Ιωάννα Μπουραζοπούλου

Ο Δράκος της Πρέσπας ΙΙΙ

Η μνήμη του πάγου

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 490

Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου, μια κορυφαία (δίχως συζήτηση) συγγραφέας, ολοκλήρωσε την τριλογία της «Ο Δράκος της Πρέσπας». Ο πρώτος τόμος, «Η κοιλάδα της λάσπης», κυκλοφόρησε το ζοφερό 2014.

«Πρόκειται για μια πολιτική αλληγορία που ξεπερνά τα όριά της, καθώς η φαντασία μάς απελευθερώνει λυτρωτικά από τα δεσμά του εφικτού. Ένα βιβλίο γεννημένο από τη “λάσπη” της πιο δημιουργικής λογοτεχνίας!». Αυτά γράφαμε τον Απρίλιο του 2015, λίγο μετά δηλαδή από την κυκλοφορία του πρώτου μέρους της τριλογίας. Το δεύτερο μέρος, η «Κεχριμπαρένια έρημος», κυκλοφόρησε το 2019 και εδώ και λίγες μέρες βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία «Η μνήμη του πάγου» ολοκληρώνοντας ένα έργο που, το λέω δίχως φόβο και πάθος, αποτελεί λογοτεχνικό επίτευγμα. Πηγή έμπνευσης της μυθιστορηματικής αυτής τριλογίας είναι μια λίμνη που συνορεύει με τρεις χώρες, πράγμα που το δίχως άλλο σημαίνει ότι δυνητικά τις ενώνει και ταυτόχρονα τις χωρίζει, έτσι που λίγη σημασία έχει, τώρα που ολοκληρώθηκε η τριλογία, με ποια σειρά θα διαβαστεί. Το τριεθνές γεωπολιτικό ζήτημα γίνεται έμπνευση για μια μεγάλη λογοτεχνική αφήγηση.

Ο χώρος της τριλογίας είναι σταθερός και αμετακίνητος. Ο χώρος παράγει Ιστορία κι ο δεσμός της Ιστορίας με τη διερεύνηση είναι πολύ παλιός. Ακόμα παλαιότεροι, ωστόσο, είναι οι δεσμοί που τη συνδέουν άρρηκτα με τη Μυθολογία. Η Ιστορία είναι πλασμένη από μύθους που διαμορφώθηκαν από την πραγματικότητα.

Τρεις χώρες μοιράζονται μια λίμνη μέχρι ότου εμφανίζεται ένας Δράκος που διασαλεύει τα νερά της. Η παρουσία του αλλάζει την όψη της λίμνης. Σε κάθε χώρα προσπαθούν από τη δική τους όχθη να ερμηνεύσουν την παρουσία του Δράκου. Φυσικά δεν αργούν να εμφανιστούν οι δρακολόγοι που αναπτύσσουν διάφορες θεωρίες. Στο μεταξύ στον γύρω τόπο όλα αλλάζουν, όλα γίνονται εξωφρενικά αλλιώς στη μετά-Δράκο εποχή.

Αναπτύσσονται διάφορες θεωρίες, οι οποίες επίσης κρύβουν πίσω τους σκοτεινούς συμβολισμούς, έτσι που όλα δημιουργούν μιαν ατμόσφαιρα μυθολογική, όπου όλα μπορούν να μένουν ανοιχτά σε διάφορες ερμηνείες. Γύρω από τη λίμνη, ο τόπος στη μεριά της Ελλάδας γίνεται μουντός, πέφτουν ασταμάτητες βροχές κι όλα βουλιάζουν στη λάσπη, οι δρακολόγοι είναι άντρες. Από τη μεριά των Σοπίων (Βόρεια Μακεδονία) η φύση γίνεται κεχριμπαρένια έρημος και οι δρακολόγοι είναι άντρες και γυναίκες μαζί, ενώ στην αλβανική πλευρά όπου όλα παγώνουν, οι δρακολόγοι είναι γυναίκες.

Τι ακριβώς είναι ο Δράκος, τι συμβολίζει σε αυτό το επικό λογοτεχνικό δημιούργημα της συγγραφέως; Όπως και στους μύθους, η απάντηση είναι ανοικτή σε πολλές εκδοχές. Μπορεί στο έξοχο παραμύθι της να τον χρησιμοποιεί ως κακό Δράκο, που η παρουσία του συνδυάζεται με μια οικολογική καταστροφή, ή να συμβολίζει τη δαιμονική Παγκόσμια Τράπεζα Ανάπτυξης, που μυρίζεται στις διαφορές των λαών το κέρδος. Αλλά γιατί ο Έκτορας Μόζερ, ο εκπρόσωπός της, είναι τυφλός; Ποιον συμβολισμό ανακαλεί η τυφλότητά του; Όμως κανείς δεν θα ήθελε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όλη αυτή η υπέροχη αφήγηση είναι αιχμάλωτη ενός οικονομικού συμβολισμού με πολύ ρηχό και αμφιλεγόμενο πολιτικό περιεχόμενο.

