Έρευνα του ΜΙΤ φέρνει στο φώς σύστημα χρηματοδότησης fake news

Bίντεο που ανέβηκε στο Facebook στις 10 Μαρτίου 2021 έδειχνε εκατοντάδες πολίτες της Μιανμάρ που είχαν βγει στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι ενάντια στο στρατιωτικό πραξικόπημα της χώρας είχε περι τις 50.000 κοινοποιήσεις και περισσότερες από 1,5 εκατ. προβολές (σε μια χώρα με πληθυσμό 55.2 εκατ. ανθρώπους).

Δεν είχε συμπληρωθεί ένα 24άωρο όταν το ίδιο ακριβώς βίντεο αναμεταδόθηκε πάρα πολλές φορές με την ένδειξη «live» (ζωντανό), ότι συνέβαινε εκείνη την ώρα.

Στη μέση μιας πολιτικής κρίσης τα όρια της αλήθειας και της αληθοφάνειας είναι δυσδιάκριτα.

Η κρίση στην χώρα της νοτιανατολικής Ασίας κορυφώθηκε στις 25 Αυγούστου 2017 όταν ο «Στρατός Σωτηρίας των Ροχίνγκια του Αρακάν» επιτέθηκε οπλισμένος σε ομάδες στρατού της Μιανμάρ και σκότωσε 12 αστυνομικούς. 

Ο στρατός της Μιανμάρ ξεκίνησε μια επιχείρηση καταστολής, στοχοποιώντας το σύνολο της κοινότητας των Ροχίνγκια και προωθώντας αντιμουσουλμανική προπαγάνδα, με αποτέλεσμα οι ψευδείς ειδήσεις που εκμεταλλεύονταν το δημόσιο συναίσθημα να γίνονται viral, όπως για παράδειγμα ότι οι μουσουλμάνοι ήταν οπλισμένοι και ότι έρχονταν να σκοτώσουν.

Fakenews και clickbait αναζωπύρωσαν εντάσεις

Ακόμη και σήμερα δεν είναι σαφές αν οι ψευδείς ειδήσεις προέρχονταν κυρίως από πολιτικούς φορείς ή από φορείς με οικονομικά κίνητρα. Όπως και να έχει, ο μεγάλος όγκος των ψευδών ειδήσεων και των clickbait αναζωπύρωσε τις εθνοτικές και θρησκευτικές εντάσεις. Μετατόπισε την κοινή γνώμη και κλιμάκωσε τη σύγκρουση, η οποία τελικά οδήγησε στο θάνατο 10.000 Ροχίνγκια, σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, και στον εκτοπισμό 700.000 άλλων.

Η βία κατά των Ροχίνγκια συνιστά γενοκτονία, έδειξε έρευνα του ΟΗΕ το 2018. Εντόπισε όμως κάτι πολύ ανησυχητικό. Διαπίστωσε ότι το Facebook είχε διαδραματίσει «καθοριστικό ρόλο» στις θηριωδίες που σημειώθηκαν.

Όχι πολύ αργότερα από κάποιους μήνες, το Facebook παραδέχθηκε ότι δεν είχε κάνει αρκετά «για να αποτραπεί η χρήση της πλατφόρμας στην υποκίνηση της βίας στην κοινωνία».

Προσφάτως οι αποκαλύψεις μέσα από μια σειρά εγγράφων του παγκόσμιου ψηφιακού κολοσσού, ευρύτερα γνωστές ως Facebook papers, που παρέδωσε στο Κονγκρέσο και στην Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (ICIJ) με έδρα την Ουάσιγκτον, η μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος Φράνσις Χόγκεν, επιβεβαίωσαν αυτό που οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών έλεγαν εδώ και χρόνια. Η ενίσχυση του εμπρηστικού περιεχομένου στο Facebook με τη βοήθεια των αλγόριθμων, σε συνδυασμό με την αποτυχία του να δώσει προτεραιότητα στην διαχείριση περιεχομένου εκτός των ΗΠΑ και της Ευρώπης, έχει τροφοδοτήσει την εξάπλωση της ρητορικής μίσους και της παραπληροφόρησης, αποσταθεροποιώντας επικίνδυνα χώρες σε όλο τον κόσμο.

Χρηματοδότης παραπληροφόρησης

Ωστόσο υπάρχει ένα κρίσιμο κομμάτι που λείπει από αυτή την ιστορία. Το Facebook δεν ενισχύει απλώς την παραπληροφόρηση αλλά τη χρηματοδοτεί κιόλας.

Έρευνα του επιστημονικού περιοδικού MIT Technology Review, με συνεντεύξεις εμπειρογνωμόνων, αναλύσεις δεδομένων και έγγραφα που δεν είχαν συμπεριληφθεί στα Facebook papers, έδειξε ότι το Facebook και η Google δίνουν εκατομμύρια δολάρια σε διαφημίσεις για να χρηματοδοτήσουν ιστοσελίδες clickbait, συμβάλλοντας έτσι στην υποβάθμιση των οικοσυστημάτων πληροφόρησης σε όλο τον κόσμο.

