Πάταγο κάνει το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα, που κυκλοφορεί από το πρωί της Δευτέρας και στο οποίο ο πρώην πρωθυπουργός εξιστορεί όλα όσα έζησε κυρίως με επίκεντρο το πρώτο εξάμηνο του 2015, αλλά και όσα ακολούθησαν μέχρι σήμερα. Ο κ. Τσίπρας τολμά να ξεκαθαρίσει τις σχέσεις του με σχεδόν όλα τα πρόσωπα, που πρωταγωνίστησαν, εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ, στις κρίσιμες καμπές αυτής της δεκαετίας. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις με ιδιαίτερα επικριτική διάθεση, αλλά και με αυτοκριτική – έστω και έμμεσα – ματιά.

Τα πρόσωπα με μια ματιά

Μεταξύ αυτών των προσώπων, ο Γιάνης Βαρουφάκης, τον οποίο ο Αλέξης Τσίπρας παρουσιάζει ως εμμονικό με τις μαθηματικές θεωρίες και με την προσπάθεια να τις επιβεβαιώσει στην πράξη, αδιαφορώντας για τον αντίκτυπο στην κυβέρνηση, στη χώρα και την κοινωνία.

Ο Νίκος Παππάς, μάλλον πέφτει στα μαλακά σε σχέση με το θέμα των τηλεοπτικών αδειών, ωστόσο ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται να δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στο ότι ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, δε διευκόλυνε το κόμμα, αποσυρόμενος από την πρώτη γραμμή, μετά την καταδικαστική απόφαση με 13- 0 στο Ειδικό Δικαστήριο το 2023. Αν και ο ίδιος ο Τσίπρας αρχικά δεν έθεσε ούτε ο ίδιος ζήτημα παραίτησης εκ των υστέρων εκτιμά ότι θα έπρεπε να του το είχε κάνει.

Σε σχέση με την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου για τον Νίκο Παππά, ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρει ότι με βάση και της εισήγηση της Εισαγγελέως περίμενε ότι η απόφαση θα είναι καταδικαστική αλλά με οριακή πλειοψηφία, οπότε το 13- 0 ήταν «αναπάντεχο». Αναφέρει ότι η χρονική στιγμή της απόφασης δεν ήταν τυχαία, λίγους μήνες πριν τις εκλογές και εκτιμούσε ότι το Μαξίμου και οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί του θα την εκμεταλλεύονταν στο έπακρο.

«Ήταν σαφές πως έπρεπε να σταθμίσω πολύ προσεκτικά τις αποφάσεις μου. Επικοινώνησα αμέσως με τον Νίκο αναμένοντας να δω ποια στάση θα κρατούσε ο ίδιος. Φανερά πληγωμένος από την απόφαση, δεν έδειξε καμία διάθεση να θέσει ζήτημα παραίτησης, προσωρινής αποχής ή έστω να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να αποσυρθεί από την πρώτη γραμμή, ενόψει εκλογών. Ούτε κι εγώ από την πλευρά μου προχώρησα σε τέτοια συζήτηση».

Ακολούθως περιγράφει πως στον ΣΥΡΙΖΑ «διαμορφώθηκε  ένα κλίμα κομματικού πατριωτισμού. Ο Παππάς ήταν στόχος, λόγω του ρόλου του στην πρωτοβουλία για τις τηλεοπτικές άδειες. (…) διαμορφώθηκε τελικά η πεποίθηση ότι επρόκειτο για μια πολιτική απόφαση που έπρεπε να μας συσπειρώσει και άρα ήταν μονόδρομος η στήριξη του Παππά, παρά την ομόφωνη καταδίκη».

Επιπλέον, απέναντι σε όλους εκείνους, εκτός κόμματος που είτε δημόσια είτε ιδιωτικώς καλούσαν τον Τσίπρα να «καθαρίσει» τον Παππά, ο ίδιος διεμήνυε «Να αποφασίζουν για τα κόμματα που στηρίζουν. Στο δικό μας κόμμα τις αποφάσεις τις παίρνουμε εμείς».

«Εκ των υστέρων» όμως καταλήγει ο Α. Τσίπρας, «εκτιμώ ότι έπρεπε τότε να του ζητήσω να διευκολύνει το κόμμα αλλά και τον εαυτό του, αποσύροντας την υποψηφιότητά του. Κι αυτό διότι είχε επιδείξει σε όλη αυτή τη διαδικασία απαράδεκτη επιπολαιότητα».

Σε ό,τι αφορά τον Παύλο Πολάκη, αναφέρεται στις δύο φορές που βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα να τον απομακρύνει. Η πρώτη ήταν η περίοδος της πανδημίας όταν ο βουλευτής Χανίων είχε χαράξει γραμμή για τα εμβόλια σε σύγκρουση με την κεντρική γραμμή. Εκεί ο Αλέξης Τσίπρας επισημαίνει ότι προτίμησε να τον μεταπείσει, όπως και έγινε με τον Πολάκη να φτάνει να κάνει ο ίδιος το εμβόλιο, όμως η ζημιά είχε γίνει. Τη δεύτερη φορά ήταν τον Φεβρουάριο του 2023, όταν ο Πολάκης, όπως αναφέρει ο Τσίπρας, προσπάθησε να του επιβάλει δικό του υποψήφιο στα Χανιά, ενώ μετά την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου για το Νίκο Παππά προχώρησε στην ανάρτηση στοχοποίησης 13 δικαστών και 15 δημοσιογράφων. Σε ό,τι αφορά το «μπαϊράκι» Πολάκη στις αρχές του 2023 και με εκλογές μπροστά, ο Αλέξης Τσίπρας παραδέχεται ότι εξοργίστηκε και φτάνοντας στην απόφαση να τον θέσει εκτός ψηφοδελτίων. Απόφαση από την οποία τον διέσωσαν οι εξελίξεις – το δυστύχημα στα Τέμπη – αλλά και οι εσωκομματικές τάσεις, όχι μόνο οι συνοδοιπόροι του, αλλά και οι αντίπαλοί του, αφού όλοι θεωρούσαν ότι αυτή η απόφαση θα επέφερε απώλειες στις εκλογές.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει όμως η αναφορά στην Έφη Άχτσιόγλου, καθώς αποτιμά αρνητικά την απορριπτική στάση της στην πρότασή του να αναλάβει τα ηνία εν όψει των εκλογών του Ιουνίου του 2023.

