Θεωρητικά στη σύγχρονη εποχή οι φυλακές έχουν πρωταρχικό σκοπό τον σωφρονισμό και τη διαπαιδαγώγηση του κρατούμενου, που αποτελούν τα βασικά στάδια για την ομαλή επανένταξή του στην κοινωνία.

Ωστόσο δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις φυλακών στον κόσμο που, αντί να εκπληρώνουν την κοινωνική τους λειτουργία, σεβόμενες τα στοιχειώδη δικαιώματα του κρατουμένου, ανταγωνίζονται σε βιαιότητα και σκληρότητα την πιο ειδεχθή εγκληματική συμπεριφορά.      

BangKwang – Τοποθεσία: Nonthaburi, Ταϊλάνδη

Η φυλακή υψίστης ασφαλείας Bang Kwang, που βρίσκεται περίπου 11 χιλιόμετρα έξω από την πρωτεύουσα της χώρας, αποκαλείται ειρωνικά από τους κρατουμένους της ως «το Hilton της Bangkok», καθώς οι άθλιες και απαρχαιωμένες εγκαταστάσεις της μόνο πολυτελές ξενοδοχείο δεν θυμίζουν.

Λειτούργησε πρώτη φορά το 1933 και σήμερα στεγάζει πάνω από 8.000 κρατουμένους, από τους οποίους οι περισσότεροι έχουν καταδικαστεί σε κάθειρξη τουλάχιστον 25 ετών. Οι νέοι κρατούμενοι φορούν αλυσίδες στα πόδια τους κατά τους τρεις πρώτους μήνες της καταδίκης τους, ενώ τα ίδια δεσμά είναι καταδικασμένοι να φορούν και οι θανατοποινίτες μέχρι την ημέρα της εκτέλεσής τους.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι η μικροκοινωνία της Bang Kwang διέπεται από ένα «ταξικό σύστημα», το λεγόμενο «chit». Σύμφωνα με αυτό, οι φτωχότεροι κρατούμενοι πρέπει να αρκούνται στο ένα μπολ ρυζιού με λαχανικά που τους προσφέρεται ημερησίως από το εστιατόριο της φυλακής, ενώ για να εξασφαλίσουν ένα πιο «πλούσιο» γεύμα πρέπει να μετατραπούν σε υπηρέτες των πιο εύπορων κρατουμένων.

Μαύρο Δελφίνι – Τοποθεσία: Sol-Iletsk, Ρωσία

Η φυλακή «Μαύρο Δελφίνι» (επίσημη ονομασία: Σωφρονιστική Αποικία Υπ’ Αριθμόν 6 της Ομοσπονδιακής Σωφρονιστικής Υπηρεσίας της Ρωσίας στην Περιφέρεια του Orenburg) βρίσκεται κοντά στα σύνορα της Ρωσίας με το Καζακστάν και στεγάζει μερικούς από τους χειρότερους εγκληματίες της χώρας, όπως κατά συρροή δολοφόνους, κανίβαλους, παιδόφιλους και ισλαμιστές τρομοκράτες.

Η φυλακή έλαβε την ονομασία της από το φιλοτεχνημένο από κρατούμενους σιντριβάνι που βρίσκεται προ της κεντρικής εισόδου και απεικονίζει ένα μαύρο δελφίνι.

Όσοι κρατούνται στο «Μαύρο Δελφίνι» είναι ισοβίτες και ζουν μέσα σε κελί το οποίο περικλείεται από εξωτερικό κελί, ενώ βρίσκονται κάτω από την άγρυπνη εποπτεία των δεσμοφυλάκων που τους παρακολουθούν μέσω συστημάτων βιντεοεπιτήρησης. Τρέφονται με σούπα τέσσερις φορές τη μέρα, ενώ οι μοναδικοί σύνδεσμοί τους με τον έξω κόσμο είναι τα βιβλία, οι εφημερίδες και το ραδιόφωνο. Επίσης «διέξοδο» από τη φρικτή μονοτονία του εγκλεισμού αποτελεί και η σωματική άσκηση, η οποία πραγματοποιείται μέσα σε κλουβί.

Οι κρατούμενοι δεν προαυλίζονται, ούτε έχουν δικαίωμα επισκεπτηρίου, ενώ κατά τη μεταφορά τους σε εσωτερικούς χώρους φορούν χειροπέδες και έχουν δεμένα τα μάτια τους προκειμένου να μην μπορούν να χαρτογραφήσουν τη φυλακή.

