Συγκρατείται η κορυφαία στιγμή, κοινού πολιτικού ενδιαφέροντος, της κοινοβουλευτικής συζήτησης για την εξωτερική πολιτική, που αφορά τη διοργάνωση διεθνούς διάσκεψης με τα παράκτια κράτη της Μεσογείου. Η πρόταση, όπως ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό, επιβεβαιώνει ότι η Ελλάδα αυτοπροσδιορίζεται έναντι των διεθνών προκλήσεων.

Πάντοτε οι ανακοινώσεις που αφορούν τις πρωτοβουλίες Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, Αιγύπτου, Ιορδανίας και ειδικότερα το Φόρουμ για το Φυσικό Αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο (East Mediterranean Gas Forum, EMGF) περιλαμβάνουν σαφέστατη αναφορά στη σημασία της πραγματοποίησής τους και ειδικότερα στο εύρος τους, χωρίς αποκλεισμούς ή αντιπαλότητα με οποιοδήποτε κράτος σέβεται το Διεθνές Δίκαιο, το Δίκαιο της Θάλασσας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς αποφάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.

Το σχήμα 5×5

Τη δεδομένη αντίληψη για το εύρος της πρωθυπουργικής ανακοίνωσης εξειδίκευσε μάλλον περιοριστικά, την επομένη της δημοσιοποίησής της, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο λόγο ή πίεση, το υπουργείο Εξωτερικών.

Ανακοινώθηκε σχήμα 5×5, που δημιούργησε απορία σε κάθε ενδιαφερόμενο, κυρίως στο Ισραήλ και στην Τουρκία. Ορθολογικότερη προσέγγιση στα θέματα της Μεσογείου, των Θαλασσίων Ζωνών και των εκμεταλλεύσεων αποτελεί η ευρύτερου ενδιαφέροντος προοπτική διεθνούς διάσκεψης.

Θα προσέδιδε προστιθέμενη αξία η πρόσκληση του υπουργείου Εξωτερικών στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Αθηνών, αν απευθυνόμενο προς τις πυρηνικές χώρες, που ονοματίζει στην ανακοίνωσή του, τις καλούσε να συνδιοργανώσουν τη διεθνή διάσκεψη. Στη συνέχεια από κοινού η συντονιστική ομάδα των συνδιοργανωτών θα προσκαλέσει

● την Ε.Ε. (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Συμβούλιο, επειδή έτσι εκφράζεται συνολικά η Ε.Ε.),

● τον ΟΗΕ,

● τις άλλες παράκτιες χώρες (Ισραήλ, Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο), επίσης τις ΗΠΑ, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στην περιοχή,

● την Παλαιστίνη (που συμμετέχει στο Φόρουμ του Φυσικού Αερίου),

● τη Συρία και τον Λίβανο που έχουν παρουσία και συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο

Ιδιαίτερα θα πρέπει να απευθυνθεί πρόσκληση προς τις χώρες του Κόλπου (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ), επειδή διαθέτουν σημαντική διεθνή εμπειρία στους τομείς έρευνας, εκμετάλλευσης και εμπορίας ενέργειας με ουσιαστικό ρόλο στην εξασφάλιση της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας.

Ελληνική η πρόταση

Το πρώτο μήνυμα που εκπέμπει το υπουργείο Εξωτερικών απέχει από την οδηγία του πρωθυπουργού, που απευθύνεται για περαιτέρω επεξεργασία στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας και για συντονισμό των συναρμόδιων υπουργείων, που θα συμβάλουν στη επιτυχή πραγματοποίηση της διεθνούς διάσκεψης με όλα τα παράκτια κράτη.

Η ιδέα έχει προταθεί στο παρελθόν αρχικά από την Ε.Ε., αργότερα από τον Πρόεδρο Ερντογάν, αλλά πολύ νωρίτερα, όσο μπορώ να γνωρίζω, από υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών, ειδικότερα μετά το 2019.

Οι υπηρεσιακές προτάσεις εμπλουτίστηκαν επίσης με ενδεδειγμένες νομικές κινήσεις, συνεργασίες με κράτη που διαθέτουν προηγούμενη σχετική εμπειρία, με διεθνή νομικά γραφεία σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο.

Έλληνες πολιτικοί με άρτια νομική εμπειρία και υπηρεσία στο υπουργείο Εξωτερικών ενίσχυσαν την άποψη των υπηρεσιακών παραγόντων με δημόσιες τοποθετήσεις τους, που δεν περιορίζονταν μόνο στην προσφυγή στη Χάγη, αλλά και στη συνδρομή του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας (ITLOS), που εδρεύει στο Αμβούργο.

