Για την οργάνωση ισχυρών ενόπλων δυνάμεων δεν επαρκούν μόνο οι εξοπλισμοί, ακόμα και της πιο εξελιγμένης τεχνολογίας. Βασικός συντελεστής για το αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεων είναι το ανθρώπινο δυναμικό.

Η εκπαίδευση, η κατάρτιση, η εξέλιξη, το δίκαιο σύστημα μεταθέσεων, η διευκόλυνση και υποστήριξη στα προβλήματα του, οι συνθήκες εργασίας, η καλή ψυχολογία, η αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων, οι μισθολογικές αμοιβές, οι αναγκαίες παροχές και στεγαστική υποστήριξη σε ακριτικές κυρίως περιοχές, η αποτελεσματική οργάνωση των υπηρεσιών για την λειτουργία των μέσων διοίκησης και ελέγχου, είναι βασικές προϋποθέσεις που δημιουργούν συνθήκες αποδοτικότητας του ανθρώπινου δυναμικού και καλής συνεργασίας για την ανταπόκριση του στις απαιτήσεις των αμυντικών αναγκών και των στόχων των ενόπλων δυνάμεων.

Στην δομή του ανθρώπινου δυναμικού των ενόπλων δυνάμεων, εκτός από το στρατιωτικό και πολιτικό στελεχιακό δυναμικό, περιλαμβάνονται και οι οπλίτες υποχρεωτικής θητείας, οι οποίοι εκπληρώνουν την συνταγματική υποχρέωση τους σύμφωνα με το νόμο για την στρατολογία των αρρένων Ελλήνων. Οι υπόχρεοι θητείας είναι ενταγμένοι στο οργανόγραμμα και την ποσοτική οροφή του στρατεύματος σε ανθρώπινο δυναμικό.

Με ιδιαίτερη προσέγγιση θα επιχειρήσω σχετικά με την υποχρεωτική στράτευση των νέων ανθρώπων και για ένα άλλο τμήμα των ενόπλων δυνάμεων που έχει κατά κάποιο τρόπο αλληλένδετη και άμεση συνεργασία με τους οπλίτες θητείας, που είναι οι επαγγελματίες οπλίτες (ΕΠ.ΟΠ). Η διαφορά μεταξύ των είναι ότι οι ΕΠ.ΟΠ είναι αμειβόμενοι, με αρμοδιότητες και ευθύνες και ανήκουν στο εξελισσόμενο στρατιωτικό προσωπικό του στρατεύματος.

Κάθε χρόνο, μερικές χιλιάδες νέων στο εικοστό έτος της ηλικίας των, εκτός εάν έχουν αναβολή λόγω σπουδών ή άλλων αιτιών, παρουσιάζονται στα κέντρα εκπαίδευσης του Στρατού, του Ναυτικού και της Αεροπορίας για να εκπληρώσουν την θητεία τους.

Τα νέα παιδιά φεύγουν από ένα περιβάλλον στο οποίο είχαν καθορίσει την καθημερινότητα τους με την βοήθεια της οικογένειας των ή και μόνοι τους σε κάποιες περιπτώσεις και εντάσσονται σε ένα περιβάλλον με διαφορετικούς κανόνες λειτουργίας από το προηγούμενο κοινωνικό περιβάλλον. Αυτό το θέμα πρέπει να μελετηθεί και να εντοπιστούν οι αιτίες, για τις δυσκολίες προσαρμογής των νέων στο στρατιωτικό περιβάλλον και να σχεδιαστούν πολιτικές για τη δημιουργία πλαισίου και συνθηκών για την ομαλή συνέχεια της ζωής των στο νέο περιβάλλον.

Είναι ζητούμενο, η στρατιωτική θητεία να μην θεωρείται «χαμένος χρόνος» ή χρόνος που σταματάει η λογική και οι παραγωγικές δραστηριότητες, με συνέπεια να καλλιεργούνται φοβίες και προβληματισμοί στους υπόχρεους και στις οικογένειες των.

Πρέπει να κυριαρχήσει η άποψη, ότι η υποχρέωση προς την Πατρίδα εκπληρώνεται σε περιβάλλον ασφάλειας, πολιτισμού και σεβασμού των δικαιωμάτων και της προσωπικότητας.

Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία πρέπει άμεσα, με σοβαρότητα και υπευθυνότητα απέναντι στη νέα γενιά, να ασχοληθεί με το θέμα, για να αντιστραφεί η αρνητική διάθεση για την θητεία και να αποτραπούν σκέψεις για εφεύρεση τρόπων αποφυγής εκπλήρωσης.

Τόσο στα κέντρα εκπαίδευσης όσο και στις στρατιωτικές μονάδες που υπηρετούν, μπορεί να δημιουργηθούν πολυδύναμα κέντρα σε αίθουσες με τα απαραίτητα πληροφοριακά συστήματα και εξελιγμένες τεχνολογικές εφαρμογές, για την δημιουργία συνθηκών ευχάριστου περιβάλλοντος και παραγωγικού χρόνου για την ανάπτυξη των προσωπικων ενδιαφερόντων. Πρέπει να ξεφύγουμε από την λογική του συμπαθητικού ΚΨΜ.