Τέλος, είναι υποχρεωμένοι να απαντούν στους δεσμοφύλακες μονολεκτικά («Ναι», «Όχι»), ενώ έξω από τα κελιά τους υπάρχει κατάσταση με αναλυτική περιγραφή των εγκλημάτων τους, ώστε οι δεσμοφύλακες να μην νιώθουν κανέναν οίκτο γι’ αυτούς.

Pyatak – Τοποθεσία: Ognenny Ostrov, Ρωσία

Η Pyatak είναι μια απόλυτα απομονωμένη φυλακή, που βρίσκεται στο νησί Ognenny Ostrov. Αρχικά λειτούργησε ως μοναστήρι, ενώ μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων μετατράπηκε σε φυλακή, όπου κρατούνταν οι «εχθροί της επανάστασης». Μερικές δεκαετίες αργότερα έπαψε να λειτουργεί ως φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους και από το 1997 μέχρι και σήμερα στεγάζει μόνο ισοβίτες.

Οι κρατούμενοι παραμένουν στα κελιά τους 22 ώρες την ημέρα ή ακόμα και ολόκληρα 24ωρα, ενώ δικαιούνται μόλις δύο επισκεπτήρια ετησίως. Μάλιστα αρκετοί εξ αυτών, μη μπορώντας να αντέξουν τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, οδηγούνται στην παράνοια ή ακόμα και στην αυτοκτονία, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κρατουμένων που έχουν χάσει τη ζωή τους από το πολικό ψύχος που επικρατεί κατά τη χειμερινή περίοδο.

Mendoza – Τοποθεσία: Επαρχία Mendoza, Αργεντινή

Ακραίος συνωστισμός, που φθάνει στα όρια της ασφυξίας στα κελιά επιφάνειας μόλις 4 τ.μ., διακίνηση ναρκωτικών, αιματηρές συμπλοκές και ρημαγμένες εγκαταστάσεις. Αυτές είναι μερικές από τις σοκαριστικές εικόνες που θα συναντήσει κάποιος αν επισκεφθεί τη Mendoza, που θεωρείται με διαφορά η χειρότερη φυλακή της χώρας.

Στη Mendoza πολλοί κρατούμενοι πέφτουν συχνά θύματα της άμετρης βίας των δεσμοφυλάκων, ενώ αρκετοί έχουν χάσει τη ζωή τους εξαιτίας της έλλειψης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και του υποσιτισμού. Επίσης, εξαιτίας της ανεπάρκειας των χώρων υγιεινής και της αναποτελεσματικότητας του αποχετευτικού συστήματος, οι κρατούμενοι αναγκάζονται να χρησιμοποιούν πλαστικές σακούλες και μπουκάλια εν είδει «φορητών αποχωρητηρίων».

Το 2005 η Διεθνής Αμνηστία είχε εκφράσει τη θλίψη και τον αποτροπιασμό της για την κατάσταση στη Mendoza, αναφέροντας μάλιστα ότι «πολλοί κρατούμενοι είχαν φθάσει στο σημείο να ράβουν το στόμα τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης».

Ciudad Barrios – Τοποθεσία: Ciudad Barrios, ΕλΣαλβαδόρ

Άνοιξε τις πύλες της το 1999 και για έντεκα χρόνια (2004-2015) στέγαζε αποκλειστικά μέλη της διαβόητης συμμορίας Mara Salvatrucha (γνωστής και ως «MS-13»). Σήμερα στεγάζει σχεδόν υπερτετραπλάσιο αριθμό κρατουμένων απ’ ό,τι της επιτρέπει η χωρητικότητά της και αποτελεί την πλέον υπεράριθμη και επικίνδυνη φυλακή της χώρας. Επίσης, ενδεικτικό στοιχείο της υπεραριθμίας της αποτελεί η αναλογία κρατουμένων – δεσμοφυλάκων, η οποία ανέρχεται σε 50 προς 1.

Οι κρατούμενοι ελέγχουν σχεδόν ολοκληρωτικά τη Ciudad Barrios, εντός της οποίας μάλιστα διατηρούν τα δικά τους αρτοποιεία και κέντρα υγείας. Από την άλλη, οι δεσμοφύλακες, που επιτελούν έναν μάλλον «διακοσμητικό ρόλο», επιλέγουν να μην επεμβαίνουν όταν ξεσπούν γενικευμένες αναταραχές, διότι αντιλαμβάνονται πως οποιαδήποτε επιχείρηση καταστολής ισοδυναμεί με «αποστολή αυτοκτονίας».

