Ντίλαν Τόμας

Πορτρέτο του καλλιτέχνη ως νεαρού σκύλου

Μετάφραση: Δήμητρα Σιούκα

Εκδόσεις: Κυψέλη

Σελ.: 248

Ένας σύντομος, συμπυκνωμένος, ταραχώδης βίος, ο έρωτας με τον ήχο των λέξεων, οι βουτιές στις λαμπερές και σκοτεινές γωνιές της ανθρώπινης ύπαρξης, η Ουαλία, η φύση, συνθέτουν το πορτρέτο του κορυφαίου Ντίλαν Τόμας, που με την ποίηση και το πεζογραφικό του έργο συνέβαλε στη μεγάλη αλλαγή της έκφρασης του Κόσμου, επηρέασε όσο λίγοι ομότεχνοί του τον τρόπο σκέψης, δημιουργίας και γραφής μεταγενέστερων ποιητών, συγγραφέων, στιχουργών και συνθετών, μια και πέρα από την αξιοζήλευτη και αμίμητη ικανότητα πλεξίματος των λέξεων, ο Τόμας υπήρξε ένας Μουσικός του Λόγου, ένας Εικονοπλάστης που ζωγράφισε ζωηρές εικόνες και έβαλε νότες στις παραγράφους, στα σύμφωνα, στα φωνήεντα, στους φθόγγους και στις αναπνοές τους.

Συλλογές ποιημάτων και πεζών του κυκλοφορούν και κυκλοφόρησαν εδώ και χρόνια στην ελληνική βιβλιαγορά, αρκετές εκ των οποίων είναι πλέον εξαντλημένες και δυσεύρετες, αλλά λογοτεχνικά μεγέθη σαν του Ντίλαν Τόμας είναι αδύνατον να ξεπεραστούν και τα έργα του είναι σε διαρκή αναζήτηση και αναμονή έκδοσης ή επανέκδοσής τους. Και ήταν ένα μεγάλο δώρο, εκεί στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη, όταν οι εκλεκτές εκδόσεις Κυψέλη εξέδωσαν αυτή τη θαυμάσια συλλογή διηγημάτων αυτοβιογραφικού/αυτοαναφορικού χαρακτήρα, για πρώτη φορά ολοκληρωμένων μεταφρασμένων στη γλώσσα μας.

Το «Πορτρέτο του καλλιτέχνη ως νεαρού σκύλου» είναι ένας καθ’ όλα καλαίσθητος και φροντισμένος τόμος δέκα διηγημάτων, όπου ο πεζός λόγος συνυπάρχει με την ποιητικότητα και τον λυρισμό και αποτελούν τα λογοτεχνικά «απομνημονεύματα» του Τόμας. Η παιδική ηλικία, η εφηβεία, η πορεία προς την ενηλικίωσή του στην επαρχιακή Ουαλία ανάμεσα σε ανθρώπους – ήρωες καθημερινούς, τρυφερούς και άξεστους, ανάμεσα σε παιδιά, εφήβους, νέους και ηλικιωμένους, αγγελικά και δαιμονικά πλασμένους, ονειροπόλους, παραιτημένους, κουκίδες σε κίνηση ή σε ακινησία στον μεγάλο χάρτη του βίου τους.

Ο Ντίλαν Τόμας, με απαράμιλλη μουσικότητα, έγραψε ποίηση και πεζό λόγο για τη ζωή σε όλες τις αποχρώσεις και εκφάνσεις της, από τη γέννηση και την άνθηση της φύσης και του ανθρώπου ώς τον μαρασμό, την απώλεια και τον θάνατο, σε μια εποχή που ο σουρρεαλισμός ήταν ακόμα η πρωτοπορία στην παγκόσμια πεζογραφία και ο ίδιος εφηύρε νέες λειτουργικές σχέσεις με τη ροή της γλώσσας. Από τα διηγήματα και τα πρώτα ποιητικά του αποτυπώματα έφτασε στη δραματική αντικειμενικότητα της μετέπειτα ποίησης και πρόζας. Φύσει και θέσει ποιητική μορφή, ανέσυρε από τη λήθη χαμένη φρασεολογία και γεννώντας καινούργιες λέξεις, τις τοποθέτησε σε κάστρο ψηλό, παίζοντας ριψοκίνδυνα μαζί τους, δημιουργώντας έναν συνδυασμό της καθομιλουμένης με την παλιά ξεχασμένη διάλεκτο, εμφυτεύοντας ανάμεσά τους ιδιωματισμούς και νεολογισμούς, σε ένα μεταφυσικό ομιχλώδες – πίσω απ’ τον ήλιο – τοπίο. 

Έπλασε λογοπαίγνια, επινόησε φράσεις, φώτισε το κρυμμένο νόημα των λέξεων. Ένας επίμονος, ακούραστος λογοπλάστης, που αναζήτησε, σκάλισε, καλλιέργησε και ανασχημάτισε τις λέξεις για να τους δώσει φρέσκο αέρα, φλέβα, καρδιά, σφυγμό, συγκινησιακή φόρτιση.

