Η αρμοδιότητα έκδοσης οικοδομικών αδειών και ελέγχου κατασκευών μεταφέρεται στο Ελληνικό Κτηματολόγιο, αφήνοντας πίσω το αποκεντρωμένο —και συχνά προβληματικό— μοντέλο των δημοτικών πολεοδομιών. Η κυβέρνηση παρουσιάζει την αλλαγή ως κίνηση «ενοποίησης και επιτάχυνσης» σε έναν κρίσιμο πυλώνα της οικονομίας: την οικοδόμηση, τις επενδύσεις στη γη, και την αγορά ακινήτων. Η πραγματικότητα, όμως, για τις τοπικές αρχές και χιλιάδες ιδιοκτήτες, μηχανικούς και μικροεπενδυτές έχει περισσότερες αποχρώσεις από τα δελτία Τύπου.

Συγκεκριμένα όταν υπουργός Εργασίας, παρουσίασε τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων και υποστήριξε ότι η αλλαγή στοχεύει σε ενιαία ψηφιακή λειτουργία και μεγαλύτερη διαφάνεια, αρκετοί Δήμαρχοι, εξέφρασαν επιφυλάξεις. Δήμαρχος μεγάλης περιφερειακής πόλης σχολίασε στο ΠΟΝΤΙΚΙ ότι «η μεταρρύθμιση δεν κρίνεται από το ποιος κρατά τη σφραγίδα, αλλά από το αν θα μπορεί ο μηχανικός και ο δημότης να τελειώνουν τη δουλειά τους σε λογικούς χρόνους. Αν δεν ενισχυθεί το Κτηματολόγιο, θα αλλάξουμε ουρά, όχι αποτέλεσμα». Άλλος αιρετός, από νησιωτικό δήμο, το έθεσε πιο ωμά: «Εμάς θα μας βρίζουν στην πλατεία για την καθυστέρηση, αλλά δεν θα έχουμε πια τον έλεγχο. Αυτό δεν είναι αποκέντρωση, είναι μετάθεση ευθύνης».

Οι μηχανικοί βλέπουν θετική την ενοποίηση, αλλά στέκονται στο ρίσκο φόρτου. Πρόεδρος τεχνικού συλλόγου ανέφερε πως «σήμερα για έναν μικρό δήμο δουλεύουν 3–5 υπάλληλοι για άδειες. Τώρα ένας φορέας σε εθνικό επίπεδο πρέπει να σηκώσει όλη τη χώρα. Ή θα υπάρξει μαζική στελέχωση ή το σύστημα θα γονατίσει».

Την ίδια ωρα έμπειρος επιθεωρητής δόμησης σημείωσε ότι «η αυστηρότητα είναι καλή είδηση, αλλά αν οι αυτοψίες δεν προγραμματίζονται γρήγορα, κάθε έλεγχος θα γίνεται νέο κόστος για τον ιδιώτη».

Θυμίζουμε ότι έως και σήμερα, οι Υπηρεσίες Δόμησης των δήμων (ΥΔΟΜ) αναλάμβαναν την έκδοση αδειών, την αξιολόγηση φακέλων και μια σειρά διοικητικών προεγκρίσεων. Το πρόβλημα δεν ήταν η εγγενής θεσμική λειτουργία τους, αλλά οι συνθήκες: υποστελέχωση, ελλιπή ψηφιοποίηση, διαφορετικά επίπεδα γνώσης και φόρτος που δημιουργούσε ανισότητες έως και 100% στους χρόνους εξυπηρέτησης μεταξύ δήμων. Σε μεγάλες πόλεις, όπου οι τεχνικές υπηρεσίες είχαν στελεχωθεί σχετικά καλύτερα, η διαδικασία “έτρεχε” με πιο κανονικούς ρυθμούς.

Στην περιφέρεια, όμως, οι εικόνες ήταν διαφορετικές: αναμονές μηνών, ελέγχοι που πήγαιναν πίσω και μηχανικοί που μιλούσαν για μια καθημερινότητα «διοικητικής εξουθένωσης». Οι δήμαρχοι, οι περισσότεροι αιφνιδιασμένοι από το εύρος και την ταχύτητα της μεταβολής, εκφράζουν δημόσια τη δυσαρέσκειά τους. Η «γκρίνια» εστιάζει στο ότι η ευθύνη για τα λάθη και την εξυπηρέτηση παραμένει κοινωνικά χρεωμένη στην αυτοδιοίκηση, αλλά τα εργαλεία περνούν στην κεντρική δομή.