Σε ό,τι αφορά τον Στέφανο Κασσελάκη, τον χαρακτηρίζει ουσιαστικά ακατέργαστο, άσχετο με την πολιτική και το κόμμα, την ελληνική πραγματικότητα και την ελληνική πολιτική ιστορία και σκηνή, που έδωσε μια κωμικοτραγική διάσταση στις εξελίξεις, αρχικά, και στη συνέχεια οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ σε «συλλογικό εξευτελισμό». Του επιρρίπτει βέβαια και ευθύνη για την πρώτη διάσπαση στο βαθμό που «έκανε ό,τι μπορούσε για να ρίξει λάδι στη φωτιά».

Για τον Κασσελάκη υπάρχει και μια ανεκδοτολογική ιστορία στο βιβλίο, όπου ο Α. Τσίπρας περιγράφει την πρώτη συνάντησή του με τον Στέφανο Κασσελάκη λίγο πριν ο δεύτερος ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ: «Τον δέχτηκα στο σπίτι μου μαζί με τον σύζυγό του Τάιλερ. Προς έκπληξή μου γρήγορα συνειδητοποίησα ότι είχε έρθει για να μου ανακοινώσει την απόφαση του να είναι υποψήφιος για την προεδρία του κόμματος.

Προσπάθησα να τον αποθαρρύνω. Μου φάνηκε υπερφίαλος. Είχε τη βεβαιότητα όχι μόνο ότι θα εκλεγεί πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ότι σύντομα θα εκλεγεί και πρωθυπουργός. Όταν έφυγαν, η Μπέττυ γυρίζει και μου λέει:

-«Αυτός θα τα φάει τα μούτρα του!».

-«Γιατί το λες;»

-«Δεν άκουσες τι με ρώτησε; Σκοπεύουν να αποκτήσουν παιδιά και η αγωνία του είναι πως θα τα μεγαλώσουν στο Μαξίμου».

-«Και τι του απάντησες;»

-«Αγάπη να υπάρχει και όλα γίνονται. Τι να του απαντήσω;»

«Τελικά έπεσα έξω στην εκτίμησή μου. Ο Κασσελάκης εξελέγη».

Αχτσιόγλου και Χαρίτσης

Σε άλλο κεφάλαιο κεφάλαιο, ο Αλέξης Τσίπρας έχει δύο αποκαλυπτικές αναφορές για την Έφη Αχτσιόγλου και τον Αλέξη Χαρίτση, σύμφωνα με τις οποίες, τους πρότεινε να αναλάβουν τα ηνία του κόμματος αλλά αρνήθηκαν.

Καταρχάς αναφέρει ότι πήρε την απόφαση να παραιτηθεί μετά τις εκλογές του Μαΐου, το αποτέλεσμα των οποίων ο ίδιος χαρακτηρίζει «βαριά πολιτική και προσωπική ήττα». Και περιγράφει μεταξύ άλλων την προσπάθεια στο ενδιάμεσο να βρει μια λύση για να σωθεί το «πλοίο», ακόμη και με τον ίδιο να κάνει πίσω. Ο τότε σύμβουλός του Νίκος Μαραντζίδης άλλωστε με αφοπλιστική ειλικρίνεια του είχε πει μετά το αποτέλεσμα της πρώτης κάλπης, πως ο ίδιος είναι «τελειωμένος». Έτσι, όπως αναφέρει, του ήρθε η ιδέα για «αλλαγή καπετάνιου εν πλω». Παραδέχεται πως δεν ήταν εύκολη απόφαση «μετά από δεκαπέντε χρόνια στο τιμόνι, να παραμερίσω και να στηρίζω, ως σύμβουλος και ως πλήρωμα ταυτόχρονα, έναν νέο καπετάνιο». Από την άλλη, λέει «εγώ έτσι κι αλλιώς είχα αποφασίσει μέσα μου ότι μετά τις εκλογές της 25^ης Ιουνίου, θα αποχωρούσα από την ηγεσία, αυτό ήταν δεδομένο. Όμως δεν ήθελα να φύγω αφήνοντας πίσω ένα κόμμα σε χειρότερη θέση απ’ ό,τι παρέλαβα».

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Αλέξης Τσίπρας έκανε δύο προτάσεις:

-τη μία στην Έφη Αχτσιόγλου αμέσως μετά τη συντριπτική ήττα του Μαΐου. Συγκεκριμένα της πρότεινε να βγει μπροστά και να αναλάβει επικεφαλής της εκλογικής καμπάνιας εν όψει των δεύτερων εκλογών. Ο Αλέξης Τσίπρας θα παρέμενε πρόεδρος του κόμματος κι εκείνη θα αναλάμβανε πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας, έχοντας την στήριξή του.

-Την δεύτερη στον Αλέξη Χαρίτση, μετά την ήττα των δεύτερων εκλογών, του Ιουνίου, όταν του πρότεινε να είναι ο διάδοχός του στο κόμμα, με το σκεπτικό ότι θα ήταν ο μόνος που θα μπορούσε «να εξασφαλίσει αν όχι τη συναίνεση, τουλάχιστον την ανοχή».

Και οι δύο αρνήθηκαν δηλώνοντας ουσιαστικά ανέτοιμοι να σηκώσουν τέτοιο βάρος. Τα σχετικά υποκεφάλαια τιτλοφορούνται «Άρνηση» και «Ρέκβιεμ».

