«Στην περιοχή των Δωδεκανήσων δεν είναι νοητές, από πλευράς διεθνούς δικαίου, “γκρίζες ζώνες” αναφορικά με την έκταση και το περιεχόμενο της ελληνικής και ευρωπαϊκής κυριαρχίας στην ως άνω περιοχή» δήλωσε ο Προκόπης Παυλόπουλος και υπερασπίστηκε με έμφαση το αυτονόητο δικαίωμα της Ελλάδας να θωρακίζει αμυντικά εναντίον κάθε απειλής και με όλα τα διαθέσιμα μέσα και τα Δωδεκάνησα.

 

«Είμαστε ικανοποιημένοι που ο Έλληνας Πρόεδρος επιθυμεί να αναπτύξει φιλικές σχέσεις με τη χώρα μας. Ωστόσο βλέπουμε με ανησυχία και έκπληξη ότι οι δηλώσεις του κρύβουν σοβαρή έλλειψη γνώσεων για τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου» ανέφερε σε ανακοίνωσή του το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σχολιάζοντας τις δηλώσεις Παυλόπουλου και συνέχισε: 

«Η Συνθήκη της Λωζάννης προβλέπει την αποστρατιωτικοποίηση του Αιγαίου, κάτι που ορίστηκε λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες της Τουρκίας. Είναι θεμελιώδες δικαίωμά μας να αντιδράσουμε στη στρατιωτική δραστηριότητα της Ελλάδας στο Αιγαίο. Είναι δικαίωμά μας στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, αλλά και χρέος μας για να διατηρηθεί η ειρήνη και η σταθερότητα στην περιοχή». 

 

Η ανακοίνωση αυτή του τουρκικού ΥΠΕΞ αποτελεί ακόμη ένα παράδειγμα για το πώς η Τουρκία επιλέγει να ερμηνεύσει το Διεθνές Δίκαιο. Κάνει, ακόμη μια φορά, μια επιλεκτική και κατά το δοκούν ερμηνεία για το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου. Με μια ματιά στο πρόσφατο παρελθόν θα δούμε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αναφέρεται στην ακύρωση της Συνθήκης της Λωζάννης και στα «σύνορα της καρδιάς των Τούρκων», καθώς και τον ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου να λέει πως «οι Έλληνες κατέχουν παράνομα 18 νησιά μας και πρέπει να τα πάρουμε πίσω».

 

Αφού λοιπόν η Τουρκία είναι τόσο καλή στα «μαθήματα» Διεθνούς Δικαίου, καλό είναι να κάνουμε και εμείς μια… επανάληψη στο Διεθνές Δίκαιο που ισχύει στο Αιγαίο αναφορικά με τη στρατιωτικοποίηση των νήσων και κατ’ επέκταση με την κυριαρχία επί των νήσων. 

 

Όσον αφορά το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου, υπάρχουν τρεις διεθνείς συμβάσεις που ίσχυσαν κατά καιρούς, επιβάλλοντας διαφορετικό καθεστώς. Αυτήν τη στιγμή στο Αιγαίο διακρίνονται τρία καθεστώτα αποστρατιωτικοποίησης: 

Το καθεστώς της Λήμνου, της Σαμοθράκης, της Ίμβρου, της Τενέδου και των Λαγουσών νήσων, που ορίζεται από τη Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά του 1923. Η Σύμβαση της Λωζάννης αντικαταστάθηκε το 1936 από τη Σύμβαση του Μοντρέ.

Το καθεστώς της Μυτιλήνης, της Χίου, της Σάμου και της Ικαρίας, που διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης του 1923. Η Συνθήκη προβλέπει μερική αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. 

Το καθεστώς των Δωδεκανήσων, που διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947. Η Συνθήκη προβλέπει πλήρη αποστρατιωτικοποίηση.

 

Οι τουρκικές θέσεις για το Αιγαίο 

Η Τουρκία ως προς τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη επικαλείται τη Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία περιλάμβανε τα νησιά στο σύστημα των Στενών του Ελλήσποντου. Βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης, τα Στενά και τα νησιά που βρίσκονται στην είσοδό τους ήταν αποστρατιωτικοποιημένα.

 

Ως προς τα νησιά του Βορειοανατολικού και Κεντρικού Αιγαίου οι Τούρκοι αναφέρονται στη Συνθήκη της Λωζάννης, που απαγόρευε την οχύρωσή τους καθώς και την παρουσία στρατού πέραν ενός ορισμένου – μικρού – αριθμού. 

Αναφορικά με τα Δωδεκάνησα η Τουρκία αναφέρεται στη συνθήκη εκχωρήσεώς τους από την Ιταλία στην Ελλάδα το 1947, άρθρο της οποίας όριζε την πλήρη αποστρατιωτικοποίησή τους. 

 

Το αρχικό καθεστώς των νησιών προβλεπόταν από τη Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά, η οποία συνομολογήθηκε το 1923 και προέβλεπε πλήρη αποστρατιωτικοποίηση. Ωστόσο η Σύμβαση αυτή καταργήθηκε από τη Σύμβαση του Μοντρέ. Μάλιστα στο Ειδικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης του Μοντρέ αναφέρεται ρητώς ότι επιτρέπεται ο άμεσος επανεξοπλισμός της ζώνης των Στενών και άρα και των νησιών που αποτελούσαν μέρος του συστήματός τους. 

 

Να σημειωθεί πως αρκετές φορές η Τουρκία υποστηρίζει πως η Λήμνος και η Σαμοθράκη δεν αναφέρονται ρητώς στη Σύμβαση του Μοντρέ. Ωστόσο το επιχείρημα αυτό καταρρίπτεται από το γεγονός ότι στο προοίμιο της Συμφωνίας του Μοντρέ υπάρχει σαφής αναφορά πως η συγκεκριμένη σύμβαση αντικαθιστά τις προβλέψεις της Σύμβασης για τα Στενά του 1923. 