Τι αλλάζει από το 2026; Καταρχάς, η συγκέντρωση των πολεοδομικών δεδομένων, των χωρικών κανόνων, των ορίων δόμησης και των ελέγχων θα «στεγάζεται» σε έναν φορέα που διαθέτει ψηφιακό οικοσύστημα, κεντρική βάση χαρτών και νομική τεκμηρίωση. Το Κτηματολόγιο, από γραφείο καταγραφής, μετατρέπεται σε κόμβο εγκρίσεων. Η λογική είναι ότι θα περιοριστεί η τοπική γραφειοκρατία, θα μειωθεί το διοικητικό κόστος και θα μπει ένα ενιαίο πρότυπο ελέγχου. Ωστόσο, το “κεντρικό” μοντέλο έχει ρίσκο που αγγίζει και τον πολίτη. Ένας φορέας που θα διαχειρίζεται όλη τη χώρα αποκτά τεράστιο όγκο φακέλων, αιτήσεων και επιτόπιων ελέγχων, σε μια αγορά όπου παραμένει υψηλή η αβεβαιότητα για επαρκές προσωπικό, πόρους και το αν θα αυτοματοποιηθούν πράγματι ενέργειες που σήμερα απαιτούν ανθρώπινη κρίση.

Το δεύτερο ζήτημα είναι ο έλεγχος των κατασκευών. Σήμερα, οι έλεγχοι βασίζονται σε μικτούς μηχανισμούς πιστοποιημένων επιθεωρητών, μηχανικών και υπηρεσιών. Η μεταφορά στο Κτηματολόγιο δημιουργεί προσδοκία αυστηρότερων ελέγχων με ίσους κανόνες. Παρόλα αυτά, αν δεν συνοδευτεί με επιτάχυνση αυτοψιών και μείωση διοικητικών σταδίων, ο κίνδυνος είναι να έχουμε μια «ισχυρή υπηρεσία στα χαρτιά, αλλά αργή στην πράξη». Οι μηχανικοί επισημαίνουν ότι η εμπειρία της χώρας με τις κεντρικοποιήσεις δεν έχει πάντα θετικό πρόσημο: η μεταρρύθμιση πρέπει να “κουμπώσει” με απλές ροές, γρήγορες εγκυκλίους και καθαρές αρμοδιότητες, αλλιώς θα αλλάξει ο φορέας, όχι όμως το αποτέλεσμα.

Υπάρχει και οικονομικό αποτύπωμα. Η οικοδομική δραστηριότητα συνδέεται με χιλιάδες μικρές και μεσαίες επενδύσεις: ανακαινίσεις, τουριστικές μισθώσεις, μικρές ενεργειακές αναβαθμίσεις, αγορές οικοπέδων και αντιπαροχές. Αν οι άδειες εκδίδονται ταχύτερα, ανοίγει χώρος κυκλοφορίας χρήματος, ρευστότητας στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και πολλαπλασιασμού εισοδημάτων σε τεχνικά επαγγέλματα. Αν “κολλήσει” η ροή, η καθυστέρηση σημαίνει κόστος: κάθε μήνας αναμονής για άδεια μεταφράζεται σε αυξήσεις υλικών, εργατικών, ενοικίων εξοπλισμού, άρα επιβάρυνση που τελικά πληρώνει ο ιδιώτης.

Οι δήμαρχοι βλέπουν πολιτικό ρίσκο και θεσμική απώλεια ελέγχου, οι μηχανικοί θέλουν ταχύτητα φακέλων και αυτοψιών, και ο πολίτης κοιτά την ουσία: αν θα μειωθούν οι αναμονές, αν θα απλοποιηθεί επιτέλους ο φάκελος της μικρής ιδιοκτησίας, και αν μια τόσο μεγάλη αλλαγή θα σημαίνει λιγότερα «γκισέ» και λιγότερο κόστος. Το αποτέλεσμα, θα κριθεί στην εφαρμογή, την ταχύτητα και στο αν η ψηφιακή και στελεχιακή ενίσχυση του Κτηματολογίου για το αν θα αντέξει τον φόρτο ολόκληρης της χώρας χωρίς νέα σημεία συμφόρησης.

Διαβάστε επίσης:

«Γαλάζια» πυρά από Μπουκώρο για την ακρίβεια

Le Soir: Το πανάκριβο διαμέρισμα και τα 100.000 ευρώ μετρητά – Νέα μαρτυρία «καίει» την Καϊλή για το σκάνδαλο Qatargate

Αγροτικές επιδοτήσεις: 3,7 δισ. ευρώ μέχρι τέλος του 2025 στους παραγωγούς για να «φρενάρουν» τα μπλόκα