Η άρνηση της Έφης και το «καρφί» για τον λάθος υπολογισμό

Ωστόσο, ο πρώην πρωθυπουργός εμφανίζεται επικριτικός κυρίως για την στάση της Έφης Αχτσιόγλου, μάλιστα, δείχνει να απορρίπτει με καχυποψία τους λόγους που η ίδια επικαλέστηκε για να αποκρούσει την πρότασή του και φαίνεται, εμμέσως πλην σαφώς, να της αποδίδει υπολογισμό.

«Η αντίδρασή της με ξάφνιασε. Ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτική στα όρια της άρνησης. Τα επιχειρήματά της ομολογώ, δεν μου φάνηκαν καθόλου πειστικά. Μου είπε πως δεν της είχε περάσει καθόλου απ’ το μυαλό η προοπτική να ηγηθεί του ΣΥΡΙΖΑ και ότι ένιωθε ανέτοιμη για ένα τέτοιο βάρος. Ανέφερε επίσης την οικογένειά της και τις δυσκολίες που θα είχε να ισορροπήσει ανάμεσα στις απαιτήσεις του ρόλου και τις ανάγκες του μικρού της παιδιού. Η στάση της με αιφνιδίασε. Εκεί που εγώ έβλεπα μια μεγάλη ευκαιρία, εκείνη έβλεπε προβλήματα. Επιχείρησα, λοιπόν, όσο μπορούσα να τη μεταπείσω. Τη διαβεβαίωσα πως θα ήμουν συνεχώς δίπλα της. Αν μεν πηγαίναμε καλά στις εκλογές και ανεβάζαμε έστω και μία μονάδα τα ποσοστά μας σε σχέση με τον Μάιο θα βγαίναμε όλοι κερδισμένοι. Αν πάλι δεν πηγαίναμε καλά, η ευθύνη θα βάραινε αποκλειστικά εμένα». Όπως αναφέρει η συζήτηση αυτή κράτησε αρκετά, αλλά δεν κατάφερε να την μεταπείσει, με την Έφη Αχτσιόγλου να ζητά μια μέρα διορία για να απαντήσει. Την επομένη απέρριψε οριστικά την πρότασή του προς απογοήτευσή του όπως λέει. «Εν τέλει» σημειώνει συμπερασματικά, λίγο παρακάτω «όπως φάνηκε και στη συνέχεια, η Έφη αρνήθηκε γιατί πίστευε πως μόνη της, παίρνοντας αποστάσεις από μένα, θα μπορούσε να υπερβεί τα προβλήματα εντός του ΣΥΡΙΖΑ και να πείσει τα μέλη του παρουσιάζοντας μια φρέσκια υποψηφιότητα, χωρίς να δίνει την εντύπωση πως ήταν υπό την κηδεμονία μου. Αποδείχτηκε ότι υποτίμησε την κατάσταση και τη σημασία της δικής μου στήριξης».

Αυτή η ιστορία, λέει ο Αλέξης Τσίπρας, πυροδότησε μια «κρίση εμπιστοσύνης». «Όχι απέναντι στην Αχτσιόγλου προσωπικά» αλλά απέναντι στη συλλογική μας δυνατότητα, ως πολιτικού φορέα να βάλουμε μπροστά το εμείς και να υπερβούμε το τέλμα στο οποίο είχαμε περιέλθει».

Το «όχι» Χαρίτση και η διαπίστωση ότι δεν είναι δυνατή η ομαλή μετάβαση στην επόμενη μέρα

Μετά το αποτέλεσμα της 25^ης Ιουνίου, αναφέρει πώς εσκεμμένα δεν έδωσε καθαρό σήμα στις δηλώσεις του, αφήνοντας να εννοηθεί ακόμη και προσφυγή στη βάση. Στην πραγματικότητα, έδινε χρόνο στον εαυτό του: «αποφάσισα να αφήσω τον εαυτό μου να συμβουλευτεί το μαξιλάρι του» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Την μεθεπόμενη μέρα κάλεσε τον Αλέξη Χαρίτση στο Σούνιο, καθώς όπως λέει «ήθελα να εξαντλήσω κάθε δυνατότητα να υπάρχει συνέχεια και ομαλή μετάβαση του κόμματος στην επόμενη μέρα». «Έτσι», συνεχίζει, «φώναξα τον Αλέξη Χαρίτση στο Σούνιο. Πίστευα ότι ήταν ο μόνος που θα μπορούσε εφόσον εκλεγεί, να εξασφαλίσει, αν όχι τη συναίνεση, τουλάχιστον την ανοχή. Ανήκε στη νέα γενιά, είχε τεχνοκρατικό προφίλ και επιτυχημένη θητεία ως υπουργός μου. Μπορούσε να δημιουργηθεί μια ευρύτερη πλειοψηφία στήριξης στο πρόσωπό του. (…) Χωρίς περιστροφές του ανακοίνωσα την απόφασή μου να παραιτηθώ. Και του ζήτησα να δεχτεί να είναι υποψήφιος για επόμενος Πρόεδρος του κόμματος. Του εξήγησα ότι θα ήταν μια επιλογή που θα μπορούσε να κρατήσει το κόμμα ενωμένο. Του εκμυστηρεύτηκα όσα είχαν συμβεί με την Έφη και κατέληξα: “Μόνο η δική σου υποψηφιότητα μπορεί να βρει ευρύτερη αποδοχή”». Σημειώνει ότι στο άκουσμα της απόφασής του να παραιτηθεί και της πρότασής του να θέσει υποψηφιότητα ο Χαρίτσης «σκοτείνιασε», είπε «ότι δεν αισθάνεται έτοιμος να αναλάβει ένα τόσο μεγάλο βάρος» και «μου ζήτησε να μην παραιτηθώ».

