Άρης Σφακιανάκης

Ο πρίγκιψ του δευτέρου ορόφου

Στον καιρό του Όθωνα

Εκδόσεις: Κέδρος

Σελ.: 512

Μερικά χρόνια πριν, συγκεκριμένα το 2016, ο Άρης Σφακιανάκης αποφασίζει μια συγγραφική έξοδο, ηρωική σχεδόν, από τη συνήθη θεματολογία του, προς το ιστορικό μυθιστόρημα, γράφοντας ένα βιβλίο για την Έξοδο του Μεσολογγίου σε μια περίοδο όπου η σύγχρονη Ελλάδα βρισκόταν εκ νέου πολιορκημένη από τα χρέη της και αναζητούσε απεγνωσμένα μιαν άλλου τύπου ηρωική έξοδο από την οικονομική κρίση. Στο βιβλίο «Έξοδος» είχε καταφέρει να ενσωματώσει σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα όλες τις σύγχρονες συγγραφικές του εμμονές, δηλαδή τις γυναίκες, τα ειδύλλια, τις ερωτικές περιπέτειες και απιστίες. Όλα αυτά στο πολιορκούμενο Μεσολόγγι, λίγο πριν από την απονενοημένη έξοδο. Όπως και να το κάνουμε, δεν είναι εύκολο να γράψει ένας συγγραφέας ένα βιβλίο απ’ το οποίο να απουσιάζει η πεμπτουσία του εαυτού του.

Την «Έξοδο» ακολούθησε η «Σκιά του Κυβερνήτη», συνεχίζοντας στην ίδια εποχή, στον ίδιο χώρο και χρόνο. Από ένα εμβληματικό ιστορικό γεγονός της Επανάστασης περνά στο πρώτο εμβληματικό πρόσωπο του νέου ελληνισμού: τον Καποδίστρια. Και στα δύο προηγούμενα, όπως και στο τωρινό του μυθιστόρημα για τον Όθωνα, υποβόσκει η αγωνία της κατανόησης της εθνικής μας ταυτότητας, των ιδιαιτεροτήτων μας μέσα από μια προσπάθεια αποτύπωσης όσο το δυνατόν ευκρινέστερα των βασικών εθνικών μας αντιφάσεων.

Αν τον Καποδίστρια τον ακολούθησε ένας σωματοφύλακας της ελληνικής διασποράς, τον Όθωνα ακολουθεί ένας ακόμα Έλληνας της διασποράς, που κατάγεται από το Ιάσιο και σπούδασε νομικά στο Μόναχο. Για την ακρίβεια, ο πρίγκιψ της ιστορίας μας δεν είναι ακριβώς «πρίγκιψ», καθώς πρόκειται για ένα παρατσούκλι που του κόλλησαν οι συμφοιτητές του στη νομική σχολή και… του έμεινε.

Ο πρίγκιψ, λοιπόν, έχει φτάσει στο Ναύπλιο το 1831 και βρίσκει θέση πρωτοκολλητή στην κυβέρνηση του Καποδίστρια. Αυτήν τη φορά, η μετάβαση από το ένα μυθιστόρημα στο άλλο έρχεται σαν μια συνέχεια, αφού μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη αναλαμβάνουν οι Βαυαροί. Στο μεσοδιάστημα που ακολουθεί, μετά τη δολοφονία και την άφιξη του Όθωνα, μπαίνει στη δούλεψη του Κωλέττη για μικρό διάστημα και κατόπιν μετακομίζει στην Αθήνα για να μπει στην υπηρεσία του νέου και νεαρότατου σε ηλικία βασιλέως Όθωνος. Εκτός του ότι μεταφράζει τα βασικά έγγραφα, καθώς όλα γράφονται στα γερμανικά, είναι επιφορτισμένος και με τη μετάφραση των σατιρικών στίχων που συνθέτει ο Σουρής εναντίον του Όθωνος. Αυτά μέχρι την άφιξη της νεαρής βασίλισσας Αμαλίας, οπότε διορίζεται ως δάσκαλος για να τη μάθει ελληνικά.

