Από την έναρξη της πρόσφατης σύγκρουσης Χαμάς – Ισραήλ, το υποστηριζόμενο από την Τεχεράνη σιιτικό κίνημα των Χούθι, καθοδηγούμενο από τη βαθιά αντισημιτική του ιδεολογία και ευθυγραμμιζόμενο με τον αντι-εβραϊκό «Άξονα Αντίστασης», έχει εκτοξεύσει μια πλειάδα βαλλιστικών βλημάτων, βλημάτων cruise, αντιπλοϊκών βλημάτων καθώς και οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UCAVs) κατά του Ισραήλ και κατά στρατιωτικών και εμπορικών πλοίων στη θαλάσσια περιοχή της νοτιοδυτικής Υεμένης.

Αυτό είχε αποτέλεσμα να έχει εκτοξευτεί το κόστος των ναύλων, καθότι τα εμπορικά πλοία κυρίως μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων επιλέγουν πλέον να διέρχονται από τη Νότια Αφρική και όχι από τη διώρυγα του Σουέζ.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ασύμμετρη απειλή των Χούθι κατά της διεθνούς ναυτιλίας, η Ελλάδα έχει αποφασίσει τη συμμετοχή της με μια φρεγάτα κλάσης ΜΕΚΟ (Φ/Γ ΥΔΡΑ ή Φ/Γ ΨΑΡΑ) στην πολυεθνική επιχείρηση Prosperity Guardian.

Η απειλή

Σύμφωνα με δύο επιστολές, τις οποίες κατέθεσε στο Σ.Α. ο Ισραηλινός πρέσβης στον ΟΗΕ Gilad Erdan, από 19 Οκτωβρίου έως 22 Νοεμβρίου 2023 η ομάδα ανταρτών της Υεμένης Ansar Allah (Χούθι) εκτόξευσε κατά του Ισραήλ βαλλιστικά βλήματα Zulfiqar, βλήματα cruise Quds (Ιερουσαλήμ) και UCAVs Samad (ή KAS-04, ονομασία της CENTCOM).¹ Από τα τέλη Νοεμβρίου 2023 μέχρι σήμερα, οι αμερικανικές ναυτικές δυνάμεις (USS Thomas Hudner, USS Carney, USS Mason, USS Laboon),² το βρετανικό HMS Diamond³ και η γαλλική φρεγάτα Languedoc,⁴ που αναπτύχθηκαν στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, κατέρριψαν πλήθος βαλλιστικών βλημάτων και UCAVs.

Αναμφισβήτητα η στρατιωτική πτέρυγα του κινήματος των Χούθι συνιστά σημαντική ασύμμετρη απειλή κατά της διεθνούς ναυτιλίας. Η εν λόγω απειλή είναι ανάλογη της επιχειρησιακής τους δυνατότητας και της πρόθεσής τους να διεξάγουν επιθετικές ενέργειες, προκειμένου:

● Να επιδείξουν αλληλεγγύη προς τη Χαμάς και να τερματισθεί η χερσαία εκκαθαριστική επιχείρηση των ισραηλινών δυνάμεων στη Λωρίδα της Γάζας.

● Να υπονομεύσουν τον βασικό περιφερειακό αντίπαλό τους, το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, το οποίο, κατά τη διάρκεια της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου 2023, συμμετείχε σε συζητήσεις με Αμερικανούς αξιωματούχους για να εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Ισραήλ (Abraham Accords).

● Να αναδείξουν τη στρατιωτική τους ισχύ στην περιοχή της Αραβικής Χερσονήσου.

Η πρόθεσή τους για επιθετική δραστηριότητα θεωρείται δεδομένη, ενώ η επιχειρησιακή τους δυνατότητα αποκτήθηκε ένεκα της στρατιωτικής εκπαίδευσης και των οπλικών συστημάτων που έχουν λάβει από το Ιράν, καθώς και της εμπειρίας των δεκάδων χιλιάδων μαχητών τους που απέκτησαν στον μακροχρόνιο εμφύλιο της Υεμένης. Να σημειώσουμε ότι η προμήθεια των ιρανικών οπλικών συστημάτων προς το κίνημα των Χούθι αντιτίθεται με το πνεύμα της συμφωνίας προσέγγισης, που υπογράφηκε μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, τον Μάρτιο του 2023.