Κατόπιν όλων αυτών, ο Αλέξης Τσίπρας διαμόρφωσε την πεποίθηση πως «τα περιθώρια στένεψαν». «Κατάλαβα», αναφέρει, «ότι δεν μπορούσα να διασφαλίσω μια ομαλή μετάβαση μετά την παραίτησή μου. Τότε αποφάσισα πως το σωστό θα ήταν να αποδεχτώ ότι αυτό που θεωρούσα παιδί μου, ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν ήταν πια στη δική μου αγκαλιά. Είχε ενηλικιωθεί, είχε φύγει και ίσως δεν με είχε πια ανάγκη. Το κόμμα που τόσο είχα αγαπήσει, θα έπρεπε να βρει μόνο του τον βηματισμό του, στον νέο κύκλο. Αποφάσισα λοιπόν να προχωρήσω στην απόφαση να παραιτηθώ και να αφήσω τα πράγματα να εξελιχθούν. Χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Άλλωστε ήταν όλοι τους πια ενήλικες και εμβολιασμένοι, όπως συνήθιζε να λέει ο αείμνηστος Μιχάλης Παπαγιαννάκης».

Σκληρή κριτική στην Κωνσταντοπούλου

Ολομέτωπη επίθεση με σκληρούς χαρακτηρισμούς και βεβαίως ένα mea culpa που την πρότεινε για πρόεδρο της Βουλής, περιλαμβάνει το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα στα σημεία που αναφέρεται στην Ζωή Κωνσταντοπούλου.

Οι αναφορές αυτές μοιάζουν σαν… ένα ξέσπασμα για τα όσα μαρτυρά εμμέσως ότι υπέστη και ο ίδιος από την τότε κορυφαία παράγοντα του ΣΥΡΙΖΑ.

Μάλιστα, αφού γράφει ότι «είχα ήδη μετανιώσει για την πρόταση που της είχα απευθύνει να αναλάβει τη θέση της Προέδρου της Βουλής», ομολογεί ότι εκείνη η σχέση και η συνεργασία με την κυρία Κωνσταντοπούλου ήταν «μια από τις πλέον επώδυνες εμπειρίες εκείνης της περιόδου».

Ανάμεσα στα άλλα ο πρώην πρωθυπουργός γράφει πως «η πολιτική και η Αριστερά μαγνητίζουν τους νάρκισσους, όπως το φως τα έντομα».

Παρόλο που δεν την κατονομάζει ρητά σε αυτό το σημείο, τα συμφραζόμενα στα δημοσιευμένα αποσπάσματα δείχνουν ότι ο σχολιασμός αφορά και τη συμπεριφορά της Κωνσταντοπούλου.

Κάνει δε εκτενή αναφορά στη στάση της κυρίας Κωνσταντοπούλου στη διαδικασία ψήφισης της δανειακής σύμβασης (τρίτο μνημόνιο): «Το αποκορύφωμα της απρόβλεπτης και εμμονικής στάσης της ήρθε όμως αργότερα, τον Αύγουστο, στις διαδικασίες ψήφισης της δανειακής σύμβασης. Η διαρκής αναβολή, οι τεχνητές καθυστερήσεις, η ασυνήθιστη διαδικαστική αυστηρότητα σε σημείο υπερβολής, έδειχναν μια ανώριμη πολιτική συμπεριφορά, η οποία υπονόμευε τον ρόλο που έπρεπε να υπηρετεί. Αντί για θεσμική εγγυήτρια, είχε μετατραπεί σε παράγοντα γελοιοποίησης του Κοινοβουλίου».

Σημειώνει χαρακτηριστικά για τη συμπεριφορά της ως προέδρου της Βουλής:

• Πίστευε ότι είχε θεσμική συγκρότηση και ικανότητες για να διαχειριστεί τον ρόλο.
• Ήταν υπερβολικά αυστηρή διαδικαστικά, αλλά με τρόπο που δημιουργούσε εμπλοκές.
• Συχνά λειτουργούσε «εκτός συντονισμού» με την κυβέρνηση και την κοινοβουλευτική ομάδα.
• Ήταν παράγοντας που υπονόμευε τη θεσμική λειτουργία της Βουλής, αντί να τη θωρακίζει.
• Οι πράξεις της δυσχέραναν τον χειρισμό μιας ήδη οριακής εθνικής κρίσης το καλοκαίρι του 2015.
• Δεν αντιλήφθηκε ποτέ τη θεσμική της ευθύνη. Έθεσε προσωπικές εμμονές πάνω από την κυβερνητική και θεσμική σταθερότητα.

Το θρίλερ του δημοψηφίσματος

Τη δραματική συνεδρίαση μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, που αποφάσισε τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος του 2015, αλλά και τις αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με την επόμενη μέρα καταγράφει ο Αλεξης Τσίπρας στην «Ιθάκη».

Ο πρώην πρωθυπουργός, ταυτόχρονα, κάνει και μια έμμεση αξιολόγηση των στελεχών που βρίσκονταν γύρω του εκείνη την περίοδο, περιγράφοντας τις τοποθετήσεις τους στη συνεδρίαση, αλλά και τις δικές του αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, γράφει ότι μετά από την εισήγησή του ακολούθησε ο εξής διάλογος:

Πήρε τον λόγο ο Καμμένος. Ο Πάνος, με το γνώριμο εκρηκτικό του ταμπεραμέντο, μπήκε δυνατά, μίλησε για φιτίλια που είχαν ήδη ανάψει, για ειδικές καταστάσεις, για σενάρια σχεδόν πολεμικά. Πρότεινε τρία πράγματα: Πρώτον, να έχουμε απόλυτα καθαρή απάντηση στο ερώτημα: «Τι κάνουμε αν επικρατήσει το “Όχι”;». Δεύτερον, πρότεινε να κηρυχθεί η χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η Κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα, με δική της πρωτοβουλία, στο κλείσιμο των τραπεζών. Τρίτον, υποστήριξε ότι έπρεπε να είμαστε προετοιμασμένοι και για το «σενάριο της επιτυχίας»: αν οι εταίροι αποδέχονταν την πρότασή μας πριν από το δημοψήφισμα δηλαδή.

