβάζονται σχεδόν σαν μυθιστόρημα, σαν μια ιστορία που μας αφορά αλλιώς. Τελικά, στην ιστορία συμβαίνει το παράδοξο, η εντύπωση των γεγονότων που δημιουργείται όταν αυτά συμβαίνουν, να είναι θολή, και αντίθετα όσο ο χρόνος αυξάνει την απόσταση από το γεγονός, η εικόνα να  ξεκαθαρίζει, να  αποκτά ευκρίνεια.

Με αυτήν την ευκρίνεια αποτυπώνει στο βιβλίο του ο Αλέξης Παπαπαχελάς τα θλιβερά γεγονότα 1967-1974 που συνέβησαν την περίοδο της  δικτατορίας στην Ελλάδα καταλήγοντας στην τραγωδία της Κύπρου, μέσα από την παράθεση αποχαρακτηρισμένων εγγράφων, σπάνιων πηγών, πληροφοριών και συνεντεύξεων με τους πρωταγωνιστές, που συμπληρώνονται με μιαν εντυπωσιακή βιβλιογραφία. Ο Παπαχελάς ξαναζωντανεύει το παρασκήνιο μιας εποχής,  ή αλλιώς, φωτίζει  το σκοτεινό δωμάτιο μιας εποχής που όλοι θέλουμε να ξεχάσουμε γνωρίζοντάς μας τελικά τι συνέβη ακριβώς, όχι μέσες άκρες. Και δεν υπάρχει αντικειμενικότερη προβολή της αλήθειας από τα έγγραφα. Έτσι κι αλλιώς, το συμπέρασμα πάντα είναι υποκειμενικό. Ο καθένας διαβάζει και καταλαβαίνει όπως …μπορεί!

Στις 20 Μαρτίου του 1974, οι Αμερικανοί αναλυτές του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προέβλεπαν θεαματική αύξηση του αντιαμερικανισμού σε επίπεδα που θα ήταν «αδιανόητα πριν από μερικά χρόνια»!  Πρόκειται για μια πολύ εύστοχη παρατήρηση που επιβεβαιώθηκε ήδη από τις πρώτες στιγμής της Μεταπολίτευσης.

Ας πάρουμε το βιβλίο από την αρχή.  Ο Παπαχελάς  πρέπει να είναι από τις ελάχιστες φορές που σε δημοσιογραφική του εργασία επιτρέπει στον εαυτό του την πολυτέλεια  μιας συναισθηματικής νότας στον πρόλογο. Ίσως γιατί οι εντυπώσεις που τον οδήγησαν σε αυτή την αποκαλυπτική μαρτυρία, τον συνδέουν με την παιδική του ηλικία -με τα χρόνια της αθωότητας- καθώς αυτό που ακολουθεί μετά τον πρόλογό του, δεν έχει σχέση με την …αθωότητα, αλλά με μια κολοσσιαία εθνική ενοχή, μοιρασμένη σε πολλά πρόσωπα, γνωστά και άγνωστα. Τα τραύματα που άφησε πίσω της η χούντα, είναι πολλά, με μεγαλύτερο την εθνική τραγωδία της Κύπρου. Πρόκειται για ένα δράμα που παίχτηκε στο σκοτεινό δωμάτιο της χούντας με πρωταγωνιστές από ελληνικής πλευράς, παρανοϊκούς ιδεοληπτικούς κακοποιούς, ανθρώπους με εγκληματικό βαθμό ηλιθιότητας…    

Το βιβλίο χωρίζεται σε δέκα τιτλοφορημένα κεφάλαια όπου φωτίζονται σκοτεινά σημεία της επίμαχης περιόδου, επιβεβαιώνονται υποψίες, συμπληρώνονται κενά, τραβιέται η κουρτίνα των παρασκηνίων σε βασικά θέματα και ο αναγνώστης μαθαίνει μέσα από την παράθεση αδιάψευστων στοιχείων άγνωστες πτυχές διάφορων γεγονότων, έρχονται στο φως πληροφορίες που συμπληρώνουν το παζλ των αναπάντητων ερωτημάτων μας, αποτυπώνοντας με βαθύτητα μιαν εποχή χωρίς συναισθηματική, ιδεολογική ή πολιτική φόρτιση αλλά δοσμένη με το παγωμένο αίμα της πραγματικότητας.