Ο πρίγκιψ μάς περιγράφει τις πρώτες στιγμές της μετατροπής ενός χωριού με παραπήγματα και παράγκες σε πόλη με αστικό προσανατολισμό. Ενώ ο ήρωάς του αφηγείται τα γεγονότα σε παρόντα χρόνο, με σοφό σύμβουλο την τέχνη του υπαινιγμού που αυτοϋπονομεύεται από ένα διακριτικό αλλά κοφτερό χιούμορ, δείχνει να μην του διαφεύγουν οι μελλοντικές εξελίξεις. Με δυο λόγια, δεν παριστάνει τον έξυπνο, καθώς είναι έξυπνος, αλλά σου αφήνει τη χαλαρή αίσθηση ότι σχολιάζει τα τεκταινόμενα από το μέλλον. Έτσι, το ιστορικό γεγονός αποκτά μια πιο οικεία πρόσληψη από τον σύγχρονο αναγνώστη.

Ο Σφακιανάκης πετυχαίνει να σχολιάζει «εκτός ιστορίας» ιδιαίτερα πολύπλοκα ιστορικά ζητήματα με έναν φανταστικό ήρωα που θαρρείς ότι εισβάλλει σε αυτήν, από έναν απροσδιόριστο χρόνο και τόπο. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύει εκ του σύνεγγυς, σαν να βάζει έναν κατάσκοπο στην ίδια του την ιστορία, τα πραγματικά ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα. Είναι τόσο καλοδουλεμένο σχέδιο, που δεν είναι διακριτό. Τοποθετώντας τον εαυτό του μεταξύ ιστορίας και λογοτεχνίας βάζει τη δική του προσωπική σφραγίδα σε μιαν αφήγηση που ξεχωρίζει ιδιαίτερα από τα υπόλοιπα ιστορικά μυθιστορήματα.

Ο αφηγητής μας, εκτός από πρίγκιψ (που δεν ήταν), ήταν και ποιητής (που επίσης δεν ήταν!), καθώς ύστερα από απονενοημένες προσπάθειες, όπως αυτές με τις κυρίες των Τιμών όταν μετακόμισε στον δεύτερο όροφο του παλατιού κατόπιν της ευγενικής προτάσεως της Αμαλίας, απέτυχε και επί των (ερωτικών) τιμών και επί του να υπηρετήσει στοιχειωδώς την ποίηση. Η έμπνευσή του στράφηκε στο μυθιστόρημα.

Ο αφηγητής ήρωας, με τον οποίο συγκλίνει συναισθηματικά και φανερά ο συγγραφέας, δεν παραλείπει να υπονομεύει τα ιστορικά πρόσωπα. Η παρουσία του δρα καταλυτικά και αποκαλύπτει τις προσωπικότητές τους. Εκτός από το βασιλικό ζεύγος και τους Βαυαρούς αντιβασιλείς και συμβούλους, στο μυθιστόρημα στροβιλίζονται ο Αλέξανδρος – Ρίζος Ραγκαβής, η περίφημη Δούκισσα της Πλακεντίας, ο Ιωάννης Κωλέττης και ο Νικόλαος Δραγούμης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Ανδρέας Μεταξάς, ο Δημήτριος Καλλέργης, καθώς και άλλα ιστορικά πρόσωπα μαζί με φανταστικούς κομπάρσους, χαρίζοντάς μας μια μοναδική εικόνα εκείνης της ιδιαίτερα απίθανης εποχής όπου η Ελλάδα προσπαθούσε να αποτινάξει τέσσερις ολόκληρους αιώνες ραγιαδισμού από τις ρημαγμένες της πλάτες και να ξεμυτίσει δειλά – δειλά στον σύγχρονο κόσμο μέσα από την πραγματική ιλαροτραγωδία των πρώτων δεκαετιών.

Πρόκειται για το τελευταίο μυθιστόρημα μιας τριλογίας; Θα το διαπιστώσουμε, με το καλό, στο επόμενο βιβλίο του. Ώς τότε, να σημειώσουμε ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που δύσκολα θα απογοητεύσει ακόμα και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας

Βιβλίο: Η τέχνη του να αφήνεις πίσω σου κάτι γλυκό

Αντρέας Λεντάκης: ένα όνομα που μας εμπνέει!