Βαλλιστικά βλήματα εδάφους-εδάφους

Οι Χούθι χρησιμοποιούν μια ποικιλία βαλλιστικών βλημάτων εδάφους-εδάφους, όπως το σοβιετικού σχεδιασμού Scud-B, το σοβιετικό βλήμα εδάφους-αέρος SA-2 SAM ως βλήμα εδάφους-εδάφους με την ονομασία Qaher-1, τα ιρανικά βλήματα Zelzal-3 (βεληνεκές 200 χλμ.), τα οποία εκτόξευσαν κατά των Σαουδαράβων, κ.ά.

Στο πρόσφατο παρελθόν χρησιμοποίησαν τουλάχιστον τρεις παραλλαγές του βαλλιστικού βλήματος Scud, με την ονομασία Burkan (Ηφαίστειο). Όμως, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι έχουν αποκτήσει το βαλλιστικό βλήμα Shahab-3 (βεληνεκές 1.400 χλμ.). Με το βαλλιστικό βλήμα Burkan 2-H (βεληνεκές ~1.000 χλμ.) στοχοποιούσαν τις σαουδαραβικές πόλεις Ριάντ και Γιανμπού, αμφότερες περίπου 1.000 χλμ. βόρεια από τη θέση εκτόξευσης.

Τον Ιανουάριο του 2018 η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για την Υεμένη διαπίστωσε ότι τα βλήματα Burkan 2-H, που εκτοξεύτηκαν από την Υεμένη, κατασκευάσθηκαν από το Ιράν και ήταν μια «light έκδοση» του ιρανικού βαλλιστικού βλήματος Qiam-1 (βεληνεκές ~800 χλμ.), το οποίο τροποποιήθηκε κατάλληλα προκειμένου να αυξηθεί το βεληνεκές του και να μπορεί να πλήξει το Ριάντ.⁵

Βλήματα παράκτιας άμυνας

Εκτός από τον έλεγχο των στρατηγικών πυραυλικών συστημάτων των ενόπλων δυνάμεων της Υεμένης, οι Χούθι ανέλαβαν και τον έλεγχο των υπαρχουσών πυροβολαρχιών των βλημάτων παράκτιας άμυνας. Στη συνέχεια τις ενσωμάτωσαν σε ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, που υποστηρίχθηκε από το Ιράν.

Αυτό που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την ελληνική φρεγάτα είναι ότι, από το 2015, οι Χούθι έχουν επιτεθεί σε πλοία με αντιπλοϊκά βλήματα, τα οποία διέθετε ήδη το οπλοστάσιο της Υεμένης, όπως τα παλαιότερα P-21 «Styx II», βλήματα C-801 και ενδεχομένως τα C-802, που παρέλαβαν από το Ιράν ή τη Χεζμπολάχ.⁶ Επίσης προσέθεσαν αντιαρματικά κατευθυνόμενα βλήματα (Anti-Tank Guided Missiles – ATGM), που τα τοποθέτησαν σε ταχύπλοα σκάφη.⁷

Πέραν αυτών, ανέπτυξαν περίπου 30 σταθμούς παράκτιας παρακολούθησης, κατασκοπευτικά πλοία, κέντρα εκπαίδευσης βατραχανθρώπων στα νησιά Zuqur και Bawardi της Ερυθράς Θάλασσας, drones και ραντάρ ελλιμενισμένων σκαφών, προκειμένου να παρακολουθούν και να πλήττουν θαλάσσιους στόχους.

Η πιο σημαντική τεχνολογική εξέλιξη των Χούθι στην παράκτια άμυνα ήταν η μετατροπή ταχύπλοων σκαφών της ακτοφυλακής σε τηλεκατευθυνόμενα σκάφη (drone boats) Shark-33 με εκρηκτικά, τα οποία μπορούν να προγραμματιστούν να ακολουθήσουν μια πορεία ή να κατευθυνθούν σε έναν στόχο με τηλεοπτική καθοδήγηση.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 2022, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής παρέλασης «The Promise of the Heafter», που πραγματοποιήθηκε από την 5η Διοίκηση με έδρα την Al-Hudaydah, ο στρατός παρουσίασε βαλλιστικά βλήματα και αντιπλοϊκά βλήματα, μερικά από τα οποία αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά. Οι ναυτικές δυνάμεις και η παράκτια άμυνα παρουσίασαν τα αντιπλοϊκά βλήματα cruise Al-Mandab 1, Al-Mandab 2 και Falaq 1, που – σύμφωνα με πληροφορίες – είναι εγχώριας κατασκευής. Παρουσιάστηκαν επίσης τα ρωσικής κατασκευής αντιπλοϊκά βλήματα cruise Rubezh, με ραντάρ και θερμική καθοδήγηση,⁸ επιθετικά ταχύπλοα σκάφη, επιθετικά ηλεκτρονικά σκάφη, θαλάσσιες νάρκες, καθώς και τηλεκατευθυνόμενα «σκάφη αυτοκτονίας», που μεταφέρουν 150-500 κιλά εκρηκτικών.⁹