Η γεωγραφία, ο τόπος, παράγει ιστορία και η ιστορία αντιθέσεις και συγκρούσεις. Όλοι είμαστε παιδιά της Ιστορίας και η Ιστορία παιδί των μύθων και των θρύλων, προσωπικών και συλλογικών. Όλοι καταγόμαστε από Δράκους ή Κενταύρους. Οι Δράκοι αλλιώς προσλαμβάνονται στη Δύση αλλιώς στην Ανατολή. Όλοι έχουμε διαμορφωθεί από παρεξηγήσεις, λάθη, αδυναμίες, μέσα από την ασίγαστη δραστηριότητα της ζωής, που τελικά παράγει την πιο ευφάνταστη ποικιλία πραγματικοτήτων. Τι κάνει, ωστόσο, έναν Δράκο αντικείμενο τόσων διαφορετικών ερμηνειών;

Πιθανόν ό,τι κάνει τους Ευρωπαίους να του αποδίδουν αρνητικές ιδιότητες και τους Κινέζους τις θετικότερες. Οι άνθρωποι πιθανόν βλέπουν την ίδια λίμνη και από διαφορετικές θέσεις και θεάσεις έτσι βλέπουν και τον κόσμο, άλλος από τη μεριά των πάγων κι άλλος από τον τόπο των βροχών ή της ερήμου. Μπορεί και όχι όμως, καθώς οι Δράκοι μπορεί να κυκλοφορούν και στα λιμνάζοντα μυαλά των ανθρώπων – καλοί και κακοί Δράκοι. Τι θα ήταν, ωστόσο, ο κόσμος μας δίχως προσπάθειες υπερβάσεων; Γι’ αυτό όλοι διψάμε για ένα κομμάτι ουρανό, γι’ αυτό τρέφουμε αυταπάτες και όνειρα, γι’ αυτό κυνηγούμε ουτοπίες, γι’ αυτό γράφουμε λογοτεχνία και όχι ιστορία. Τι θα γινόμασταν χωρίς αυτά που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να προσπαθήσει να απαντήσει;

Η Μπουραζοπούλου μας χαρίζει τρεις αφηγήσεις που, όταν ολοκληρώνονται, πριν από όλα μας αφήνουν την ικανοποίηση μιας σπάνιας λογοτεχνίας που δύσκολα ανιχνεύεται στην αντίστοιχη ελληνική παράδοση. Ταυτόχρονα, έχουμε να κάνουμε με το μακράν πιο συγκροτημένο και φιλοσοφικά πιο ολοκληρωμένο πολιτικό αφήγημα που βασίζεται σε μια πολιτική ιδεολογία η οποία ξεπερνά κυρίως ποιοτικά πολύ τα αντίστοιχα μίζερα εγχώρια πολιτικοϊδεολογικά δεδομένα. Ο διεθνισμός μπορεί ως ιδεολογία να είναι μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη υπόθεση με βαθύτατο θεολογικό πρόταγμα, ωστόσο, στη λογοτεχνία η συγγραφέας τον μυθοποιεί αφήνοντας στον αναγνώστη της ως παρακαταθήκη μια έμπνευση δίχως σύνορα.

Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου διαθέτει τον δικό της μοναδικό τρόπο να μας διηγείται τις ιστορίες της, να αναπτύσσει τα θέματά της και τους προβληματισμούς της. Δεν μας συστήνεται μέσα από κομματικές κλίκες και ιδεολογικές σέχτες. Με δυο λόγια, δεν έχει ως στόχο της να αλλάξει τον κόσμο αλλά κάτι περισσότερο φιλόδοξο: να τον κατανοήσει. Για αυτό και σε αυτήν τη μοναδική της τριλογία «Ο Δράκος της Πρέσπας» κοιτά μέσα από μια ενορατική ρωγμή του πραγματικού κόσμου το δικό της σύμπαν. Όλα είναι εντός και εκτός χρόνου – εκτός ιδεολογικών συστημάτων – σε έναν χώρο γύρω από μια λίμνη που ενώνει και χωρίζει τρεις λαούς. Τρεις διηγήσεις, τρεις οπτικές, μια μοναδική αλληγορία δοσμένη μέσα από έναν θρίαμβο έμπνευσης.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας

Βιβλίο: Ένα λογοτεχνικό κομψοτέχνημα από τον Εμμανουέλ Μποβ

Βιβλίο: Ένας πρίγκιψ στα χρόνια του Όθωνα