Πολυσχιδής Καλλιτέχνης, έγραψε υψηλή ποίηση και πρόζα, έγραψε σενάρια, ασχολήθηκε με το θέατρο, εργάστηκε στο ραδιόφωνο του BBC – κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου –, έπινε πολύ, έκανε καταχρήσεις, ήταν αστείρευτα δημιουργικός, ερωτευόταν, βίωσε τεράστιες οικονομικές δυσκολίες, η υγεία του ήταν ασθενική, οι εξωσυζυγικές του σχέσεις πολλές και το χάρισμά του να γράφει εν μέσω «ταραχών» αδιαμφισβήτητο. Ώς το τέλος του σύντομου τρικυμιώδους βίου του, μόλις στα 39 του χρόνια. Πειθαρχημένος και την ίδια στιγμή απείθαρχος, παράταιρος στο ρεύμα και στο πλαίσιο της εποχής του, αντιφατικός στον τρόπο ζωής του, τρελός και άγιος, κατά τον Μίλτο Σαχτούρη, ο Ντίλαν Τόμας έγραψε διαπεραστικά για το εσωτερικό κρυφό ανθρώπινο χάος, όντας ένας Ποιητής ευφυής, αιχμηρός, διεισδυτικός και αξεπέραστος. Έφυγε από τη ζωή νωρίς και νέος, έχοντας προλάβει να βιώσει την έναρξη της καθολικής ανταπόκρισης του έργου του από το κοινό και έχοντας αφήσει πίσω του μια ακριβή παρακαταθήκη γραπτών του, που δεν συγκρίνονται με τα αντίστοιχα των συγχρόνων του. 

Τα δέκα διηγήματα της παρούσας ανθολογίας, που πρωτοκυκλοφόρησαν το 1940, είναι ένας ύμνος στη ζωή, στα χρώματα και στη μουσική της φύσης, στον έρωτα, στην ελευθερία, στην αθωότητα, στον ρυθμό και στη σεισμική δόνηση των λέξεων, στο υλικό των ονείρων, στην επιστροφή στις ρίζες και στην ταυτότητα των παιδικών ανέμελων χρόνων, της άγνοιας, της αμήχανης και γοητευτικής ανακάλυψης του κόσμου απ’ την αρχή.

Ο Ντίλαν Τόμας πρωταγωνιστεί και συμπρωταγωνιστεί, μπαίνει στις ιστορίες, είναι ο «μοναχικός νυχτερινός διαβάτης» και «τακτικός θαμώνας των γωνιών των δρόμων» που περιφέρεται σε μονοπάτια μεταξύ του πραγματικού και του απόκοσμου, μονοπάτια φωτεινά, σκοτεινά, δύσβατα. Απαγγέλλει τα ποιήματά του, μπαίνει σε μια ταινία που παρακολουθεί στο σινεμά και γίνεται ο πρωταγωνιστής, παρατηρεί τον κόσμο γύρω του, τους άλλους, τους μεγάλους, τα τέρατα και τους αμνούς, εντοπίζει τα «μαύρα» σημεία της ανθρώπινης φυλής, το γκροτέσκο και το κωμικοτραγικό της καθημερινότητας. Γίνεται μέλος μιας λογοτεχνικής παρέας με σκοπό να γράψουν μια ιστορία στην οποία οι χαρακτήρες θα είναι οι κάτοικοι της περιοχής. Κι από εκεί, στέκεται στην άκρη ενός βράχου και ατενίζει τον ορίζοντα, την αρχή και το τέλος του κόσμου. Κι ύστερα, μόνος κάτω απ’ το φεγγάρι, βαδίζει στη νοτισμένη νυχτερινή μικρή πόλη.

Ο Τόμας στα διηγήματά του είναι ο ήρωας – παιδί που μεγαλώνει μεν, αλλά παραμένει πάντα ένα παιδί παθιασμένο και δαιμόνιο, που με αλήθεια και ψυχή φέρνει στο φως τις νεανικές του φωτιές, τις φιλοδοξίες του, τις λογοτεχνικές του επιρροές, τα πιο τρυφερά και σκληρά σημεία της επαρχιακής Ουαλίας της νιότης του, τα οποία κυριαρχούν στα κατοπινά ποιήματά του. 

Παιγνιώδης ο τίτλος της συλλογής, είναι μια πλάγια, έμμεση αναφορά στο πρώτο έργο του James Joyce «Το πορτρέτο του καλλιτέχνη ως νεαρού άνδρα». 

Το κάθε διήγημα της συλλογής είναι σπουδαιότερο και ανώτερο του άλλου σε ύφος, δομή, ατμόσφαιρα, αρχιτεκτονική και γλώσσα, με το «Ένα ζεστό Σάββατο» – με το οποίο κλείνει η ανθολογία – να είναι ίσως ένα από τα αρτιότερα διηγήματα που έχουν γραφτεί για την πικρή γεύση του έρωτα.

Η Δήμητρα Σιούκα είχε να αναμετρηθεί μεταφραστικά με ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο, κρατώντας αυτούσια στην ελληνική γλώσσα τα «παιχνιδίσματα», τους ιριδισμούς, τις αποχρώσεις του λόγου και τη συντακτική πανδαισία του Ντίλαν Τόμας και τα κατάφερε επάξια, με τη συμβολή της Λένιας Μαζαράκη στην επιμέλεια.

Κι έτσι, έχουμε στα χέρια μας δέκα θησαυρούς πρόζας ανεκτίμητης αξίας, που με γενναιοδωρία προσέφεραν στο αναγνωστικό «ανήσυχο» κοινό οι πάντα «ανήσυχες» εκδόσεις Κυψέλη.

Διαβάστε επίσης:

200 χρόνια από την εύρεση της εικόνας της Μεγαλόχαρης

Βιβλίο: Μια έμπνευση δίχως σύνορα

Βιβλίο: Ο κατάσκοπος που έγινε συγγραφέας!