Βλήματα cruise

Οι Χούθι αποκάλυψαν ότι το βλήμα cruise Quds είναι ιρανικής κατασκευής, αφού προηγουμένως τα χρησιμοποίησαν εναντίον των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων Abqaiq και Khurais της Σαουδικής Αραβίας, στις 14 Σεπτεμβρίου 2019. Αργότερα το ίδιο έτος, η απόκτηση ενός βλήματος cruise Quds επέτρεψε στην Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για την Υεμένη να εκτιμήσει το βεληνεκές του σε περίπου 800 χλμ.

Στις 17 Ιανουαρίου 2021, η ομάδα ανταρτών της Υεμένης Ansar Allah ισχυρίστηκε ότι πέτυχε σημαντική αύξηση του βεληνεκούς του βλήματος cruise Quds. Μάλιστα, ο εκπρόσωπος του κινήματος Yahya Saree ανακοίνωσε ότι τέσσερα βλήματα cruise Quds-2 εκτοξεύτηκαν εναντίον του διυλιστηρίου και του αεροδρομίου Musaffah του Άμπου Ντάμπι, ένα βαλλιστικό βλήμα Zulfiqar στοχοποίησε το αεροδρόμιο του Ντουμπάι και UCAVs Samad-3 χρησιμοποιήθηκαν κατά σημαντικών στόχων. Πράγματι, τα Εμιράτα επιβεβαίωσαν ότι πραγματοποιήθηκε επίθεση, ωστόσο δεν έδωσαν λεπτομέρειες για το ποια όπλα είχαν χρησιμοποιηθεί και εάν κάποια είχαν αναχαιτιστεί από την αεράμυνά τους.¹⁰

Συστήματα αεράμυνας

Όταν οι αντάρτες Χούθι κατέλαβαν τη Σαναά τον Σεπτέμβριο του 2014 και άλλες περιοχές της χώρας τον Μάρτιο του 2015, απέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος του κυβερνητικού αποθέματος των πρώην σοβιετικών βλημάτων εδάφους-αέρος (SAM) και συναφών ραντάρ, συμπεριλαμβανομένων SA-2, SA-3, SA-6, SA-9 και MANPADS. Ωστόσο, αυτά τα όπλα δεν αποτελούσαν ποτέ σοβαρή απειλή για τα αντίπαλα αεροσκάφη.

● Πρώτον, πολλά από αυτά ήταν απαρχαιωμένα.

● Δεύτερον, ο στρατιωτικός συνασπισμός υπό τη Σαουδική Αραβία κατέστρεψε πολλές θέσεις αεράμυνας, ραντάρ και αεροσκάφη αναχαίτισης.

● Τρίτον, οι Χούθι μετέτρεψαν πολλά από τα βλήματα εδάφους-αέρος SA-2 σε βαλλιστικά βλήματα εδάφους-εδάφους μικρού βεληνεκούς, όπως το Qaher-1 και Qaher-2 (γνωστό και ως «Πορθητής»).

Όλα αυτά είχαν αποτέλεσμα η επιχειρησιακή δυνατότητα της αεράμυνας στην Υεμένη να υποβαθμιστεί σημαντικά. Οι απώλειες που αναφέρθηκαν από τις αντίπαλες αεροπορικές δυνάμεις το 2015 ήταν ελάχιστες (ένα μαροκινό F-16, ένα F-16 του Μπαχρέιν, δύο σαουδαραβικά ελικόπτερα AH-64 Apache και περίπου 12 αναγνωριστικά drones), ενώ ο απολογισμός των απωλειών του 2016 ήταν ακόμη μικρότερος (ένα ελικόπτερο και ένα drone).