Άρα η πρωθυπουργική πρόταση συμπληρώνει κάθε προηγούμενη προσπάθεια διερεύνησης του θέματος, επιβεβαιώνοντας την ανάγκη συγκλίσεων στην περιοχή της Μεσογείου, προκειμένου να αμβλυνθούν οι εντάσεις, να αναπτυχθούν πολιτικές καλής γειτονίας, ανάπτυξης για το σύνολο των παράκτιων κρατών και προώθησης της ευρωατλαντικής στρατηγικής συνεργασίας.

Απαιτείται… ταχύτητα

Ορισμένοι συνεχίζουν να αναλύουν τα γεγονότα με όρους του περασμένου αιώνα. Η Ελλάδα αντιλαμβάνεται τις απαιτήσεις των καιρών και η διοίκηση υποχρεώνεται να ανταποκριθεί στις επιλογές των κυβερνήσεων της χώρας. Πολλές από τις φοβικές προσεγγίσεις ξεπεράστηκαν, δυστυχώς με αργά βήματα, ήδη μετά τη μεταπολίτευση.

Η εποχή μας όμως απαιτεί μεγαλύτερες ταχύτητες και υπερβάσεις που γίνονται τρομακτικές μόνο αν δεν υπάρχει έγκαιρη μέριμνα διαχείρισης των προκλήσεων. Η δημόσια διοίκηση οφείλει να αντιληφθεί ότι λειτουργεί για να εξυπηρετεί τις απαιτήσεις καλής διακυβέρνησης και τις προσδοκίες των Ελλήνων, όπως ορίζονται από τη δημοκρατική εκλογική τους έκφραση.

Η Ε.Ε. με τη διαμόρφωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού ορίζει τον ευρύτερο Κοινό Ευρωπαϊκό Χώρο, ο οποίος μπορεί να αξιοποιηθεί προς όφελος των κρατών – μελών. Ακριβώς η πραγματικότητα της ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής διαφοροποιεί ποιοτικά την πρόταση του πρωθυπουργού από την πρόταση του Προέδρου της Τουρκίας.

Η αντίδραση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στρέφεται προς την Ε.Ε. και όχι προς την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και αν επιθυμεί ο κ. Φιντάν να δείξει με την αντίδρασή του Αθήνα και Λευκωσία.

Στο πλαίσιο της ευρύτερης ανάπτυξης ευρωπαϊκής στρατηγικής και διπλωματίας η ερώτηση του αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Γ. Μανιάτη, για την έκθεση που συντάχθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευνών και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, αποκτά βαρύνουσα πολιτική σημασία.

Η έκφραση συγγνώμης που διατυπώθηκε και η απόσυρση από την ιστοσελίδα, που εκφράζει αναγκαστικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν αρκεί. Αναμένονται περαιτέρω διευκρινιστικές κινήσεις, διοικητικές κυρώσεις για όσους υπερέβησαν τα όρια της εντολής τους και δεν αντιλήφθηκαν το μέγεθος του θεσμικού και πολιτικού ατοπήματος.

Ξεπερασμένες πρακτικές

Οι κινήσεις της ελληνικής διπλωματίας, πέραν των σημαντικών ενεργειών και των διεθνών διοργανώσεων, οφείλουν να καλύπτουν όλα τα θέματα αρμοδιότητάς της. Απαιτείται σταθερή βάση, νομική και πολιτική, για να εξελιχθούν τα διεθνή συμφέροντά μας. Η μακροχρόνια εμπειρία μας στην Ε.Ε. πρόσθεσε γνώση που επιβεβαιώνει ότι συνδυάζοντας θεσμικό, νομικό και πολιτικό πλαίσιο τα κράτη – μέλη ξεπερνούν δυσκολίες των διμερών σχέσεων.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις και το πολιτικό προσωπικό της χώρας σε στιγμές μεγάλων κρίσεων επιλέγει ξεπερασμένες πρακτικές με αποτέλεσμα να λογοδοτεί η χώρα στους θεσμούς, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, να καταβάλλει πρόστιμα, να παραμελεί τις δυνατότητες που δημιουργούνται από το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο.

Τον τελευταίο καιρό μας απασχολούν δημοσιεύματα και εκδόσεις που αναφέρονται σε μεγάλες προκλήσεις, που υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει η χώρα μας διεθνώς, αλλά και στην Ε.Ε.

Σε πολύ πρόσφατο δημοσίευμα έγκριτης ημερήσιας εφημερίδας, έμπειρος αρθρογράφος, σχολιάζοντας τις τοπικές εκλογές στα Κατεχόμενα για ανάδειξη του εκπροσώπου των Τουρκοκυπρίων, αναφέρθηκε στον Πρόεδρό τους (sic, έκδοση Σαββάτου, 17.10.2025). Ίσως ζητήσει συγγνώμη ο αρθρογράφος αν του επισημανθεί το γεγονός, αλλά δεν αρκεί στο σημείο όπου βρισκόμαστε, όπως δεν αρκεί και η συγγνώμη των αξιωματούχων που εποπτεύονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και μισθοδοτούνται από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.