Έτσι, ο αναγνώστης μαθαίνει ή συμπληρώνει τις γνώσεις του σχετικά με μια σειρά θεμάτων που απασχολούν όλους εκείνους που ενδιαφέρονται για την τόσο …κοντινά μακρινή εκείνη εφιαλτική περίοδο που σηματοδότησε το τέλος ενός κόσμου και την γέννηση ενός νέου, αυτού της Μεταπολίτευσης, της τέταρτης και μακράν ευτυχέστερης πεντηκονταετίας από τις απαρχές της συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους. Η εξιστόρηση των γεγονότων φτάνει ως την αυλαία που έπεσε το 1974 αφήνοντας πίσω το σκοτάδι, σε εκείνο το μεταίχμιο όπου μια νέα  εποχή ξεπροβάλλει δειλά-δειλά στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται και η χώρα ξαναγεννημένη μέσα από μιαν ακόμα τραγωδία, ξεκινά να υφαίνει το θρίαμβο της σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας.

Έρχονται στο φως λεπτομέρειες για την άνοδο  και πτώση του δικτάτορα Παπαδόπουλου: Γνωρίζουμε το σκοτεινό βυζαντινό παρασκήνιο που εκτυλίχθηκε με νέους και παλιούς αξιωματικούς, μεσαία στελέχη της CIA, ενώ ο αναγνώστης έκπληκτος πληροφορείται ότι τα στελέχη αυτά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην διάρκεια της επταετίας επισκιάζοντας ακόμα και το  Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αντικαθιστώντας ακόμα και την εδώ αμερικανική πρεσβεία! «Ο Ιωαννίδης είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν ήθελε να συναντιέται  με τον  Αμερικανό πρέσβη, προτιμούσε η επαφή να γίνεται μέσω της CIA».

Επίσης, μαθαίνουμε για τις επαγγελματικές δοσοληψίες του Αριστοτέλη Ωνάση (Αρίστου) και άλλων επιφανών ονομάτων της επιχειρηματικής ζωής του τόπου με την χούντα και συγκριμένα της πρόσωπα, για την πορεία της διαφθοράς των «αδιάφθορων» στρατιωτικών  καθώς η διαφθορά είναι πάντα το προσφιλές θέμα των …σταυροφόρων κατά της διαφθοράς και υποψήφιων διεφθαρμένων: «Κλέβουν όλοι! Οι κατώτεροι ιδίως αξιωματικοί δεν ανέχονται πλέον την κατάσταση.»

Η CIA ενημερώνει τον Πρόεδρο Νίξον: «Το αίτημα του μεγαλοεφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση για μια ευνοϊκή αλλαγή στους όρους μιας επενδυτικής συμφωνίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων προκαλεί δυσκολίες ανάμεσα στον Πρωθυπουργό Παπαδόπουλο και τον υπουργό Συντονισμού, Μακαρέζο»

Ο αναγνώστης μαθαίνει για την ελληνική συμμετοχή στο σκάνδαλο Watergate  όταν η χούντα χρηματοδότησε την προεκλογική εκστρατεία του Νίξον με κάτι λιγότερο από  600 εκατομμύρια δολάρια! Επίσης, για τον ρόλο του Τομ Πάππας (που μάθαμε …χαριτωμένα από τις ελληνικές ταινίες) και την «συμβολή» του στη χάραξη εθνικής πολιτικής ως ενδιάμεσου πολλών αμερικανικών κέντρων εξουσίας με την χούντα…  

Σημαντικά επίσης είναι και τα κεφάλαια που  φέρνουν στο φως ξεκάθαρα τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις της εποχής, τις συμφωνίες, την αμερικανική πολιτική απόφαση στήριξης της χούντας αλλά και τις αμερικανικές -επίσης- ενστάσεις εναντίον της.