Αυτή η προφανής χαμηλή επιχειρησιακή δυνατότητα της αεράμυνας ώθησε τους Χούθι να καταφύγουν σε καινοτόμες λύσεις, όπως η μετατροπή των ρωσικής κατασκευής βλημάτων αέρος-αέρος, που ανιχνεύουν υπέρυθρη ακτινοβολία (infrared missiles – IR), όπως το AA-10 Alamo-B, το AA-11 και πιθανώς τα AA-8 και AA-7, σε αντιαεροπορικά βλήματα εδάφους-αέρος με εκτοξευτήρες επάνω σε φορτηγά. Αυτά τα αυτοσχέδια συστήματα αεράμυνας πραγματοποιούσαν επιθέσεις από μικρή απόσταση κατά των μαχητικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων του σαουδαραβικού συνασπισμού.

Ως γνωστόν, τα βλήματα αυτού του είδους είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν, καθότι δεν βασίζονται στη λειτουργία ενός ραντάρ που εκπέμπει ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και ως εκ τούτου είναι ανιχνεύσιμο. Αντίθετα, χρησιμοποιούν αισθητήρες υπέρυθρης ακτινοβολίας, οι οποίοι «σιωπηλά» αναζητούν πηγές θερμότητας και δεν ανιχνεύονται. Αυτά τα αυτοσχέδια συστήματα αεράμυνας είχαν αποτέλεσμα να καταγραφούν αρκετές απώλειες των αντιπάλων των Χούθι τη διετία 2017-2018.

UAVs και UCAVs

Από το 2015, κάποια λιγότερο προηγμένα αλλά σημαντικά οπλικά συστήματα έχουν κάνει το ντεμπούτο τους στο οπλοστάσιο των Χούθι. Ένα από αυτά είναι το τακτικής αναγνώρισης και ταυτόχρονα επιθετικό UCAV Qasef-1, το οποίο τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν ότι είναι «σχεδόν πανομοιότυπο σε σχεδιασμό, σε διαστάσεις και δυνατότητες» με το Ababil-T, που κατασκευάστηκε από την Iran Aircraft Manufacturing Industries.¹¹

Από τον Απρίλιο του 2017 οι Χούθι άρχισαν να εκτοξεύουν κάθε μήνα κατά μέσο όρο έξι Qasef-1 με εκρηκτικές κεφαλές των 30 κιλών (kamikaze drones), αρχικά στοχοποιώντας τις πυροβολαρχίες των βλημάτων εδάφους-αέρος Patriot στη Σαουδική Αραβία, προκειμένου να διαταράξουν την αεράμυνα πριν από τις εκτοξεύσεις των βαλλιστικών βλημάτων εδάφους-εδάφους. Αργότερα στοχοποιούσαν όλο και περισσότερο τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου χρησιμοποιώντας kamikaze drones με εμβέλεια έως 100 χλμ. και καθοδήγηση με GPS.

Στα μέσα του 2018, σε μια προσπάθεια να επεκτείνουν την εμβέλεια και τον αντίκτυπο των δυνατοτήτων των UCAVs, οι δυνάμεις των Χούθι άρχισαν να αναπτύσσουν ένα νέο, πιο προηγμένο UCAV, το Sammad, το οποίο έχει μεγαλύτερη ακτίνα δράσης (~1.500 χλμ.). Τον Ιούλιο του 2019 οι δυνάμεις των Χούθι αποκάλυψαν μια συλλογή από UAVs και UCAVs, τα οποία ισχυρίστηκαν ότι ήταν εγχώριας κατασκευής: Hudhed-1, Raqib, Rased, Qasef-1, Qasef-2K, Sammad-1, Sammad-2 και Sammad-3.

Εξουδετέρωση της απειλής

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι οι ναυτικές δυνάμεις, που θα κληθούν να εξουδετερώσουν την ασύμμετρη απειλή της στρατιωτικής πτέρυγας των Χούθι και να υποστηρίξουν την ασφαλή διέλευση των εμπορικών πλοίων από την Ερυθρά Θάλασσα, θα πρέπει να διαθέτουν την ανάλογη επιχειρησιακή δυνατότητα αντιμετώπισης βαλλιστικών βλημάτων, βλημάτων cruise, αντιπλοϊκών βλημάτων, UCAVs και τηλεκατευθυνόμενων σκαφών αυτοκτονίας.