Θυμάμαι ότι τον διέκοψα αστειευόμενος – ίσως και λίγο για να ελαφρύνω το κλίμα: «Αρχίζω να φοβάμαι μήπως δεχτούν κι άλλα…» του είπα. Γέλια δεν προκλήθηκαν, αλλά η ένταση χαλάρωσε λίγο. Κατέληξε, πάντως, με το αίτημα να αποσύρω την ιδέα περί μεταβατικής Κυβέρνησης και παραίτησής μου σε περίπτωση ήττας. «Αν χάσουμε το δημοψήφισμα», είπε, «δεν σημαίνει ότι ο λαός στρέφεται εναντίον μας. Εμείς πρέπει να μείνουμε, να εφαρμόσουμε την απόφαση των Θεσμών. Εκλογές, σε καμία περίπτωση. Θα μας ξεσκίσουν». Ήταν φανερό ότι ο Πάνος βρισκόταν ήδη σε φάση μάχης χαρακωμάτων αλλά και σε αναμμένα κάρβουνα με τη συζήτηση περί παραίτησής μας.

Η τοποθέτηση του Λαφαζάνη είχε, χωρίς αμφιβολία, ενδιαφέρον, και για μένα και για τους υπόλοιπους στην αίθουσα. Χαρακτήρισε την πρόταση του δημοψηφίσματος ριζοσπαστική, έστω και αν ήρθε καθυστερημένα, κατ’ αυτόν. Προειδοποίησε ότι θα ξεσπούσε θύελλα και ότι έπρεπε να είμαστε έτοιμοι να τη διαχειριστούμε. Μίλησε για «κατάσταση πολέμου». Θεωρούσε βέβαιο ότι οι εταίροι δεν θα αποδέχονταν το δημοψήφισμα και πως έπρεπε να προετοιμαστούμε, από τη Δευτέρα κιόλας, για την επόμενη φάση: να ελέγξουμε τους βασικούς κρίκους του κράτους και να ξεκινήσουμε τη μετάβαση σε εθνικό νόμισμα. «Εκεί θα οδηγηθεί το πράγμα», είπε με σιγουριά. Πρότεινε μάλιστα να πάρουμε άμεσα τον έλεγχο της Τράπεζας της Ελλάδος.

Τον διέκοψα: «Τι ακριβώς παίρνουμε και πώς το παίρνουμε Παναγιώτη:» Εκείνη την ώρα δεν είχα καμία διάθεση για θεωρητικολογίες. Ήμασταν σε καθεστώς απόλυτης πίεσης. Το μόνο που χρειαζόμασταν ήταν συγκεκριμένες προτάσεις. Ο χρόνος δεν περίσσευε για ασκήσεις επί χάρτου. Επιπλέον δεν είχα τη διάθεση να αναλώνομαι στις γνωστές συζητήσεις περί μετάβασης στο εθνικό νόμισμα ενώ το είχα ξεκαθαρίσει κατ’ επανάληψη. Ο Λαφαζάνης βρισκόταν σταθερά σε άλλο μήκος κύματος: «Τώρα τα λέω πρόχειρα, θέλει μια προετοιμασία, ούτε ήξερα ότι θα γίνει αυτή η πρόταση» επέμενε.

Για μερικούς συντρόφους μου είχα πάντα την απορία αν αντιλαμβάνονταν έστω και στοιχειωδώς την πραγματικότητα. Ο Λαφαζάνης ήταν ένας από αυτούς.

Άλλες τοποθετήσεις κινήθηκαν σε διαφορετική τροχιά. Ο Βούτσης δήλωσε ξεκάθαρα πως δεν συμφωνούσε με τον πολεμικό χαρακτήρα των τοποθετήσεων «των δύο Παναγιώτηδων». Πρότεινε μια στρατηγική ήπιων τόνων, συντεταγμένη, δημοκρατική με συναινέσεις ευρύτατες, με διάλογο. Υπογράμμισε, τέλος, πως δεν θεωρούσε το δημοψήφισμα προάγγελο του εθνικού νομίσματος για τη χώρα: «Αυτό μπορεί να συμβεί ή να μη συμβεί οποιαδήποτε στιγμή, αλλά δεν θεωρώ πως το δημοψήφισμα είναι ένα στάδιο για να πάμε εκεί».

Ο Τσακαλώτος πήρε τον λόγο και δήλωσε αμέσως ότι συμφωνούσε με την πρόταση του δημοψηφίσματος. Στη συνέχεια, περιέγραψε στους υπόλοιπους τι είχε προηγηθεί στο τελευταίο Eurogroup. Ήταν, όπως είπε, ένα προσχεδιασμένο σκηνικό, με τον Σόιμπλε στο ρόλο του σκηνοθέτη και τους συνήθεις «συνοδοιπόρους» του να ακολουθούν πιστά τη γραμμή του. Δεν έκρυψε την απαισιοδοξία του. […] Είπε χαρακτηριστικά: «Αν μπουν capital controls, θα κρατήσουν ένα διάστημα, αλλά κάποια στιγμή θα αρθούν. Αν όμως εθνικοποιήσεις τις τράπεζες ή διώξεις τον Στουρνάρα, τότε έχεις κόψει τις γέφυρες».

Ήταν μια τοποθέτηση καθαρή και ρεαλιστική, με τη μελαγχολία που είχε σχεδόν πάντα η φωνή του Ευκλείδη, αλλά και με απόλυτη αίσθηση της σοβαρότητας της στιγμής.

Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και ο Νίκος Κοτζιάς. Εξήγησε στους παριστάμενους γιατί έπρεπε να κινηθούμε προς το δημοψήφισμα και ανέπτυξε τον τρόπο που το Υπουργείο Εξωτερικών θα βοηθούσε τους στόχους μας.