Όντως το βιβλίο είναι άκρως  αποκαλυπτικό, ωστόσο,  το σημαντικότερο θέμα που θιγεί είναι η τραγωδία της Κύπρου, η μεγάλη προδοσία ενάντια στην Κύπρο, ο εφιαλτικός και μοιραίος ρόλος του Ιωαννίδη και ταυτόχρονα η απίστευτη ανικανότητα της ελληνικής πλευράς να διαχειριστεί στοιχειωδώς τα γεγονότα πριν, κατά και μετά την τουρκική εισβολή.  Αποκαλυπτική, εκτός από γκρίζα, είναι  η διαχείριση της κρίσης και από τον αμερικανικό παράγοντα με κορυφαία στιγμή  το αλαλούμ των αμερικανικών διαπραγματεύσεων μεταξύ χούντας, Ετζεβίτ και Αμερικανών εμπλεκομένων.

Μέσα από επίσημα έγγραφα, επιστολές, τηλεγραφήματα, μαρτυρίες, αποκαλύπτεται όλο το τραγικό παρασκήνιο που οδήγησε στην κυπριακή τραγωδία με τις κολοσσιαίες ευθύνες της χούντας του Ιωαννίδη αλλά και την διαχειριστική ανικανότητα των Αμερικανών.

Το δίχως άλλο, πρόκειται για ένα βιβλίο με εξαιρετικά πολύτιμο περιεχόμενο που επί πλέον αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω συγκυρίας των ελληνοτουρκικών θεμάτων που είχαν τεθεί εκείνη την περίοδο με αφορμή τα πετρέλαια της Θάσου, όπου τοποθετείται η απαρχή της αμφισβήτησης της ελληνικής ΑΟΖ και της εθνικής μας κυριαρχίας στα νησιά του Αιγαίου όπως και η καλλιέργεια της ιδέας για συνεκμετάλλευση του Αρχιπελάγους.  Έκτοτε και έως ως σήμερα, η τουρκική πολιτική κτίζει τις διεκδικήσεις της στο δρόμο που άνοιξε η χούντα με τους αντεθνικούς γελοίους και τραγικά παιδαριώδεις χειρισμούς της. Έτσι, η ανάγνωση του βιβλίου το δίχως άλλο αποτελεί και κάτι σαν πατριωτικό καθήκον διότι η γνώση των γεγονότων είναι  -ιδιαίτερα στην παρούσα χρονική περίοδο- εθνική περιουσία, τώρα που ο τούρκικος νεοοθωμανισμός διατυπώνεται δίχως περιστροφές.

Τέλος, να σημειώσω  δυο ιδιαίτερα πλεονεκτήματα του βιβλίου: παρά το πλήθος των πληροφοριών για πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις, ο συγγραφέας δεν μπαίνει στον πειρασμό να τα μεταφέρει υπό το βάρος ενός υποκειμενικού, εθνικού, προσωπικού, ιδεολογικού ή πολιτικού συναισθηματισμού αλλά τα καταγράφει με ψυχρή αντικειμενικότητα αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα συμπεράσματά του. Το δεύτερο είναι ότι καταφέρνει να παραθέσει μια σειρά πληροφοριών που δύσκολα θα μπορούσε κανείς να μελετήσει δίχως την συνδρομή μιας  αφηγηματικής δομής με αξιώσεις ενός πολιτικού θρίλερ. Με αποκορύφωμα τους απερίγραπτους διαλόγους που διημείφθησαν στο κλειστό δωμάτιο από μια ομάδα ασυνάρτητων και επικινδύνων ηλιθίων που μαρτυρά μια πραγματικότητα δραματική, ανάξια της ιστορίας μας  και του μέλλοντός μας! Εκεί, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην απίθανα κακή συγκυρία για τους Έλληνες και τον ελληνισμό. Πρόκειται για ένα σπαρακτικό απόσπασμα συνομιλιών  –  το αποκορύφωμα μιας σπαρακτικής  απεικόνισης της επταετίας! 

Αλέξης Παπαχελάς                                                                                                                    

 Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974                                                                                   

Ο Ιωαννίδης- Τα πετρέλαια στο Αιγαίο – Ο ρόλος των Αμερικανών

Εκδόσεις: Μεταίχμιο    

Σελ.: 630

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Η Αθήνα τον 19ο αιώνα

Βιβλίο: Αρχαιολογία και πολιτική

Βιβλίο: Σικελικό Ειδύλλιο