Η Κυπριακή Δημοκρατία, που γνωρίζει τους σκληρούς και αυστηρούς όρους του διεθνούς παιχνιδιού, πιεστικά αναζητά ευθύνες για κάθε ολίσθημα δημοσίων λειτουργών της, αλλά και αξιωματούχων της Ε.Ε.

Στην Αθήνα ο έλεγχος παραμένει χαλαρός και δυστυχώς η κοινή γνώμη δεν απαιτεί ουσιαστική αναζήτηση ευθυνών, παρά μόνο ικανοποιείται από δημαγωγία και δημόσιες τοποθετήσεις ανθρώπινης συμπόνιας, που απέχουν από την υπεύθυνη άσκηση διοίκησης και πολιτικής, κυρίως όταν εκφράζονται από υπουργούς που μέσα στο Κοινοβούλιο επιλέγουν να βγάλουν το καπέλο του υπουργού και του βουλευτή για να απευθυνθούν στο σώμα ως γονείς.

Όμως οι ψηφοφόροι τούς εξέλεξαν και ο πρωθυπουργός τούς εμπιστεύθηκε χαρτοφυλάκιο για να προωθήσουν το κυβερνητικό έργο και την αξιοπιστία της χώρας διεθνώς.

Στη δημοκρατία μας πολιτικό προσωπικό και στελέχη της διοίκησης έχουν τη δυνατότητα να εισηγηθούν θετικά ή να διαφοροποιούνται από τις επιθυμίες των προϊσταμένων, με την υποχρέωση και τον απαράβατο όρο τήρησης της νομοθεσίας και ανάληψης της ευθύνης των επιχειρημάτων που προβάλλουν.

Κάθε εκ των υστέρων διορθωτική δήλωση ή έκφραση συγγνώμης διατηρεί την ηθική της αξία, αλλά εξακολουθεί να υπόκειται στην αυστηρή αξιολόγηση και τον καταμερισμό των ευθυνών σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Το πλεονέκτημα

Επανερχόμενοι στην απόφαση του πρωθυπουργού για διεθνή διάσκεψη όλων των παράκτιων κρατών και στις ουσιαστικές απαιτήσεις που προκύπτουν από τη δημοσιοποίησή της στο ελληνικό Κοινοβούλιο αναμένεται ενδελεχής ανάλυση των δυνατοτήτων που προσφέρονται από την πρωτοβουλία την οποία ο πρωθυπουργός άμεσα αναθέτει στο υπουργείο Εξωτερικών, οργανωτικά και συντονιστικά.

Οι συνομιλίες με την Τουρκία, η θετική ατζέντα, η Διακήρυξη των Αθηνών μέσα στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα και στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών ξεπερνούν τα εμπόδια των σκληρών διμερών διεκδικήσεων και αναβιβάζουν το θέμα, τηρουμένων των αναλογιών, στο επίπεδο των σημαντικών διεθνών πρωτοβουλιών που στοχεύουν σε συγκλίσεις και κοινές αναπτυξιακές δράσεις.

Το πλεονέκτημα των συνομιλητών της πυρηνικής ομάδας 5×5, που ανακοίνωσε το υπουργείο Εξωτερικών, αναδεικνύεται από το εκφρασμένο ενδιαφέρον τους για αξιοποίηση των δυνατοτήτων της περιοχής περί τη Μεσόγειο, αλλά παραμένει σημαντική πρόκληση για όλους η δυνατότητα σύμπτωσής τους στις κοινές αξίες του Διεθνούς Δικαίου, του Δικαίου της Θάλασσας και του ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Οποιαδήποτε χώρα επιλέξει να διαφοροποιηθεί και δεν ανταποκριθεί στην πρόσκληση θα πρέπει να ανησυχεί πολύ σοβαρά για την απομόνωση που μόνη της επιλέγει απέναντι στην προσπάθεια κοινής αντιμετώπισης των διεθνών προκλήσεων και όχι για το αν θα κατηγορηθεί από τους άλλους (blame game) για τις επιλογές της.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Διονύσης Σαββόπουλος: 1944 -2025 – Απ’ το «Φορτηγό» στα «Χρόνια που τρέχουν» – Tο ταξίδι της εποχής μας

Βαθύ το χάσμα Μητσοτάκη-Δένδια: Πρόβλημα για το Μαξίμου οι διαρκείς διαφοροποιήσεις του υπουργού Άμυνας

ΣΥΡΙΖΑ: Σε κρίσιμη καμπή μετά την παραίτηση Τσιπρα – Κρας τεστ η σημερινή Πολιτική Γραμματεία