Ο Παππάς ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής της πρότασης για δημοψήφισμα και σε τόνο μαχητικό, στο δικό του γνωστό ύφος είπε «να τους κοπεί ο βήχας» και άλλα παρόμοια. Στην ουσία όμως ήταν στη γραμμή της δικής μου τοποθέτησης πως δεν έπρεπε με κανέναν τρόπο να μετατραπεί η συζήτηση σε αντιπαράθεση για το νόμισμα.

Ο Μάρδας διαφώνησε με την επιλογή του δημοψηφίσματος. Υποστήριξε πως οι Βρυξέλλες «είναι δημοκρατικά αναίσθητες» και ότι «δεν καταλαβαίνουν από δημοψηφίσματα». […] Πρότεινε η Βουλή να αποφασίσει, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια συγκεκριμένη εισήγηση από την Κυβέρνηση. Του εξήγησα πως κάτι τέτοιο απλώς δεν γινόταν. Η Βουλή δεν μπορεί να ψηφίσει επί του ανύπαρκτου. Πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο νόμου.

Η μάχη των 17 ωρών

Με αιχμές για τη στάση του Γερμανού πρώην ΥΠΟΙΚ Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αλλά και με λεπτομέρειες για τη δραματική διαπραγμάτευση που οδήγησε στο τρίτο μνημόνιο κυκλοφορεί η «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα.

Στο σχετικό κεφάλαιο, ο πρώην πρωθυπουργός αναφέρει για τον Γερμανό πολιτικό ότι «έπλασε για τον εαυτό του συνειδητά την εικόνα του σκληρού Γερμανού, εκείνου που “βάζει στους Έλληνες τα δυο πόδια σ΄ ένα παπούτσι”. Μόνο, που στην πραγματικότητα, πίσω από αυτό το αφήγημα κρυβόταν η απροθυμία του να αναμετρηθεί με τα πραγματικά αίτια της κρίσης: τις αδυναμίες του ευρωσυστήματος, τις κοινωνικές ανισότητες, τις αστοχίες των μνημονιακών προγραμμάτων. Αντί για αυτοκριτική, διάλεξε την ηθικολογία. Αντί για λύση, την τιμωρία».

Όσον αφορά στην διαβόητη διαπραγμάτευση των 17 ωρών ο Α. Τσίπρας χρησιμοποιεί δραματικούς τόνους:

«Στάθηκα απέναντί τους και τους είπα με ορθωμένη φωνή και χωρίς καμιά διάθεση για παζάρια: “Εντάξει, μπορείτε να γυρίσετε πίσω και να πείτε πως πήρατε την απόφαση να διώξετε την Ελλάδα από την Ευρωζώνη. Αλλά να το πείτε καθαρά: ήταν δική σας η ευθύνη. Γιατί αυτό που ζητάτε δεν είναι συμφωνία· είναι εξευτελισμός. Και δεν είμαστε μια χώρα που ηττήθηκε σε πόλεμο, είμαστε μια χώρα που διαπραγματεύεται με αξιοπρέπεια. Μην το ξεχνάτε αυτό” (…).

Δεν άντεξα άλλο. Σηκώθηκα και έφυγα χωρίς να κοιτάξω πίσω. Ανέβηκα στον επάνω όροφο, κοίταξα τους δικούς μου στα μάτια και τους είπα, απλά, κουρασμένα: “Τελείωσε”. Θυμάμαι ακόμη καθαρά, σαν να ήταν χθες, τη σκηνή μέσα στο ασανσέρ. Ήμασταν αμίλητοι, εγώ, οι αστυνομικοί και η Ελένη, η γραμματέας μου, με ένα βλέμμα γεμάτο αγωνία. Έσπασα τη σιωπή: “Αυτή τη στιγμή είμαστε στη δραχμή, παιδιά. Έχουν τελειώσει όλα” δεν ήταν απόγνωση. Ήταν πικρή συνείδηση. Ήξερα τι σήμαινε…

Μπήκα στο γραφείο της ελληνικής αντιπροσωπείας. Εκεί διαμόρφωσα μια πρώτη εικόνα για το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα που ήταν στη γραμμή “Μην κάθεσαι άλλο, σήκω και φύγε, this is a coup” (σ.σ. είναι πραξικόπημα). Στην αίθουσα ήταν ο Δραγασάκης. Καθόταν σκυφτός σε μια καρέκλα, με τους αγκώνες στηριγμένους στο τραπέζι και τα χέρια να κρατάνε το κεφάλι του. Ήταν αποκαμωμένος και ψυχικά διαλυμένος. Του λέω: “Γιάννη, θα αντέξουν οι τράπεζες;” “Δεν ξέρω”, μου απάντησε. Ο Παππάς, πιο ενθουσιώδης και εύφλεκτος από χαρακτήρα, είπε: “Πάμε να φύγουμε, να τους ξεφτιλίσουμε εμείς” (…)

Ξανακατεβαίνω κάτω. Αρχίζουν και μαζεύονται όλοι και όταν ξαναρχίζει η συνεδρίαση παίρνω τον λόγο. “Είμαστε όλοι πολύ κουρασμένοι. Έχετε άλλη πρόταση ή να φύγουμε;”. Αυτοί ξανά τα ίδια. “Αυτό είναι ντροπή”, τους λέω, “δεν έχει κανένα νόημα να το συνεχίσουμε” – και φεύγω ξανά. “Σταματάμε εδώ. Γεια σας!” Για δεύτερη φορά έφυγα από την αίθουσα (…). Όπως κατευθυνόμουν για το γραφείο μας, περπατώντας στον διάδρομο, αισθάνθηκα να με ακολουθεί κάποιος τρέχοντας. Ήταν ένας εύσωμος Γάλλος αστυνομικός, που ερχόταν ασθμαίνοντας προκειμένου να με σταματήσει και από πίσω του ακολουθούσε ο Ολάντ.