Να αφουγκραστούμε την σκέψη, την αντίληψη και τα όνειρα των νέων ανθρώπων για τη ζωή τους και να είμαστε αλληλέγγυοι στις προσπάθειες των. Να είμαστε δίπλα τους.

Αν αμελήσουμε, θα χάσουμε όλα τα στοιχήματα για το μέλλον της νέας γενιάς και της Πατρίδας μας. Υπάρχουν περιθώρια να αξιοποιηθεί παραγωγικά ο χρόνος της θητείας και να δοθεί η δυνατότητα στους στρατευμένους να αποκτήσουν γνώσεις και τίτλους πιστοποιημένων επαγγελμάτων.

Εκμεταλευόμενοι τις δυνατότητες των μέσων της νέας τεχνολογίας, οι ένοπλες δυνάμεις να ταυτίσουν πολλές ειδικότητες που αποδίδονται στους οπλίτες, με ορολογίες από πιστοποιημένα επαγγέλματα του ΕΟΠΠΕΠ και σε συνεργασία μαζί του, να εγκρίνονται προγράμματα διδασκαλίας των μαθημάτων σε κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης των ένοπλων δυνάμεων, τα οποία να παρέχουν πτυχία των πιστοποιημένων επαγγελμάτων για τις αντίστοιχες ειδικότητες, σε ενδιαφερόμενους στρατιώτες που δεν είχαν την ευκαιρία ως πολίτες να αποκτήσουν επαγγελματικούς τίτλους.

Υπάρχουν πολλά επαγγέλματα που η χρονική διάρκεια εκπαίδευσης είναι ενός ή δύο μηνών και με εκπαίδευση από απόσταση αν χρειαστεί, να ολοκληρώνεται η εκπαίδευση, χωρίς να δημιουργούνται προβλήματα στην ομαλή λειτουργία των στρατιωτικών υπηρεσιών. Και για να μην μείνω σε γενικότητες, θα αναφέρω μερικά πιστοποιημένα επαγγέλματα όπως προσωπικό ιδιωτικής ασφάλειας, υπεύθυνος ασφαλείας και υγιεινής, κατάρτισης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, διασώστες και πολλά αλλά χρήσιμα για την μετέπειτα επαγγελματική σταδιοδρομία των στρατευμένων και τις ανάγκες των στρατιωτικών υπηρεσιών.

Πρέπει να επισημάνω, ότι η επιστημονική κατάρτιση της πλειοψηφίας των στρατευμένων είναι επαρκής, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν οποιοδήποτε πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων στην ανάπτυξη νέων εφαρμογών πληροφορικής και συστημάτων διοίκησης ελέγχου και ασφαλείας, με στόχο την ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας των ενόπλων δυνάμεων στο νέο ψηφιακό περιβάλλον κυβερνοασφάλειας. Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης δεν έχουν θέση η πυξίδα και το μοιρογνωμόνιο για το αζιμούθιο και οι τοπικώς χειροκινήτως πρακτικές.

Είναι υποχρέωση μας να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που μας παρέχει η επιστήμη, για να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ της κοινωνικής και στρατιωτικής ζωής των νέων, έτσι ώστε η θητεία να είναι ωφέλιμη γι αυτούς και παράλληλα να ενδυναμώνεται η πατριωτική συνείδηση.

Πέραν αυτών που προαναφέρθηκαν πρέπει να ληφθούν και αποφάσεις για την στρατιωτική θητεία, προσαρμοσμένες στην σημερινή πραγματικότητα σχετικά με την κοινωνική υπηρεσία των αρνητών στράτευσης για λόγους συνείδησης ή θρησκευτικούς, για τις αναβολές λόγω σπουδών στο εσωτερικό και σε άλλα κράτη, για κοινωνικές ομάδες όπως πολύτεκνους και αυτούς που απόκτησαν πρόσφατα την ελληνική ιθαγένεια και για άλλες ανάγκες των πολιτών της χώρας στην σύγχρονη ζωή μας.

Οι προοδευτικές πολιτικές και μεταρρυθμίσεις για δημιουργία συνθηκών διευκόλυνσης και εξάλειψης των εμποδίων στην εξέλιξη της ζωής των νέων ανθρώπων, θα καθορίσει και το τοπίο της επόμενης εποχής, για την κοινωνική ανάπτυξη και την ευημερία των πολιτών της χώρας μας.

Στο στρατιωτικό στελεχιακό δυναμικό των ενόπλων δυνάμεων ανήκουν και οι ΕΠ.ΟΠ, ένας στρατιωτικός θεσμός που δημιουργήθηκε μερικά χρόνια πριν, υπηρετώντας ένα σκεπτικό που αναπτύχθηκε και σχετίζεται με την στρατιωτική θητεία. Ένας στρατιώτης κατά την διάρκεια της θητείας του αποκτούσε την γνώση και την εμπειρία της ειδικότητας που του είχε αποδοθεί. Με την λήξη της θητείας του ο στρατιώτης έπαιρνε μαζί του την τεχνογνωσία της ειδικότητας του, αφήνοντας ένα κενό που θα κάλυπτε ο αντικαταστάτης του, ο οποίος θα ξεκινούσε την εκπαίδευση από την αρχή.