Φαινομενικά αθώα ψηφιακά εργαλεία

Το 2015 η εταιρεία Facebook έθεσε σε εφαρμογή το πρόγραμμα InstantArticles σε συνεργασία με μια χούφτα Αμερικανούς και ευρωπαίους εκδότες. Με αυτό το «εργαλείο» υποτίθεται ότι θα βελτίωνε το χρόνο που θα «φορτώνονταν» άρθρα και ειδήσεις και κατ’ επέκταση θα γινόταν καλύτερη η εμπειρία (ανάγνωσης) στον χρήστη. Έτσι τουλάχιστον το «πούλησε» η εταιρεία.

Αυτό το εργαλείο όμως έφερε χρήματα στην Google! Διότι λειτούργησε ως μεσολαβητής.

Μέχρι τώρα όταν κάποιος πήγαινε να «ανοίξει» δημοσιογραφικό περιεχόμενο που ανέβαζε το Facebook ανακατευθυνόταν μέσω ενός προγράμματος και το θέμα το διάβαζε απευθείας από τον ιστότοπο του εκδότη ΜΜΕ. Ο πάροχος διαφημίσεων, κυρίως η Google, εισέπραττε από τυχόν προβολές διαφημίσεων ή από τα κλικ σε αυτές.

Με το νέο σύστημα, δηλαδή το Instant Articles, τα άρθρα ανοίγουν απευθείας στην εφαρμογή του Facebook και ο χώρος των διαφημίσεων ανήκει στη δημοφιλή πλατφόρμα.

Εάν όμως ένας εκδότης που συμμετέχει σε αυτό χρησιμοποιήσει το διαφημιστικό δίκτυο του Facebook, το οποίο ονομάζεται Audience Network, η εταιρεία μπορεί να προβάλλει διαφημίσεις στα άρθρα του εκδότη και να καρπωθεί διαφημιστικά έσοδα σε ποσοστό 30%.

Η απογοήτευση απλώθηκε σύντομα στους εκδότες που είχαν συμπράξει με τη Facebook και άρχισαν να εγκαταλείπουν το πρόγραμμα Instant Articles καθώς τα έσοδα δεν ήταν αρκετα υψηλά συγκριτικά με άλλες πηγές κέρδους.

Άλλο Βορράς, άλλο Νότος

Δεν συνέβη το ίδιο στο νότιο ημισφαίριο. Οι εκδότες από περιοχές της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής, της Ασίας και την Ωκεανίας άρχισαν να χρησιμοποιούν το πρόγραμμα το 2016.

Η πλατφόρμα μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανέφερε ότι κατέβαλε 1,5 δισ. δολάρια σε εκδότες και προγραμματιστές εφαρμογών (που επίσης μπορούν να χριησιμοποιούν το Audience Network). Ο χορός του χρήματος είχε αρχίσει.

Στο μεταξύ το Facebook από νωρίς δεν έδινε βαρύτητα σε ποιοτικούς ελέγχους. Δεν τιμωρούσε επαρκώς τους χρήστες για τη δημοσίευση πανομοιότυπου περιεχομένου σε όλες τις σελίδες του, αντιθέτως επιβράβευε τη συμπεριφορά αυτή. Η ανάρτηση του ίδιου άρθρου σε πολλαπλές σελίδες μπορούσε να διπλασιάσει τον αριθμό των επισκεπτών και να δημιουργήσει έσοδα.

Οι φάρμες clickbait σε όλο τον κόσμο χρησιμοποίησαν αυτό το στοιχείο προς όφελός τους και συνεχίζουν να το κάνουν ακόμη και σήμερα. Οι εκδότες Clickbait εμφανίστηκαν στη Μιανμάρ μέσα σε μια νύχτα. Με το σωστό ελκυστικό περιεχόμενο, θα μπορούσαν να φέρουν χιλιάδες δολάρια το μήνα σε έσοδα από διαφημίσεις- 10 φορές το μέσο μηνιαίο μισθό- που θα λάμβαναν απευθείας από το Facebook.

Προεκλογικό clikcbait

Ένα εσωτερικό έγγραφο της εταιρείας, που ανέφερε για πρώτη φορά το MIT Technology Review τον Οκτώβριο, δείχνει ότι το Facebook γνώριζε το πρόβλημα ήδη από το 2019.

Ο συγγραφέας του εγγράφου, ο πρώην επιστήμονας δεδομένων του Facebook, Τζεφ Άλλεν, διαπίστωσε ότι αυτές ακριβώς οι τακτικές είχαν επιτρέψει σε clickbait φάρμες στη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσσοβο να προσεγγίσουν σχεδόν μισό εκατομμύριο Αμερικανούς ένα χρόνο πριν από τις εκλογές του 2020.

Οι φάρμες είχαν εισχωρήσει στο Instant Articles και στο Ad Breaks, ένα παρόμοιο πρόγραμμα νομισματοποίησης για την εισαγωγή διαφημίσεων σε βίντεο του Facebook.

Κάποια στιγμή, ως και το 60% των domains που είχαν εγγραφεί στα Instant Articles χρησιμοποιούσαν τακτικές spam όπως και οι φάρμες clickbait. Ο Άλεν, που δεσμεύεται από συμφωνία εμπιστευτικότητας με το Facebook, δεν σχολίασε την έκθεση.