Μπήκαμε μαζί στο γραφείο της ελληνικής αποστολής. Καθίσαμε αποκαμωμένοι στον μικρό καναπέ, ο ένας στη μια άκρη και ο άλλος στην άλλη, και άρχισε να μου λέει: “Όχι, Αλέξη, δεν πρέπει να το κάνουμε αυτό. Πρέπει να μείνουμε να ανατρέψουμε αυτή την απόφαση” (…) Μετά τον Ολάντ, ήρθε στο γραφείο μας ο Τουσκ, για να μου πει πως θα έπαιρνε άμεσα πρωτοβουλία να γεφυρώσει τις διαφορές και να καταλήξουμε σε συμφωνία. “Δεν πρόκειται να φύγουμε”, μου είπε, “αν δεν κλείσουμε τη συμφωνία” (…)

Όταν τελείωσαν οι διαπραγματεύσεις και καταφέραμε να φτάσουμε σε συμφωνία, ήρθε η Μέρκελ στο γραφείο της ελληνικής αντιπροσωπείας, αποκαμωμένη και χλομή από την κούραση και μου είπε: “Αλέξη, έχω κάνει στη ζωή μου χιλιάδες ώρες διαπραγματεύσεων. Έχω βρεθεί σε διαπραγμάτευση για την Ουκρανία, έξω να έχει βομβαρδισμούς, διαπραγματεύσεις με τον Πούτιν… αυτό το πράγμα όμως δεν το έχω ξαναζήσει”».

Το μήνυμα Ομπάμα

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά περιστατικά στο βιβλίο αφορά στο τηλεφώνημα που δέχθηκε από τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα ενώ βρισκόταν στις Βρυξέλλες μετά το δημοψήφισμα και λίγο πριν την 17ωρη διαπραγμάτευση που οδήγησε στο 3ο Μνημόνιο.

Και ακολούθησε ο εξής διάλογος:

Ομπάμα: «Έχω ένα καλό και ένα κακό νέο να σου μεταφέρω».

Τσίπρας: «Να ξεκινήσουμε από το καλό;»

Ομπάμα: «Μετά τη νίκη σου στο δημοψήφισμα είσαι ο κυρίαρχος των πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα».

Τσίπρας: «Και το κακό;»

Ομπάμα: «Το κακό νέο είναι ότι έχουν συσπειρωθεί απέναντί σου δυνάμεις που θέλουν να τορπιλίσουν τη διαπραγμάτευση και τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Υπάρχει ένα ισχυρό μπλοκ που δεν θέλει να ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση και να οδηγηθείτε σε εθνικό νόμισμα. Δεν μπορώ να σου πως λεπτομέρειες αλλά ένα πράγμα σου ζητάω να είσαι ψύχραιμος. Εμείς θα παρακολουθούμε τις εξελίξεις και θα είμαστε on board και παρασκηνιακά θα παρέμβουμε αν χρειαστεί».

Άλλο ένα περιστατικό που φαίνεται ότι «σημάδεψε» την πρωθυπουργική του θητεία αφορά στη συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα την περίοδο της διαπραγμάτευσης και την σκληρή απάντηση που έδωσε ο Ρώσος Πρόεδρος στο αίτημα να αγοράσει η Ρωσία έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου 200-300 εκατομμύρια.

«Η απάντησή του ήταν όχι απλώς ειλικρινής, αλλά θα έλεγα ωμή. Θα προτιμούσε, μου είπε, εκείνα τα χρήματα που ζητήσαμε να τα έδινε σε ένα ορφανοτροφείο γιατί αν τα έδινε στην Ελλάδα θα ήταν σαν να τα πετούσε σε έναν σκουπιδοντενεκέ».

Η Γεννηματά και ο Θεοδωράκης

O Αλέξης Τσίπρας στο βιβλίο του αναφέρεται σε μια συζήτηση που είχε με την Φώφη Γεννηματά, αλλά και με τον Σταύρο Θεοδωράκη, για το ενδεχόμενο να πάει ο ΣΥΡΙΖΑ σε πρόωρες εκλογές.

Οπως περιγράφει, η Γεννηματά τον ρώτησε αν σκοπεύει να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές, ωστόσο δεν της απάντησε ειλικρινά.

«Αρκέστηκα να τους πω ότι αναζητούσαμε τρόπους για την διεύρυνση της πλειοψηφίας και ότι θα ήταν καλό να είναι ανοιχτοί σε προτάσεις. Εδειξαν να το ακούνε θετικά, χωρίς να δεσμεύονται. Θυμάμαι πως αργότερα η Φώφη μου το φύλαγε. Μου είπε με παράπονο, αλλά και δόση χιούμορ: “μας κορόιδεψες στο προεδρικό”. Της απάντησα γελώντας: “Τι περίμενες; Να σου ανακοινώσω ότι πάω σε εκλογές; Δύο πράγματα δεν προαναγγέλονται ποτέ. Οι πρόωρες εκλογές και οι νομισματικές υποτιμήσεις. Εμένα ευτυχώς μόνο το πρώτο είναι στην ευχέρειά μου».

Όσον αφορά στον Σταύρο Θεοδωράκη, ο Α. Τσίπρας σημειώνει ότι «όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος. Ανεβαίνοντας με τα πόδια της σκάλες της Κουμουνδούρου, κάποια στιγμή ο Θεοδωράκης φτάνει στον όροφο που ήταν το γραφείο του Λαφαζάνη. Τον συναντάει στον διάδρομο και ο Λαφαζάνης του απευθύνεται: “Τι θες εσύ εδώ; Μην κάνεις τον κόπο, πρόλαβε ο άλλος”.

Με τον Θεοδωράκη να απαντά: “Τι εννοείς;”

Και τον Λαφαζάνη να του λέει: “Ήταν πάνω με τον Καμμένο. Τελείωσε τα βρήκαμε”.

