Σπάνια ένα τόσο ογκώδες βιβλίο δοκιμίων διαβάζεται τόσο άνετα και ευχάριστα όσο το πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο του συγγραφέα και κλασικού φιλολόγου Ντάνιελ Μέντελσον. Όντως, τα φιλολογικά, στην ουσία τους, αυτά κείμενα διαθέτουν μια μοναδική γοητεία, ζωντάνια κι ένα διαβολικό ενδιαφέρον για θέματα που δεν ξετρελαίνουν το μεγάλο κοινό! Αντίθετα, συχνά δημιουργούν βαθιά χασμουρητά μέσα από τη φαινομενικά αγεφύρωτη απόσταση που τα χωρίζει από την τρέχουσα ζωή.

 

Ο συγγραφέας με το εκρηκτικό χάρισμά του καταφέρνει να μας παρουσιάσει μια πραγματικά δύσκολη σχέση, αυτήν της κλασικής φιλολογίας με τον σύγχρονο βίο μας, με τρόπο τόσο γοητευτικό και ουσιώδη που σε αφήνει άναυδο. Η σχέση αυτή του αρχαίου με τον σύγχρονο κόσμο, η γεμάτη παρεξηγήσεις και παρερμηνείες, η γεμάτη με χονδροειδείς παρανοήσεις και βαρβαρότητες, ξεδιαλύνεται αφοπλιστικά μέσα από μια σειρά κειμένων, που συγκροτούν στην ουσία μια σπονδυλωτή μυθιστορία, με ζωές ηρώων, αρχαίων έργων και καταστάσεων, που συνδέονται με το σήμερα μέσω της τέχνης, του χρόνου, μιας αλλόκοτης αρχέγονης επιρροής που μπορεί να ξεκινά από μια πρωινή αρχαία παράσταση στα τέλη του πέμπτου αιώνα στο θέατρο του Διονύσου και διανύοντας ένα απίστευτα μεγάλο ιστορικό χρονικό διάστημα να συνδεθεί – σα να μην πέρασε ούτε μια μέρα! – με μιαν αντίστοιχη νυχτερινή παράσταση του ίδιου (;) έργου σε ένα σύγχρονο θέατρο της Νέας Υόρκης… 

 

Πίσω από την αφοπλιστική απλότητα έκθεσης και παρουσίασης δύσκολων θεμάτων που απαιτούν σχολαστικισμό και σηκώνουν σύννεφα σκόνης βιβλιοθηκών, κρύβεται ένα προσωπικό χάρισμα, όπως επίσης πάθος και γνώση, ταλέντο και αφοσίωση.

 

Έτσι, ένα βαρετό φιλολογικό θέμα, που στην ουσία έχει να ερμηνεύσει τη διαφορά της κατανόησης του προ Χριστού κόσμου απ’ αυτόν του μετά Χριστόν, μετατρέπεται σε ένα «σύγχρονο γοητευτικό ανάγνωσμα του παρελθόντος»! 

 

Ο Μέντελσον δημοσιεύει διάφορα δοκίμια, γραμμένα όλα μετά το 2000, στo «The New York Review of Books». Δηλαδή πρόκειται για κείμενα του 21ου αιώνα, που αναμετρώνται κατά κύριο λόγο με τις πολιτισμικές καταβολές του δυτικού κόσμου.

 

Τα κείμενα αυτά που έχουν το χάρισμα να κερδίζουν με την ενάργειά τους το ενδιαφέρον του αναγνώστη, είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα ελληνικού ενδιαφέροντος και πραγματεύονται τον ελληνικό πολιτισμό και την επιρροή που αυτός άσκησε στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου. 

 

Από την πρώτη στιγμή γίνεται φανερό ότι ο Μέντελσον διαθέτει την κλασική φιλολογική επάρκεια για να μιλήσει απλά, σε βάθος και με μέτρο. Ταυτόχρονα, διαθέτει και ένα απίστευτο αφηγηματικό χάρισμα που μετατρέπει τον δύσκαμπτο δοκιμιακό λόγο σε μια γοητευτική ιστορία που σε αφορά!

 

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πέντε θεματικές ενότητες, όπου η πολιτισμική παρουσία της Ελλάδας είναι εμφανής ακόμα και σε κείμενα που δεν δείχνουν να συνδέονται με τις ελληνικές πολιτισμικές επιρροές. 

 

Θα τολμούσα να πω ότι είναι ένα βιβλίο που πρέπει να αναγνωσθεί από κάθε Έλληνα που ενδιαφέρεται στοιχειωδώς να κατανοήσει την επιρροή που άσκησε η ελληνική αρχαιότητα στον σύγχρονο κόσμο. Ωστόσο (δεν θα κρύψω και κάποιες δυσοίωνες σκέψεις…), με ποια θεωρητική σκευή εξοπλίζει η παιδεία μας τους σύγχρονους Έλληνες μη περιλαμβάνοντας στοιχειώδη ελληνικά αναγνώσματα, όπως για παράδειγμα την «Ιλιάδα», τις τραγωδίες του Ευριπίδη, τις κωμωδίες του Αριστοφάνη ή τον «Μέγα Αλέξανδρο» του Αρριανού; 

 

Όμως, ακόμα κι αν δεν συντρέχουν οι αναγκαίες μορφωτικές προϋποθέσεις, το βιβλίο αυτό είναι ικανό να κεντρίσει το ενδιαφέρον κι εκείνου του αναγνώστη που διατηρεί χαλαρές έως ανύπαρκτες σχέσεις με τα αρχαία κείμενα της γλωσσικής του παράδοσης, και να αποτελέσει αφορμή ενδιαφέροντος για τον ανεξάντλητο αυτόν κόσμο, που συνεχίζει να είναι συγκλονιστικά παρών στον τρέχοντα σύγχρονο βίο μας…