PlayaNegra – Τοποθεσία: Malabo, Ισημερινή Γουινέα

Η φυλακή υψίστης ασφαλείας Playa Negra (ελληνικά: Μαύρη Παραλία) χτίστηκε τη δεκαετία του 1940, κατά τη διάρκεια της ισπανικής αποικιοκρατίας, για να στεγάσει εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, ενώ αργότερα, κατά τα πρώτα χρόνια μετά την αποαποικιοποίηση, μετατράπηκε σε χώρο βασανιστηρίων για τους πολίτες που εναντιώνονταν στο δικτατορικό καθεστώς του Francisco Macías Nguema.

Σήμερα οι εγκαταστάσεις της αποτελούν υγειονομική βόμβα, καθώς βρίθουν αρουραίων και εντόμων, ενώ δεν διαθέτουν επαρκές σύστημα υδροδότησης και αποχέτευσης. Σε αυτήν τη φυλακή – κολαστήριο οι κρατούμενοι υφίστανται σκληρά βασανιστήρια, όπως άγριους ξυλοδαρμούς και δέσιμο σε στύλους ακόμα και για μέρες, ενώ υποφέρουν από υποσιτισμό και έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Abomey – Τοποθεσία: Abomey, Μπενίν

Γνωστή για την τρομακτική της υπεραριθμία και για τις τραγικές συνθήκες υγιεινής, η φυλακή Abomey αποτελεί ένα σύμβολο ντροπής για τη δυτικοαφρικανική χώρα.

Ο υπερπληθυσμός καθιστά αβίωτη την καθημερινότητα των κρατουμένων, που αναγκάζονται να κοιμούνται με βάρδιες στα βρόμικα πατώματα έχοντας ως «συντροφιά» αρουραίους, σκουλήκια και έντομα. Επίσης, πέραν του υπερπληθυσμού, οι κρατούμενοι έρχονται αντιμέτωποι με προβλήματα, όπως οι μεταδοτικές ασθένειες, η ασιτία και η λειψυδρία, που οφείλονται στην ανεπάρκεια του συστήματος υδροδότησης.

Τέλος, αλγεινή εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι πολλοί κρατούμενοι επιλέγουν να κυκλοφορούν γυμνοί μέσα στα κελιά τους προκειμένου να διατηρούν τα ρούχα τους ευπαρουσίαστα για την ημέρα της δίκης τους.

Kamiti – Τοποθεσία: Ναϊρόμπι, Κένυα

Όταν η χώρα τελούσε υπό βρετανική διοίκηση, αποτελούσε τόπο μαρτυρίου για πολλά μέλη του αντιαποικιοκρατικού κινήματος των «Μάου Μάου». Αργότερα, κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, στέγασε εκατοντάδες πολιτικούς κρατούμενους, μεταξύ των οποίων και τον παππού του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα. Πλέον αποτελεί τη μεγαλύτερη φυλακή υψίστης ασφαλείας στη χώρα, στην οποία κρατούνται ισοβίτες και προσωρινά κρατούμενοι.

Στην Kamiti, εξαιτίας του υπερπληθυσμού, της έλλειψης νερού και των άθλιων συνθηκών υγιεινής, συχνά ξεσπούν επιδημίες, από τις οποίες η φονικότερη όλων καταγράφεται το 2009. Επίσης σύνηθες φαινόμενο αποτελούν οι ξυλοδαρμοί κρατουμένων από δεσμοφύλακες, ενώ έχουν καταγραφεί και πάμπολλα περιστατικά σεξουαλικής βίας μεταξύ των κρατουμένων.

Muhanga – Τοποθεσία: Muhanga, Ρουάντα

Και μόνο η αναφορά στο όνομα Muhanga αρκεί για να προκαλέσει ανατριχίλα σε κάποιον, καθώς πρόκειται για μία φυλακή που είναι συνώνυμη του υπερπληθυσμού και της απόλυτης εξαθλίωσης. Συνήθεις αιτίες θανάτου των κρατουμένων αποτελούν η ασφυξία, που προκαλείται από τον ακραίο συνωστισμό σε συνδυασμό με την αποπνικτική ζέστη, και οι μεταδοτικές ασθένειες.