 

Η Ελλάδα αποδέχεται τη μερική αποστρατιωτικοποίηση των νήσων. Παραδέχεται, επίσης, πως άρχισε να τα οχυρώνει – όπως όλα τα νησιά της χώρας, καθώς και τη Θράκη – για πρώτη φορά το 1974. Αιτία στάθηκε όχι μόνο η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αλλά και το ότι η Τουρκία προχώρησε στη συγκρότηση της περιβόητης «Στρατιάς του Αιγαίου» (4η Στρατιά). 

 

Η 4η Στρατιά έχει ως ζώνη ευθύνης όλα τα παράλια της Μικράς Ασίας, από τα Δαρδανέλια μέχρι την Αττάλεια. Ο στρατός αυτός δεν έχει ΝΑΤΟϊκές υποχρεώσεις, ωστόσο διαθέτει μεγάλο και ισχυρό στόλο αποβατικών πλοίων. 

Έτσι η Ελλάδα, κάνοντας χρήση του δικαιώματός της στη νόμιμη άμυνα, αναγκάστηκε να προβεί μετά το 1974 σε όλα εκείνα τα απαραίτητα προπαρασκευαστικά αμυντικά μέτρα, ώστε να μπορέσει να ασκήσει το δικαίωμά της στη νόμιμη άμυνα, αν χρειαστεί. 

 

Όπως πολύ σωστά σημειώνεται από την Ελλάδα, το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας μιας χώρας έχει χαρακτήρα υποχρεωτικού διεθνούς δικαίου και, κατά συνέπεια, έχει υπέρτερη ισχύ σε σχέση με άλλες συμβατικές υποχρεώσεις. 

Μπορεί λοιπόν η τουρκική πλευρά να αντιδρά σ’ αυτό το δικαίωμα, υποστηρίζοντας πως πρέπει πρώτα μια χώρα να… δεχθεί επίθεση για να κάνει χρήση της «νόμιμης άμυνας», ωστόσο δεν είναι έτσι. Όπως σημείωσε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας από τη Ρόδο, η χώρα μας έχει δικαίωμα στην προληπτική άμυνα (anticipatory self-defence), ιδίως μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την κατ’ εξακολούθηση ραγδαία αύξηση της τουρκικής επιθετικότητας προς την Ελλάδα.

 

Τα Δωδεκάνησα παραχωρούνται στην Ελλάδα «κατά πλήρη κυριαρχία» το 1947 με τη Σύμβαση Ειρήνης των Παρισίων. Πράγματι, η Σύμβαση Ειρήνης των Παρισίων μεταξύ Ιταλίας και Συμμάχων προβλέπει πως τα Δωδεκάνησα πρέπει να μείνουν αποστρατιωτικοποιημένα. Η Ελλάδα παραδέχεται πως και τα Δωδεκάνησα ξεκίνησαν να εξοπλίζονται μετά το 1974 λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

 

Επιπρόσθετα, όπως, ορθά, τονίζει η ελληνική πλευρά, η Τουρκία δεν ήταν συμβαλλόμενη χώρα σε αυτήν τη Συνθήκη και επομένως δεν μπορεί να επικαλείται τις διατάξεις της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων.

Αυτό συμβαδίζει απόλυτα με τα όσα προβλέπει η Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969), όπου προβλέπεται ρητώς πως «μια συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις ή δικαιώματα για τρίτες χώρες» εκτός των συμβαλλόμενων. Άρα, αν μια χώρα θα μπορούσε να εγείρει ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των Δωδεκανήσων, αυτή θα ήταν η… Ιταλία και όχι η Τουρκία.

 

Τέλος, αναφορικά με την κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου και το δικαίωμα εξοπλισμού τους σκόπιμο θα ήταν να αναφερθούμε σε ένα μικρό και… «ασήμαντο» γεγονός: τον Ιταλο-Οθωμανικό Πόλεμο του 1911. Τότε οι Ιταλοί κατέκτησαν τα Δωδεκάνησα. Παρά τη συμφωνία των δυο πλευρών να επιστραφούν τα Δωδεκάνησα – ήδη από το 1912 – στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι ασάφειες που υπήρχαν στα διεθνή κείμενα επέτρεψαν στην Ιταλία να διατηρήσει τη διοίκηση των νησιών. 

 

Το 1923, στη Συνθήκη της Λωζάννης, η Τουρκία αρνήθηκε κάθε δικαίωμα πάνω στα νησιά. Στο Σύμφωνο του 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας για την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων του Καστελόριζου και της τουρκικής περιφέρειας της Ανατολίας ορίζονται επακριβώς οι νήσοι στις οποίες ασκεί κυριαρχία η Ιταλία, μεταξύ των οποίων ορίζεται ξεκάθαρα πως οι βραχονησίδες Ίμια ανήκουν στην Ιταλία! Το 1947, όταν τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα, αυτό έγινε με το εδαφικό καθεστώς που ίσχυε όσο ήταν στην κατοχή της Ιταλίας. 

 

Μέσα από όλα όσα προαναφέρθηκαν γίνεται σαφές πως στο Αιγαίο δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» αναφορικά με το δικαίωμα της χώρας να διαθέτει στρατό πάνω στα εδάφη της. Γίνεται σαφές πως όλες οι δηλώσεις της τουρκικής πλευράς έχουν στόχο να επιτευχθεί και με τη… βούλα το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου, ώστε η Άγκυρα να καταφέρει να αποκομίσει και εδαφικά οφέλη. Ώστε να απαλλαγεί από την «απέραντη ελληνική λίμνη» του Αιγαίου.