Και έτσι ο Θεοδωράκης δεν έκανε τον κόπο. Ανέβηκε μεν για λόγους ευγενείας μέχρι τον έβδομο, αλλά η συνάντηση τελείωσε πριν καν αρχίσει. Ανταλλάξαμε δυο κουβέντες σχεδόν στο πόδι, κι έφυγε. Δεν μου δόθηκε καν η ευκαιρία να συζητήσω ουσιαστικά μαζί του το ενδεχόμενο συμμετοχής του στην Κυβέρνηση.

Ενδεχομένως το αποτέλεσμα να ήταν το ίδιο σε κάθε περίπτωση. Με δεδομένη τη συμμετοχή Καμμένου, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να τον πείσω να συμμετάσχει και αυτός. Έχει όμως την ιστορική του αξία το γεγονός ότι η απόφασή του να μην πάρει τον ανελκυστήρα και να ανέβει από τις σκάλες στέρησε τη δυνατότητα έστω να κουβεντιάσουμε πριν διαφωνήσουμε».

«Βελουχιώτης» και «Ζέρβας»

Από τις πιο απίθανες στιγμές πάντως πρέπει να ήταν η συζήτηση που είχαν ο Αλέξης Τσίπρας και ο Πάνος Καμμένος την επομένη των εκλογών του Ιανουαρίου του 2015, για να κλειδώσουν τη συνεργασία τους και να συγκροτήσουν κυβέρνηση.

Σύμφωνα λοιπόν με τα όσα γράφει ο Τσίπρας στην Ιθάκη, ο Καμμένος του είπε το αμίμητο: «Εσύ θα είσαι ο Άρης Βελουχιώτης και γω ο Ναπολέων Ζέρβας».

Τσίπρας και… Μητσοτάκηδες

Μία από τις «εκπλήξεις» του Αλέξη Τσίπρα στο βιβλίο «Ιθάκη» ήταν η αναφορά του στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.

Κυρίως προς το περιεχόμενό της καθώς ο πρώην πρωθυπουργός μιλώντας για τον πατέρα του νυν πρωθυπουργού, είπε πως υπήρχε μία… συμπάθεια, την οποία αιτιολόγησε στο βιβλίο του ο Τσίπρας ως ικανοποίηση του Κ. Μητσοτάκη για το γεγονός ότι ο Αντώνης Σαμαράς ενοχλούνταν από την άνοδο του νέου τότε ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο Τσίπρας αναφέρθηκε στην ημέρα που έκανε στη Βουλή στις προγραμματικές δηλώσεις της πρώτης κυβέρνησής του, μετά την εκλογική νίκη του Ιανουαρίου του 2015. 

«Εντύπωση μου έκανε πως είχε έρθει με το μπαστουνάκι του και πήρε θέση μπροστά, εκεί όπου κάθονται οι επίτιμοι προσκεκλημένοι, αντιδιαμετρικά των κυβερνητικών εδράνων. Άγνωστο γιατί, μου έδειχνε ιδιαίτερη συμπάθεια. Εχω την υποψία πως αυτή η συμπάθεια πήγαζε και από το γεγονός πως “ταλαιπωρούσα” τον Αντώνη Σαμαρά», ανέφερε ο Τσίπρας, που πρόσθεσε και μια άλλη στιχομυθία τους σε μια συνάντηση σε αεροδρόμιο. 

«Μιλούσαμε για πάνω από τρία τέταρτα. Ηταν, θυμάμαι, ζεστός ως άνθρωπος και ευχάριστος συνομιλητής. Χάρισμα που μάλλον κληροδότησε στην κόρη του Ντόρα», σχολίασε σε μια θετική κουβέντα και για την Μπακογιάννη.

Περίπου ένα μήνα μετά, υπήρξε και τρίτη συνάντηση με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στο Μέγαρο Μουσικής. 

«Καθίσαμε στις πρώτες θέσεις και κάποια στιγμή έγειρε προς το μέρος μου και μου ψιθύρισε: “Παιδί μου, καλά τα πας, αλλά πρέπει να ξέρεις ότι καμιά Κυβέρνηση δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς Υπουργό Οικονομικών. Χρειάζεσαι έναν κανονικό Υπουργό Οικονομικών”», περιγράφει στο βιβλίο του.

Το γεγονός ότι ο Αντώνης Σαμαράς δεν περίμενε τον Αλέξη Τσίπρα στο Μέγαρο Μαξίμου για να τον υποδεχθεί, όπως γίνεται συνήθως, αναφέρεται αναλυτικά στο βιβλίο του πρώην πρωθυπουργού, ενώ σε ένα σημείο υπάρχει και αναφορά στο πώς υποδέχθηκε αυτός τον Κυριάκο Μητσοτάκη μετά τις εκλογές του 2019.

-Τσίπρας: Το περίμενες;
-Μητσοτάκης: Το δικό μου το περίμενα. Το δικό σου (ενοώντας το σχεδόν 32% που είχε πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ σε εκείνες τις εκλογές) όχι.

Μάλιστα, ο πρώην πρωθυπουργός λέει ότι παρά το καλό κλίμα που υπήρξε ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον ίδιο σ’ εκείνη την πρώτη συνάντηση, όταν βγήκε έξω από το Μέγαρο Μαξίμου, οι συγκεντρωμένοι ψηφοφόροι της ΝΔ τον αποδοκίμασαν.

Ωστόσο, σημειώνει ότι τους καταλάβαινε, καθώς είχε κερδίσει το κόμμα τους…

Διαβάστε επίσης

Γεωργιάδης για Τσίπρα: «Απίστευτη κλωτσοπατινάδα με τους πρώην συνεργάτες του – Δεν καταλαβαίνω τι κάνει»

Πρώτες αντιδράσεις για την «Ιθάκη» του Τσίπρα: Τι του λένε Πολάκης, Παππάς και Σκουρλέτης (videos)

Προϋπολογισμός 2026: Η κυβέρνηση επενδύει στα θετικά μέτρα, αλλά ψάχνει και… άσσο να τραβήξει από το μανίκι