Επομένως η ελληνική Φ/Γ, η οποία, σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες, θα διαθέτει μεταξύ άλλων επιπρόσθετο εξοπλισμό ηλεκτρονικών μέτρων υποστήριξης (ESM), ηλεκτρονικών αντιμέτρων (ECM) και φορητών αντιαεροπορικών όπλων εγγύς προστασίας, θα διεξάγει παρατεταμένες επιχειρήσεις σε ένα πρωτόγνωρο συγκρουσιακό αεροναυτικό περιβάλλον, όπου θα πρέπει να εξουδετερώνει τις ασύμμετρες απειλές που θα αναδύονται κατά των εμπορικών πλοίων αλλά και της ίδιας της Φ/Γ.

Επιπρόσθετα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η απειλή των Χούθι δεν περιορίζεται χρονικά. Δηλαδή, σε ανυποψίαστη χρονική στιγμή, ακόμη και μετά το πέρας της διεξαγωγής της επιχείρησης Prosperity Guardian, δεν θα είναι απίθανο να σημειωθούν επιθέσεις κατά εμπορικών πλοίων, τα οποία θα συνδέονται με τις χώρες που συμμετείχαν στην εν λόγω επιχείρηση. Για παράδειγμα, τον Μάιο του 2022, οι Φρουροί της Ιρανικής Επανάστασης κατέλαβαν δύο δεξαμενόπλοια, που έπλεαν υπό ελληνική σημαία στον Περσικό Κόλπο, σε αντίποινα για την κατάσχεση από τις ελληνικές αρχές του φορτίου ενός ρωσικού τάνκερ στα ανοικτά της Εύβοιας.

Ανάλογα με τις εξελίξεις στο Ισραήλ, την Ερυθρά Θάλασσα, τον Λίβανο, τη Συρία ή το Ιράκ, δεν είναι απίθανο να εμπλακούν και άλλες δυνάμεις, όπως για παράδειγμα οι Φρουροί της Ιρανικής Επανάστασης, κυρίως στον Περσικό Κόλπο.

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Παραπομπές

1. Jeremy Binnie, Janes, «Israel identifies extended-range Houthi weapons», 8 December 2023

2. The Times of Israel, «US shoots down 12 Houthi attack drones, 5 missiles; Israeli jet downs Eilat-bound UAV», December 26, 2023

3. The Times of Israel, «US, UK forces down 15 drones over Red Sea as Houthis vow to keep up attacks on Israel», December 16, 2023

4. The Times of Israel, «French naval ship in Red Sea intercepts 2 drones launched from Houthi-held Yemen port», December 10, 2023

5. United Nations, Digital Library, «Letter dated 26 January 2018 from the Panel of Experts on Yemen mandated by Security Council resolution 2342 (2017) addressed to the President of the Security Council», p. 28

6. Alex Almeida, Jeremy Vaughan, Michael Knights, The Washington Institute for Near East Policy, «Houthi Antishipping Attacks in the Bab al-Mandab Strait», Oct 6, 2016

7. Michael Knights, Farzin Nadimi, The Washington Institute for Near East Policy, «Curbing Houthi Attacks on Civilian Ships in the Bab al-Mandab», Jul 27, 2018

8. Al Mayadeen Net, «Prominent characteristics of missiles unveiled by Yemeni armed forces», 5 Sep 2022

9. D. Zeevi, DEFENSE UPDATE, «Houthi’s New Naval Weapons Extend Their Reach 200 nm into the Gulf of Aden», Sep 26, 2022

10. Jeremy Binnie, Janes, «Houthis claim long-range cruise missile attack on UAE», January 18, 2022

11. United Nations, Digital Library, «Letter dated 26 January 2018 from the Panel of Experts on Yemen mandated by Security Council resolution 2342 (2017) addressed to the President of the Security Council», p. 32

Διαβάστε επίσης:

Κόλπος του Ομάν: Πειρατεία σε ελληνόκτητο δεξαμενόπλοιο – Έλληνας ναυτικός μεταξύ του πληρώματος (videos)

Γάζα: Ανελέητο σφυροκόπημα από το Ισραήλ – Συνεχίζει την περιοδεία στη Μέση Ανατολή ο Μπλίνκεν (videos)

ΔΝΤ: Ενέκρινε 4,7 δισεκ. δολάρια για την αναδιάρθρωση του χρέους στην Αργεντινή