Επίσης, εξαιτίας της έλλειψης χώρου, οι ανυπόδητοι κρατούμενοι υποβάλλονται καθημερινά στο μαρτύριο της ορθοστασίας με συνέπεια να υφίστανται σοβαρούς τραυματισμούς στα πέλματά τους. Οι περισσότεροι από αυτούς πεθαίνουν από γάγγραινα λόγω των τραγικών ελλείψεων σε ιατροφαρμακευτικό υλικό και σε ιατρικό προσωπικό, ενώ ελάχιστοι είναι οι «τυχεροί» που υποβάλλονται εγκαίρως σε ακρωτηριασμό των κάτω άκρων.

Τέλος, η Muhanga είναι μοναδική φυλακή στον κόσμο όπου έχουν καταγραφεί περιστατικά ανθρωποφαγίας εξαιτίας του ακραίου υποσιτισμού.

ADX Florence – Τοποθεσία: Κομητεία Fremont, Κολοράντο, ΗΠΑ

Η φυλακή υψίστης ασφαλείας ADX Florence (γνωστή και ως «Αλκατράζ των Βραχωδών Ορέων») αποτελεί «στέγη» για μερικούς από τους πιο σκληρούς και αδίστακτους εγκληματίες των ΗΠΑ και είναι γνωστή για τα ιδιαιτέρως αυστηρά μέτρα ασφαλείας που εφαρμόζει.

Από το κατώφλι της έχουν περάσει εκατοντάδες διαβόητοι εγκληματίες, όπως ο Τεντ Καζίνσκι (τρομοκράτης, γνωστός ως «Unabomber»), ο Ράμζι Άχμεντ Γιούσεφ (υπεύθυνος για τη βομβιστική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου το 1993), ο Τέρι Νίκολς (υπεύθυνος για τη βομβιστική επίθεση στο Ομοσπονδιακό Κτήριο «Alfred P. Murrah» στην Oklahoma το 1995) και ο Ζακάριας Μουσάουι (εμπλεκόμενος στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001).

Η εν λόγω φυλακή έχει σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε οι κρατούμενοι να μην μπορούν να γνωρίζουν την ακριβή τοποθεσία τους, ενώ τα κελιά, διαστάσεων 2 x 3,6 μέτρων, δεν διαθέτουν παράθυρα, παρά μόνο μία μικρή σχισμή από την οποία διέρχεται το φως της ημέρας.

Οι κρατούμενοι βιώνουν ακραίες συνθήκες απομόνωσης σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ενώ ακόμα και κατά τη διάρκεια του μονόωρου προαυλισμού τους παραμένουν σε κλουβιά φορώντας χειροπέδες.

Rikers Island – Τοποθεσία: Rikers Island, ΝέαΥόρκη, HΠΑ

Με έκταση που απλώνεται σε 400 στρέμματα και χωρητικότητα που ξεπερνά τα 10.000 άτομα, αποτελεί το μεγαλύτερο συγκρότημα φυλακών της πόλης της Νέας Υόρκης. Αν και δεν στεγάζει σκληρούς εγκληματίες, στους χώρους του έχει καταγραφεί ένας ασυνήθιστα υψηλός αριθμός περιστατικών βίας. Μάλιστα, μέχρι πρόσφατα τα περιστατικά βίας στο Rikers Island ανέρχονταν σε πάνω από 1.000 τον χρόνο.

Οι αιματηρές συμπλοκές μεταξύ των κρατουμένων και η αχαλίνωτη βία των δεσμοφυλάκων αποτελούν σχεδόν αναπόσπαστα κομμάτια της καθημερινότητας, ενώ η ζοφερή εικόνα συμπληρώνεται από τη διακίνηση ναρκωτικών και τις άθλιες υγειονομικές συνθήκες.

LaSanté – Τοποθεσία: Παρίσι, Γαλλία

Από το 1867, όταν άνοιξε πρώτη φορά τις πύλες της, η La Santé υπήρξε ο τόπος όπου πραγματοποιήθηκαν οι περισσότερες δημόσιες εκτελέσεις στη χώρα αλλά και ο χώρος κράτησης για ορισμένους από τους πιο διαβόητους εγκληματίες της ιστορίας, όπως ο Ίλιτς Ραμίρεζ Σάντσες (Βενεζουελανός τρομοκράτης, γνωστός ως «Carlos το Τσακάλι»), ο Ζακ Μεσρίν (διαβόητος Γάλλος εγκληματίας), ο Μαουέλ Νοριέγκα (Παναμέζος δικτάτορας με «πλούσιο» ποινικό μητρώο) και ο Φελισιέν Καμπούγκα (ένας εκ των βασικών ενορχηστρωτών της Γενοκτονίας των Τούτσι στη Ρουάντα).

