Καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας μου στο υπουργείο Εξωτερικών υποστήριζα τη σημασία της εμπιστευτικότητας όχι μόνο στα θέματα πολιτικής και διπλωματίας, αλλά και στα θέματα διοίκησης και διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού.

Το 2020, ολοκληρώνοντας τον χρόνο δημόσιας υπηρεσίας, δυστυχώς συνέχισα να διαπιστώνω ότι οι αρχές εμπιστευτικότητας παρουσιάζουν σοβαρά ρήγματα, ξεπερνώντας ακόμα και τις ουσιαστικές απαιτήσεις ενημέρωσης της κοινής γνώμης. Προτάσεις για να περιοριστεί η διαρροή σοβαρών πληροφοριών δεν επέτυχαν τον επιθυμητό στόχο, όπως διαπιστώνεται από τις συνεχιζόμενες «άτυπες ενημερώσεις» προς τα ΜΜΕ.

Η άτυπη ενημέρωση κινείται είτε από ενδιαφερόμενους υπαλλήλους είτε από γραφεία και συμβούλους της πολιτικής ηγεσίας, που, ενώ δεν διαθέτουν την απαραίτητη διαβάθμιση, αποκτούν πρόσβαση σε πληροφορίες υψηλής εμπιστευτικότητας.

Χωρίς εμπειρία;

Τις τελευταίες ημέρες διακινούνται δημόσια πληροφορίες για τις επικείμενες τοποθετήσεις πρέσβεων, με αναφορές σε ονόματα τα οποία δεν γνωρίζουν ακόμη ούτε τα μέλη του Ανωτάτου Συμβουλίου του υπουργείου Εξωτερικών. Βέβαια τον κατάλογο και τις προτιμήσεις επεξεργάζονται μόνο τα γραφεία των υπουργών στο υπουργείο Εξωτερικών.

Η τακτική των διαρροών θίγει σοβαρότατα:

● την αξιοπιστία ενός ιδιαίτερα ευαίσθητου υπουργείου που έχει την ευθύνη της διεθνούς εκπροσώπησης,

● την υλοποίηση της πολιτικής που ορίζει ο πρωθυπουργός,

● την επιχειρηματικότητα,

● την εξωστρέφεια,

● τη δημόσια και πολιτιστική διπλωματία,

● κυρίως όμως τον τρόπο και τα μέσα που χειριζόμαστε για να διεκδικήσουμε τη διεθνή μας θέση, να επιβάλουμε τις εθνικές μας επιδιώξεις να προσαρμόσουμε τα συμφέροντά μας στη γεωστρατηγική στόχευση της Ε.Ε. και της Ευρωατλαντικής Άμυνας.

Τα ονόματα που αναφέρονται σε δημοσιεύματα δυστυχώς προκαλούν προβληματισμό σε όλους τους συνομιλητές. Γνωρίζουμε ότι σε πόστα υψηλών απαιτήσεων δεν βοηθά η τοποθέτηση διπλωματών που δεν έχουν μακρά εμπειρία στους πρεσβευτικούς βαθμούς, αρχαιότητα στην ιεραρχία, αναγνώριση του έργου τους σε προηγούμενα πόστα ηγεσίας που σχετίζονται με τις διεθνείς προκλήσεις.

Αναλαμβάνοντας σημαντικές πρεσβείες χωρίς προηγούμενες προϋποθέσεις δημιουργούνται ακόμη και προβλήματα πρωτοκόλλου στις μεγάλες χώρες. Κυρίως οι δυσκολίες αφορούν αδυναμία άμεσης και πυκνής επικοινωνίας με την ηγεσία της χώρας σε ό,τι αφορά στις εθνικές μας προτεραιότητες.

Εξώδικες ενημερώσεις

Προβληματικότερη καθίσταται η αξιολόγηση από την πλευρά των συνομιλητών μας όταν διαπιστευμένοι σε αρχές, πρεσβευτικές ή προξενικές, διαδίδουν ότι έχουν εξασφαλισμένη τη μετακίνησή τους πολύ πριν ανακοινωθεί προγραμματισμός μετακινήσεων και αλλαγών πρέσβεων.

Αντιλαμβάνεται ο καθένας το δυσάρεστο περιβάλλον που δημιουργείται όταν ομογενείς και τα υπουργεία Εξωτερικών εξωδίκως ενημερώνονται για αλλαγές πρέσβεων στην τάδε ή δείνα υπερδύναμη πολύ πριν το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αξιολογήσει τις ανάγκες της υπηρεσίας, την επαγγελματική αξία των υποψηφιοτήτων και ειδικότερα των υποψηφίων.