Εν τω μεταξύ, η εταιρεία παρουσίασε περισσότερα προγράμματα νομισματοποίησης για να προσελκύσει νέες πηγές εσόδων. Εκτός από τα Ad Breaks για τα βίντεο, υπήρχε το IGTV Monetization για το Instagram και διαφημίσεις In-Stream Ads για τα βίντεο.

«Είδαμε μια απερίσκεπτη ώθηση για την αύξηση των χρηστών και τώρα βλέπουμε μια απερίσκεπτη ώθηση για την αύξηση των εκδοτών», δήλωσε η Βικτουάρ Ρίο, ερευνήτρια ψηφιακών δικαιωμάτων που μάχεται κατά των βλαβών που προκαλούνται από τις πλατφόρμες στη Μιανμάρ και σε άλλες χώρες του Παγκόσμιου Νότου.

Πρόβλημα παγκόσμιας κλίμακας

Το MIT Technology Review διαπίστωσε ότι το πρόβλημα συμβαίνει πλέον σε παγκόσμια κλίμακα. Χιλιάδες επιχειρήσεις clickbait έχουν ξεφυτρώσει, κυρίως σε χώρες όπου οι πληρωμές του Facebook παρέχουν μεγαλύτερη και σταθερότερη πηγή εισοδήματος από άλλες μορφές διαθέσιμης εργασίας. Επίσης, δεν περιορίζονται μόνο στη δημοσίευση άρθρων. Δημοσιεύουν βίντεο και διαχειρίζονται λογαριασμούς στο Instagram, τους οποίους εκμεταλλεύονται άμεσα ή χρησιμοποιούν για να αυξήσουν την επισκεψιμότητα στους ιστότοπούς τους.Και η Google «επενδύει»

Η Google επίσης χρηματοδοτεί την παραπληροφόρηση. Το πρόγραμμά της, AdSense, τροφοδότησε τις φάρμες με έδρα τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσσοβο που στόχευαν το αμερικανικό κοινό κατά την προετοιμασία των προεδρικών εκλογών του 2016.

Το AdSense συνεχίζει να δίνει κίνητρα σε νέους εκδότες clickbait στο YouTube να δημοσιεύουν ψευδές περιεχόμενο.

Πολλές φάρμες clickbait κερδίζουν σήμερα χρήματα τόσο με τα Instant Articles όσο και με το AdSense. Καθώς οι αλγόριθμοι του Facebook και του YouTube ενισχύουν ό,τι είναι ελκυστικό για τους χρήστες, έχουν δημιουργήσει ένα οικοσύστημα πληροφοριών όπου το περιεχόμενο που γίνεται viral στη μία πλατφόρμα, συχνά ανακυκλώνεται στην άλλη για να μεγιστοποιηθεί η διανομή και τα έσοδα.

«Αυτοί οι εκδότες δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχαν οι πλατφόρμες», είπε η Ρίο και πρόσθεσε ότι «αυτό δεν είναι φυσιολογικό, δεν είναι υγιές».

Ο εκπρόσωπος της Meta, Τζο Όσμπορν, αμφισβήτησε τα βασικά ευρήματά της ομάδας του ΜΙΤ και δήλωσε ότι «ανεξάρτητα από αυτό, έχουμε επενδύσει στη δημιουργία νέων λύσεων που βασίζονται σε ειδικούς και είναι επεκτάσιμες σε αυτά τα πολύπλοκα ζητήματα εδώ και πολλά χρόνια και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε».

Η Google επιβεβαίωσε ότι πρακτική αυτή παραβίαζε τις πολιτικές της και έκλεισε όλα τα κανάλια του YouTube που εντόπισε το MIT Technology Review ότι διέδιδαν παραπληροφόρηση.

«Εργαζόμαστε σκληρά για να προστατεύσουμε τους θεατές από clickbait ή παραπλανητικό περιεχόμενο σε όλες τις πλατφόρμες μας και έχουμε επενδύσει σημαντικά σε συστήματα που έχουν σχεδιαστεί για να αναδεικνύουν τις έγκυρες πληροφορίες», δήλωσε η εκπρόσωπος του YouTube, Άιβι Τσόι.

Οι φάρμες clickbait δεν στοχεύουν μόνο χρήστες στις χώρες όπου βρίσκονται. Οι νεότεροι εκδότες έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν χρειάζεται να κατανοούν ούτε το τοπικό πλαίσιο μιας χώρας ούτε τη γλώσσα της για να μετατρέψουν την πολιτική οργή σε εισόδημα.

Διαβάστε επίσης:

Γιώργος Παπαδάκης: Τι ενδιαφέρον έχει η προσωπική ζωή της Βανδή και του Μπισμπίκη;

Βig Brother: Προβληματισμοί και αντιδράσεις ενόψει του βέτo (Video)

Μαζί Παυλόπουλος-Ρέβη: Ο «χωρισμός» είναι παραπληροφόρηση – «Συνεχίζουμε κανονικά», λέει η δημοσιογράφος