Αυτή η φυλακή – φρούριο, χωρητικότητας 920 ατόμων, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιώσει το όνομα που της έχει αποδοθεί (santé στα γαλλικά σημαίνει «υγεία»), καθώς οι ξυλοδαρμοί, οι βιασμοί, η χρήση ναρκωτικών και η έλλειψη στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής αποτελούν σαφείς ενδείξεις μίας νοσηρής πραγματικότητας που βιώνουν καθημερινά οι κρατούμενοί της.

Το μακάβριο ιστορικό της περιλαμβάνει εκατοντάδες περιστατικά αυτοχειρίας κρατουμένων και χιλιάδες απεργίες πείνας.

Ντιγιάρμπακιρ – Τοποθεσία: Ντιγιάρμπακιρ, Τουρκία

Εγκαινιάστηκε στις αρχές του 1980 και μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Κενάν Εβρέν, που πραγματοποιήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, λειτούργησε ως χώρος κράτησης για τους αντιφρονούντες του καθεστώτος, όπως επίσης και για πολλούς Κούρδους αντάρτες του ΡΚΚ.

Σύμφωνα με αναφορές, την τριετία 1981-1984 δεκάδες χιλιάδες κρατούμενοι βίωσαν το δικό τους «Εξπρές του Μεσονυχτίου» στη φυλακή τού Ντιγιάρμπακιρ, καθώς υπήρξαν θύματα φρικτών βασανιστηρίων, που περιλάμβαναν από στέρηση ύπνου, νερού και φαγητού, μέχρι «παλαιστινιακές κρεμάλες» (κρέμασμα από τα χέρια και τα πόδια), εικονικές εκτελέσεις, ηλεκτροσόκ σε διάφορα σημεία του σώματος, εξαγωγές νυχιών και υγιών δοντιών, ξυλοδαρμούς και βιασμούς.

Μάλιστα δεκάδες από αυτούς κατέληξαν στον θάνατο, ενώ εκατοντάδες άλλοι έφθασαν στο σημείο να αυτοπυρποληθούν προκειμένου να απαλλαγούν από το καθημερινό μαρτύριο.

Μέχρι και σήμερα η φυλακή εξακολουθεί να συντηρεί τις βίαιες «παραδόσεις» της, καθώς οι κρατούμενοι υφίστανται βασανιστήρια και καταπατήσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους σχεδόν σε ημερήσια βάση. Πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν κάνει εκκλήσεις για το κλείσιμό της, ενώ πρόσφατα ο Πρόεδρος της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι το προσεχές διάστημα θα μετατραπεί σε μουσείο.

Kaechon – Τοποθεσία: Επαρχία Νότιας Pyongan, Βόρεια Κορέα

Δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη φυλακή, αλλά για ένα «στρατόπεδο αναμόρφωσης», στο οποίο κρατούνται κοινοί εγκληματίες και άτομα που έχουν θεωρηθεί ύποπτα για συμμετοχή σε αντικαθεστωτικές ενέργειες.

Όλοι οι κρατούμενοι υποβάλλονται καθημερινά σε πολύωρη καταναγκαστική εργασία στα εργοστάσια που βρίσκονται εντός του στρατοπέδου και λαμβάνουν ως αντάλλαγμα μια πενιχρή μερίδα φαγητού. Όσοι δεν επιδεικνύουν ιδιαίτερο ζήλο ή παρουσιάζουν μειωμένη αποδοτικότητα, τιμωρούνται με στέρηση τροφής ή ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου.

Επίσης, με ιδιαίτερη σκληρότητα τιμωρούνται όσοι επιχειρούν να κλέψουν τρόφιμα ή αρνούνται να υπακούσουν στις εντολές της διεύθυνσης, ενώ όσοι αποπειρώνται να αποδράσουν εκτελούνται σε κοινή θέα προς παραδειγματισμό των υπολοίπων.

* Ο Μιχαήλ Εμμανουήλ Δημάκας είναι υποψήφιος διδάκτορας, MSc: «Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές», MA: «Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία».

Διαβάστε επίσης:

Κυβέρνηση: Νέα μέτρα, άλλα με ημερομηνία λήξεως και άλλα μόνιμου χαρακτήρα, ενόψει και των εκλογών

Στροφή στο πρόγραμμα από το ΠΑΣΟΚ

Αφιέρωμα: Το κράτος των Ρως (Μέρος έκτο)