Οι διπλωμάτες είναι λίγοι και πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ομογενείς ενθυμούνται τις επιδόσεις μας στην εφαρμογή των οδηγιών της κεντρικής υπηρεσίας. Το αποτύπωμα που αφήνουμε πάντοτε μας ακολουθεί και αναλόγως διαμορφώνει την καριέρα μας. Ως λειτουργοί του Δημοσίου παραμένουμε χρήσιμοι για την υπηρεσία όταν έχουμε συναίσθηση της πραγματικότητας, διπλωματικής και διεθνούς, που προωθεί η χώρα μας.

Αποδεχόμενος παρασημοφόρηση της Παλαιστινιακής Αρχής γνωρίζεις ότι δεν μπορεί πλέον να αποτελεί ισχυρή προτεραιότητα διαπίστευσή σου στο Τελ Αβίβ. Βέβαια αυτογνωσία οφείλει να έχει και η διοίκηση του υπουργείου Εξωτερικών, ώστε να ενημερώνει με τον απαραίτητο ορθολογισμό την πολιτική ηγεσία για την πραγματική υπηρεσιακή κατάσταση και την επαγγελματική επάρκεια κάθε υπαλλήλου, κυρίως των υποψηφίων για την κάλυψη πρεσβευτικών θέσεων.

Κανόνας η αντικανονικότητα

Κατά την τριακονταπενταετή διαδρομή στον διπλωματικό κλάδο έχουμε δει φοβερές παραφωνίες, που ήταν εξαιρέσεις στον κανόνα. Προφανώς οι συνεχείς εξαιρέσεις της τελευταίας δεκαετίας κατέστησαν κανόνα την αντικανονικότητα και συνεπώς την τοποθέτηση διπλωματών, που μόλις εισήλθαν στους πρεσβευτικούς βαθμούς, στην ηγεσία αρχών αιχμής.

Η συζήτηση θα ήταν διαφορετική αν η επαγγελματική επιλογή προερχόταν από αποφάσεις της ηγεσίας και όχι από την απαίτηση του προσφάτως προαχθέντος διπλωμάτη στον βαθμό του πληρεξουσίου υπουργού Β με τη στήριξη πολιτικών και επιχειρηματικών ενδιαφερόντων, έξω από το υπουργείο Εξωτερικών.

Εξάλλου, κατά την παρέλευση των ετών, παραμερίστηκε ακόμη μία καλή αρχή που αφορούσε τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού με εισήγηση του εκάστοτε προσωπάρχη: «Διπλωμάτες δεν επανέρχονταν στη χώρα που υπηρέτησαν αν δεν είχε παρέλθει ικανός χρόνος».

Η διοίκηση επέλεγε να μην επαναφέρει πολύ σύντομα στην ίδια χώρα διπλωμάτες, ώστε οποιαδήποτε διασύνδεση με προηγούμενα τοπικά ενδιαφέροντα και αντιπαραθέσεις με την ομογένεια να έχουν «γιατρευτεί από τη λήθη» που φέρνει ο χρόνος.

Αβεβαιότητα και ασυνέχειες

Ο τρόπος διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού με επικεφαλής στη διεύθυνση προσωπικού που είναι κατά πολύ νεότεροι από τους πρέσβεις στους οποίους στέλνουν εντολές ή εισηγούνται για την εξέλιξη τους προς την πολιτική ηγεσία δημιουργεί μία εικόνα αβεβαιότητας, που γίνεται προβληματικότερη από τις συνεχείς αλλαγές της λειτουργίας του υπουργείου Εξωτερικών, ακόμη και όταν ο οργανισμός έχει χαρακτηρισθεί ως κώδικας για να αποφεύγονται οι ανά διετία τροποποιήσεις, τύπου «ακορντεόν».

Οι εγγενείς δυσκολίες των νεωτερισμών, ενώ ακόμη δεν έχουν εξασφαλιστεί οι όροι καλής διοίκησης, προκαλούν ρήγματα και στην υλοποίηση των επιλεγμένων πολιτικών. Αποφάσεις που αφορούν την αναδιοργάνωση χωρίς προϋποθέσεις χαρακτηρίζονται από ασυνέχειες με επιπτώσεις στο έργο της χώρας μας, σε μία εποχή συνεχών προκλήσεων.

Θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας, σχέσεων με την Τουρκία, στρατηγικών συμμαχιών, αποκτούν ευρύτερη σημασία επειδή άπτονται της εξωστρέφειας, των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων, της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας, των γεωστρατηγικών συμμαχιών και δεν απαντώνται μόνο με συνεχείς συναντήσεις, αποστολές, διακηρύξεις υπουργών Εξωτερικών, όταν δεν επιτυγχάνεται εφαρμογή των αποφάσεων.

Η εμπειρία αποδεικνύει ότι στον διεθνή ανταγωνισμό δεν μπορεί να μένει ελεύθερος χώρος για τις διοικητικές αδυναμίες του υπουργείου Εξωτερικών, τις οποίες εκμεταλλεύονται και αναδεικνύουν αντίπαλοι στο εσωτερικό, αλλά και διεθνώς ως μέγιστες και μη αναστρέψιμες αδυναμίες διαχείρισης και υλοποίησης των ανειλημμένων διεθνών υποχρεώσεων.

Ανάγκη αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων

Η ενημέρωση της κοινής γνώμης ανήκει θεσμικά στην τετάρτη εξουσία της Δημοκρατίας μας. Οι αναλυτές περιοριζόμαστε στη σύνθεση των γεγονότων και στην ανάδειξη προοπτικών δημιουργίας καλύτερου διπλωματικού αποτελέσματος.

Οι αναφορές στα σημαντικά θέματα της εξωτερικής πολιτικής, όπως το Κυπριακό, η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη, η Συνθήκη της Λωζάννης, η Θρησκευτική Διπλωματία, η σημασία της Διασποράς, ο Διαθρησκευτικός Διάλογος, η εξωστρέφεια, το περιβάλλον, η ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας και της Ε.Ε., η προώθηση της ευρωατλαντικής πολιτικής, ο ΘΧΣ και η εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας για τα συμφέροντα της Ε.Ε. και της χώρας μας απασχολούν την ανάλυση πέρα από πρόσωπα. Απλώς τη στιγμή της έξαρσης τυχαίνει συγκεκριμένα άτομα να βρίσκονται στις θέσεις ευθύνης και, επειδή με τις προσωπικές τους επιλογές χρωματίζουν τις αποφάσεις, προφανώς και συμπεριλαμβάνονται εμμέσως στις ανάγκες της αξιολόγησης.

Παρά την κριτική επιμονή μας στην ανάγκη συνεπούς και συνεχούς που δημιουργούνται για τη χώρα μας από

● την επιτυχή ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.,

● την ανάγκη άμεσης εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου σε όλη την κυπριακή επικράτεια,

● τη Διακήρυξη των Αθηνών,

● την ανάγκη ΜΟΕ με την Τουρκία,

● την ανάδειξη της σημασίας της Θρησκευτικής Διπλωματίας,

● τον αναμφισβήτητο ξεχωριστό πνευματικό ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Εκκλησιών της Διασποράς με αυξημένο βάρος που φέρει η Αρχιεπισκοπή Αμερικής,

● τη δημιουργία στρατηγικών συνεργασιών με τις ΗΠΑ και την περιοχή ΜΕΝΑ

● τη σκληρά κρινόμενη Συμφωνία των Πρεσπών

διαπιστώνεται με υπευθυνότητα ότι στη συνολική αποτίμηση το διαχρονικό έργο του υπουργείου Εξωτερικών, πέρα από τις όποιες εφήμερες προσωπικές επιδιώξεις, που δυστυχώς προκαλούν κόστος και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των στόχων, συνεχίζει να φέρει θετικό πρόσημο προς όφελος των εθνικών συμφερόντων.

Ως κατακλείδα προβάλλεται η διαπίστωση, που αποτελεί και πρόσκληση / πρόκληση σε δημόσια συζήτηση για όποιον θεωρεί ότι μπορεί να αντιπαρατεθεί σε αυτό το πεδίο.

*Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Τέμπη: Οι ανεξάρτητοι βουλευτές που προσυπογράφουν την πρόταση Καρυστιανού για προανακριτική

Ανδρουλάκης για Μονή Σινά: Η κυβέρνηση της Αιγύπτου να σεβαστεί τον φάκελο που απέστειλε στην UNESCO

Τσουκαλάς: ΝΔ σημαίνει πλειστηριασμοί, μειωμένο εισόδημα και καθηλωμένοι μισθοί