Εδώ και έναν αιώνα ενημερώνει εκατομμύρια ανθρώπους για τα γεγονότα που συνταράζουν τον κόσμο.

Γέμισε με μουσική, λογοτεχνία και με θεατρικό λόγο τα κρύα σπίτια στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν τα χειμωνιάτικα βράδια φαίνονταν ατέλειωτα. Άνοιξε μια χαραμάδα φωτός κι συντηρούσε την ελπίδα για την ανθρωπότητα στα πέτρινα χρόνια του Ναζισμού.

Τότε που εκατομμύρια άνθρωποι έσκυβαν για να ακούσουν τη φωνή του στα σκοτεινά, και χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους απλά και μόνο γιατί η βελόνα του ραδιοφώνου τους ήταν μονίμως «κολλημένη» στη συχνότητά του.

Όλα άρχισαν τον Ιούνιο του 1920 όταν από το εργαστήρι «Marconi Wireless Telegraph Company», στο Τσέλσφορντ, μεταδόθηκε συναυλία της διάσημης Αυστραλής σοπράνο Ντέιμ Νέλι Μέλμπα.

Η πειραματική αυτή μετάδοση ήταν μια χορηγία του ιδιοκτήτη των εφημερίδων Daily Mail και Daily Mirror, λόρδου Νόρθκλιφ.

Η πρώτη αυτή μετάδοση είχε τέτοια επιτυχία ώστε τις επόμενες εβδομάδες άρχισαν να φτάνουν στα γραφεία του General Post Office (GPO) -που ήταν υπεύθυνο για τις ασύρματες επικοινωνίες- δεκάδες εκατοντάδες αιτήσεις για άδεια μεταδόσεων.

Έτσι, προκειμένου να αποφευχθεί μια χαοτική κατάσταση το GPO αποφάσισε να εκδώσει μία και μόνη άδεια στην δημόσια εταιρεία British Broadcasting Company (BBC), κι αυτή με τη σειρά της να αναλάβει να εκδώσει τις επιμέρους άδειες σε όσους είχαν κάνει αίτηση.

Η γέννηση του ΒΒC – 1922

Έτσι γεννήθηκε το BBC, και ως γενικός διευθυντής τοποθετήθηκε ο Τζον Ριθ, ένας Σκωτσέζος Καλβινιστής, που έπρεπε να θεμελιώσει μια ανεξάρτητη υπηρεσία δημοσίου χαρακτήρα, και να εφαρμόσει τον χρυσό κανόνα που το BBC συνεχίζει να εφαρμόζει ως τις μέρες μας: «πληροφόρηση, εκπαίδευση, ψυχαγωγία».

Πρώτος μουσικός διευθυντής του σταθμού ανέλαβε ο Στάντον Τζέφρις. Προκειμένου να μην επηρεάσει την κυκλοφορία των εφημερίδων, το BBC δεν επιτρεπόταν να κάνει δελτίο ειδήσεων πριν τις 7 μμ. και δεν έπρεπε να αντλεί υλικό από τον τοπικό Τύπο.

Το BBC είχε την ευκαιρία να δείξει την αξία του όταν ξέσπασε η μεγάλη Γενική Απεργία, τον Μάιο του 1925. Η κυβέρνηση του Στάνλεϊ Μπάλντουιν είχε διχαστεί με ποιον τρόπο να χειριστεί την υπόθεση αυτή επικοινωνιακά, αλλά τελικά έδειξαν εμπιστοσύνη στον Τζον Ριθ, ο οποίος ήταν κι αυτός αντίθετος με την απεργία.

Παρόλα αυτά υπήρξαν πολλοί που ήθελαν να ποδηγετήσουν την ανεξαρτησία του BBC και να ελέγξουν το ραδιόφωνο προς όφελός τους. Ένας από αυτούς ήταν και νεαρός πολιτικός Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος επιθυμούσε να χειριστεί η κυβέρνηση τη ροή των ειδήσεων και των πληροφοριών προς όφελός της.

Τελικά το BBC κάλυψε εκείνη τη γενική απεργία με αξιοθαύμαστο τρόπο, παρουσιάζοντας τόσο τις θέσεις της κυβέρνησης όσο και των απεργών.

Ο χειρισμός αυτός όχι μόνο έδωσε κύρος στο νεοσύστατο ραδιοφωνικό οργανισμό, αλλά εφοδίασε και την πολιτική ζωή της Αγγλίας με ένα θεσμοθετημένο δημοκρατικό βήμα απ’ όπου θα μπορούσαν να παρουσιάζονται με σεβασμό και σύνεση όλες οι αντίθετες απόψεις.

Βέβαια το πλατύ κοινό αγνοούσε ότι το μήνυμα που απηύθυνε ο πρωθυπουργός Μπάλντουϊν προς τον βρετανικό λαό μεταδόθηκε από το σπίτι του Τζον Ριθ, όπως αγνοούσε ότι το BBC απαγόρευσε να μεταδοθεί κάθε μήνυμα από το κόμμα των Εργατικών, και καθυστέρησε να μεταδώσει την «έκκληση για κοινωνική ειρήνη» που απηύθυνε ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι.

Παρόλα αυτά, τελικά ο ίδιος ο Τζον Ριθ ανακοίνωσε τη λήξη της γενικής απεργίας, απαγγέλοντας και μερικούς στίχους από το ποίημα «Jerusalem» του Αμερικανού ποιητή Ουίλιαμ Μπλέικ, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Αγγλία είχε σωθεί.

Το BBC βγήκε ενδυναμωμένο από την κρίση του 1925-1926 και ο Τζον Ριθ χρίστηκε ιππότης και πρώτος του Γενικός Διευθυντής του σταθμού, την 1η Ιανουαρίου του 1927, όταν είχαν ολοκληρωθεί όλες οι πολύπλοκες νομικές διαδικασίες. Τότε, το BBC υιοθέτησε το γνωμικό «Nation shall speak peace unto Nation».

Διακριτική λογοκρισία

Τα πράγματα δεν ήταν όμως εύκολα. Ο αγώνας για αμεροληψία ήταν σκληρός και συνεχής. Ο Τζον Ριθ, και το BBC, σε στενή συνεργασία με το Παλάτι, ανέλαβαν να συνδιαμορφώνουν το πρόγραμμα, αποφασίζοντας τί μπορούσε να ενδιαφέρει τον βρετανικό λαό, και να καθορίζουν τις βασικές κατευθύνσεις και θεματικές του σταθμού ανάλογα με τα δικά τους κριτήρια.

Οι συνεργάτες έπρεπε να καταθέτουν ένα προσχέδιο της εκπομπής που θα μετέδιδαν για να εξασφαλίσουν έγκριση.

Το BBC απέφευγε να παίζει τη δημοφιλή ξένη ποπ μουσική και να προβάλει ξένους μουσικούς, και προσπαθούσε να προωθήσει ντόπιους μουσικούς παρόμοιου στυλ.

Οι καλεσμένοι των εκπομπών δεν έπρεπε να χρησιμοποιούν βιβλικές φράσεις, ούτε απρεπείς εκφράσεις, και δεν έπρεπε να αναφέρονται σε γεγονότα που έθεταν σε δοκιμασία τα χρηστά ήθη, όπως τη χρήση αλκοόλ ή την Ποτοαπαγόρευση στην Αμερική.

Από το 1929 αρκετοί μάνατζερ κωμικών ηθοποιών, δίσταζαν να υπογράψουν συμβόλαια με το BBC καθώς πίστευαν ότι οι διάφοροι περιορισμοί θα υποβάθμιζαν τα αστεία των καλλιτεχνών κάνοντάς τα «ανούσια και μπαγιάτικα».

Σαν να μην έφτανε αυτό, ο πρωθυπουργός Στάνλεϊ Μπάλντουϊν απαγόρευε κάθε κριτική για την κυβερνητική πολιτική, και επέτρεπε συζητήσεις μόνο για θρησκευτικά, και κάποια ακίνδυνα πολιτικά και βιομηχανικά θέματα.

Η νοοτροπία αυτή στιγματίστηκε στο βρετανικό κοινοβούλιο από τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, τον Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ, και τον Λόρδο Τσάμπερλεν.

Τον Οκτώβριο του 1932, το BBC φοβούμενο ότι θα μπορούσε να εξάρει τη συμπάθεια του κοινού, απέφυγε να καλύψει τη διαδήλωση των αστυνομικών της Μητροπολιτικής Αστυνομίας, που διαμαρτύρονταν για κάποιες έκτακτες περικοπές των μισθών τους, και μετέδωσε μόνο τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης.

Ίσες αποστάσεις από τα άκρα

Η δεκαετία του 1930 ήταν πολύ έντονα πολιτικά φορτισμένη. Το 1935, το BBC, στην αρχή λογόκρινε και ύστερα αρνήθηκε να καλύψει τις πολιτικές συγκεντρώσεις του Όσβαλντ Μόσλεϊ και του Χάρι Πόλιτ. Ο Μόσλεϊ ήταν ο ηγέτης της British Union of Fascists , ενώ ο Πόλιτ ήταν ηγέτης του Communist Party of Great Britain.

Καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις ήταν ραγδαίες, ο σταθμός αντιλήφθηκε τη δύναμη του μέσου και των ισχυρών πολιτισμικών ανταλλαγών, και έκανε ένα βήμα προς τη «διεθνοποίηση».

Από το 1935 έως το 1939, το BBC, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην προσπάθεια να ενοποιήσει τα ραδιόφωνα των διαφόρων χωρών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η αξία της κίνησης αυτής φάνηκε λίγο αργότερα, όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Τηλεόραση

Την εποχή εκείνη άρχισαν και οι πειραματισμοί με ένα νέο μέσο, την τηλεόραση. Οι πρώτες πειραματικές τηλεοπτικές προσπάθειες είχαν αρχίσει το 1935, χάρη σε ένα ηλεκτρομηχανικό σύστημα 30 γραμμών που είχε εξελίξει (από το 1926) ο Σκωτσέζος εφευρέτης Τζον Λότζι Μπέρντ.

Οι πρώτες πειραματικές εκπομπές άρχισαν το Νοέμβριο του 1936, όταν μια νέα υπηρεσία που ονομάστηκε BBC Television Service άρχισε να εκπέμπει από το μέγαρο «Αλεξάνδρα Πάλας».

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Η τηλεόραση ανέστειλε τις εκπομπές της από την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 έως τις 7 Ιουνίου του 1946, λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Έτσι, απέμεινε μόνο το BBC Radio, με εκπομπές σαν του Ρέτζιναλντ Φορτ, που προσπαθούσαν να κρατήσουν ψηλά το εθνικό φρόνημα.

Ο σταθμός μετέφερε τις υπηρεσίες του εκτός Λονδίνου, αρχικά στο Μπρίστολ και αργότερα στο Μπέντφορντ.

Στον ναό του Αγίου Παύλου στο Μπέντφορντ, γινόταν η Θεία Λειτουργία που μεταδιδόταν ζωντανά, και εκεί ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι έκανε την προσευχή εκείνες τις σκοτεινές ώρες.

Την εποχή εκείνη στο BBC εργάστηκε για δύο χρόνια και ο συγγραφέας Τζορτζ Όργουελ, του οποίου το άγαλμα βρίσκεται έξω από τα κεντρικά κτίρια του BBC.

Ο πρωθυπουργός του πολέμου, Ουίνστον Τσόρτσιλ, απηύθυνε από το ραδιόφωνο του BBC, συνολικά 33 διαγγέλματα στον βρετανικό λαό.

Επίσης, ο εξόριστος στο Λονδίνο, ηγέτης της «Ελεύθερης Γαλλίας», στρατηγός Ντε Γκωλ, απηύθυνε από το BBC μήνυμα στους Γάλλους συμπατριώτες του, καλώντας τους να μην συνεργαστούν με τους Γερμανούς κατακτητές.

Τον Οκτώβριο του 1940, οι νεαρές πριγκίπισσες Ελισάβετ και Μαργαρίτα απηύθυναν μήνυμα από το ραδιόφωνο του BBC, στα μικρά παιδιά που λόγω των βομβαρδισμών είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στις πόλεις.

Λόγω της προόδου που είχε σημειώσει στις συχνότητες των βραχέων κυμάτων, το BBC είχε τη δυνατότητα όχι μόνο να εκπέμπει στην ηπειρωτική Ευρώπη αλλά και να συλλέγει πληροφορίες.

Δύσκολες ισορροπίες

Τις περισσότερες φορές οι αναμεταδόσεις περιλάμβαναν τα απολύτως απαραίτητα, αποφεύγοντας κάθε περιττή πληροφορία που μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις στρατιωτικές επιχειρήσεις ή να θέσει σε κίνδυνο τις διπλωματικές σχέσεις με «σύμμαχες» χώρες.

Για παράδειγμα το κλιμάκιο του BBC στην Πολωνία, προκειμένου να μην χαλάσουν οι σχέσεις της Αγγλίας με την Σοβιετική Ένωση, απέφευγε να αναφέρεται σε θέματα που αφορούσαν τις παραβιάσεις στα Πολωνο-Ρωσικά σύνορα, τις συλλήψεις Πολωνών στρατιωτικών και την εκτόπιση Πολωνών πολιτών, και βέβαια απέφυγε να ασχοληθεί με την «Σφαγή του Κατίν» στην οποία εκ των υστέρων ανακαλύφθηκε ότι είχαν δυστυχώς συμμετάσχει Ρώσοι στρατιωτικοί.

Ο πόλεμος έθετε τα δικά του αμείλικτα όρια και ευνοούσε κάποιες ανίερες ισορροπίες. Έτσι, ήδη από το 1940, απαγορεύονταν να παίζονται έργα από συνθέτες «εχθρικών» χωρών, συγκεκριμένα απαγορεύονταν να μεταδίδονται τα έργα 99 Γερμανών, 38 Αυστριακών και 38 Ιταλών συνθετών.

Aπαγορεύονταν επίσης να εκφράζονται οι απόψεις των φασιστών, των κομμουνιστών, αλλά και των ειρηνιστών. Ο πόλεμος μαίνονταν και το BBC είχε στρατευτεί ενάντια στο Ναζισμό. Στο BBC εγκαταστάθηκε μόνιμα κάποιος αξιωματικός του MI5, ο οποίος ερευνούσε το παρελθόν των εργαζόμενων στο ραδιόφωνο αξιολογώντας τα «αδύνατα σημεία» τους και τον «πιθανό κίνδυνο» που μπορούσαν να δημιουργήσουν στο σταθμό.

Η υπηρεσία αυτή του ΜΙ5 συνέχισε να υφίσταται και μετά τον πόλεμο έχοντας ακόμη πιο ενεργό ρόλο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Το μέλλον

Το BBC συνεχίζει να είναι ο μεγαλύτερος ενημερωτικός οργανισμός παγκοσμίως, απασχολώντας γύρω στους 25.000 υπαλλήλους εκ των οποίων οι 20.000 είναι δημόσιοι υπάλληλοι.

Ο οργανισμός έχει πλέον πολλά τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια, δικτυακά κανάλια, σοβαρές υποδομές κινηματογραφικών – τηλεοπτικών παραγωγών, διεθνείς ξενόγλωσσες ενημερωτικές πλατφόρμες, αλλά και εξειδικευμένες θεματικές πλατφόρμες (για αθλητικές παραγωγές, επιστημονικές παραγωγές, ιστορικές εκπομπές, εξειδικευμένες εκπομπές τέχνης, πλατφόρμες ντοκιμαντέρ, κλπ).

Το BBC έχοντας αναπτύξει παγκόσμιο χαρακτήρα, συνεχίζει και το 2022 να σπάει το ένα μετά το άλλο τα ρεκόρ τηλεθέασης, πρώτα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, και πιο πρόσφατα με την κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ, την οποία παρακολούθησαν 4 δισεκατομμύρια τηλεθεατές παγκοσμίως.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι παρά τις δυσκολίες, το BBC κατορθώνει να κινείται μέσα στα πλαίσια που έθεσε εξ’ αρχής: να είναι ένα δημόσιο μέσο, αλλά ταυτόχρονα να διατηρεί κάποιες υγιείς αποστάσεις από την εκάστοτε κυβερνητική εξουσία. Έτσι, μπορεί να διατηρεί την ανεξαρτησία και την αξιοπιστία του.

Διαβάστε επίσης

Ευριπίδης Στυλιανίδης στο topontiki.gr: «Δεν είναι δυνατόν η ΕΕ να εκφράζεται από μια διεθνή δημοσιοϋπαλληλία»

Η ακρίβεια μεταμορφώνει τις επιχειρήσεις σε… τράπεζες: Πουλάνε με δόσεις, εγκρίνουν μικροδάνεια, έχουν πλατφόρμες πληρωμών

Κατάθλιψη: Μια «ύπουλη» ψυχική διαταραχή – Πότε μπορεί να γίνει απειλητική για τη ζωή