Για να μην επαναλαμβάνονται τα κενά και οι εκπαιδεύσεις και για να είναι έμπειρος και με συνεχή παρουσία ο εκπαιδευόμενος με την αναγκαία κατάρτιση, τέθηκε σε εφαρμογή το πρόγραμμα των ΕΠ.ΟΠ. Για να καλυφθούν τα κενά που δημιούργησε η λήξη της θητείας των στρατευμένων σε κρίσιμες ειδικότητες, με συνέπειες επιβαρυντικές για την επιχειρησιακή ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεων, έγιναν προσλήψεις επαγγελματιών μακράς θητείας για πέντε χρόνια.

Στη συνέχεια αυξήθηκε στα επτά και μετά την απόφαση για διατήρηση του θεσμού, έγινε αξιολόγηση και επιλογή όσων επιθυμούσαν να συνεχίσουν στο στράτευμα και στους επιλεγέντες δόθηκε η δυνατότητα να συνεχίσουν την σταδιοδρομία τους ως στρατιωτικοί. Στη συνέχεια όμως αντί να ληφθούν αποφάσεις βιωσιμότητας του θεσμού, με βελτίωση των αποδοχών, με ανάθεση αρμοδιοτήτων ουσίας, με προγράμματα εκπαίδευσης, με σοβαρά κριτήρια βαθμολογικής εξέλιξης, με δημιουργία ανθρώπινων συνθηκών εργασίας και σεβασμού της προσωπικότητας των χωρίς διακρίσεις, με δίκαιο σύστημα μεταθέσεων, εγκαταλείφθηκε κάθε προσπάθεια αναβάθμισης των και απαξιώθηκε ένας χρήσιμος θεσμός, ως χρήσιμος κρίκος στη αλυσίδα ισχύος του στρατεύματος.

Μέχρι σήμερα, απουσιάζουν οι πολιτικές εκείνες που θα δώσουν τις δυνατότητες σε αυτό το σημαντικό στελεχιακό δυναμικό, να αποκτήσει το ρόλο που του αξίζει στην αρχιτεκτονική των ενόπλων δυνάμεων. Η εκπαίδευση στην νέα τεχνολογία, η παροχή κινήτρων και η αναγνώριση της τεχνολογικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης για την εξέλιξη τους καθώς και η αξιοποίηση των σε θέσεις ανάλογες των σπουδών τους, ίσως αποτελέσουν κίνητρα για τα στελέχη αυτά, να αναβαθμίσουν την προσφορά τους στα όπλα που υπηρετούν. Η μισθολογική αναβάθμιση και οι παροχές κυρίως για δωρεάν στέγαση σε ακριτικές περιοχές και της νησιωτικής Ελλάδας είναι επιβεβλημένες.

Δεν είναι δυνατόν να λειτουργεί με αξιοπρέπεια οικογένεια με αυτές τις αμοιβές, κυρίως σε περιοχές με απαγορευτικά ενοίκια, εάν δεν του παρέχεται δωρεάν στέγη.

Τα ζητήματα αυτά δημιουργούν κοινωνικά και οικογενειακά προβλήματα, με αντίκτυπο στη διάθεση για ανταπόκριση στα καθήκοντα των στις ένοπλες δυνάμεις και στην πολιτισμένη κοινωνική διαβίωση.

Οι πολιτικές μεταρρυθμίσεων και εκσυγχρονισμού είναι απαραίτητες δεδομένου ότι η στρατιωτική θητεία και οι επαγγελματίες οπλίτες είναι βασικοί βραχίονες της επιχειρησιακής ισχύος και του αξιόμαχου των ενόπλων δυνάμεων. Η όποια οικονομική επιβάρυνση μπορεί να ανακτηθεί από οικονομίες κλίμακος, μέσω της διάρθρωσης της δομής των δυνάμεων, με εκμετάλλευση των νέων τεχνολογικών εφαρμογών, τον ορθολογικό σχεδιασμό των εξοπλισμών, την αξιοποίηση της χωρικής ακίνητης περιουσίας και τον περιορισμό των κέντρων εκπαίδευσης και στρατοπέδων στα απαιτούμενα και μόνο, για την υποστήριξη του αμυντικού δόγματος.

Εκτιμώ ότι ο εκσυχρονισμός της επιχειρησιακής διοίκησης με ψηφιακή τεχνολογία και σύγχρονα συστήματα ελέγχου και κυβερνοασφάλειας καθώς και οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, θα καλύψουν τις ανάγκες των ελλείψεων σε προσωπικό και θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, για τον επαναπροσδιορισμό της ποσοτικής οροφής των ενόπλων δυνάμεων με το απαιτούμενο στελεχιακό δυναμικό για την ανάπτυξη της στρατιωτικής ισχύος.

*Ο Πάνος Τρυφιάτης είναι Οικονομολόγος—ΔΜΣ Πολιτικής Επιστήμης
Πρώην Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού