Ένας εγκληματίας αποφυλακίζεται ύστερα από 30 χρόνια. Επιστρέφοντας στην πόλη του, αναζητά στους μοναχικούς του περιπάτους να πιάσει ξανά το χαμένο νήμα της ζωής του. Άνθρωπος και πόλη συναπαντώνται μέσα στο οχληρό κλίμα μιας γενικευμένης παρακμής, σ’ ένα περιβάλλον ασφυκτικό, όπου το παρόν έχει καταδικάσει το μέλλον.

Κώστας Λογαράς

Τα πουλιά με το μαύρο κολάρο

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 224

Έπειτα από τριάντα χρόνια φυλακής, ο Μαρίνος Τριάντης βρίσκεται αντιμέτωπος με την ελευθερία του, τη γενέθλια πόλη του και ένα νέο περιβάλλον. Στην ουσία καλείται να γεφυρώσει αυτό το κενό των τριάντα χρόνων. Φαινομενικά έχει αφήσει πίσω του το δύσκολο και σκοτεινό παρελθόν και ίσως για μια φορά μετά τον Γολγοθά της δοκιμασίας του έχει μια ευκαιρία να δοκιμάσει μια νέα ζωή.

Ο ισοβίτης Μαρίνος Τριάντης δεν είναι ένας εύκολα διαχειρίσιμος ήρωας. Πρόκειται για απεχθή παιδεραστή και δολοφόνο, ένα κυριολεκτικά χαμένο κορμί. Το πρώτο θαύμα αυτού του βιβλίου είναι ο επιδέξιος χειρισμός ενός τόσο εκρηκτικού και δύσκολου χαρακτήρα, που κινείται ουσιαστικά εκτός πολιτισμικού πλαισίου στον ερεβώδη κόσμο των κτηνωδών ενστίκτων. Ο Λογαράς, ωστόσο, καταφέρνει να ξεπεράσει όλα τα ηθικοπλαστικά διλήμματα και εμπόδια στην αντιμετώπιση του εγκληματία, να κοιτάξει με ευγένεια και διακριτικότητα την ανθρώπινη πλευρά του κτήνους, έτσι ώστε να τραβήξει το ενδιαφέρον τού αναγνώστη σε αυτό που δικαιώνει τη λογοτεχνία: την ανάδειξη μιας άλλης εκδοχής έξω από το ασφυκτικό πλαίσιο του καλού και του κακού.

Έτσι, ο Τριάντης, που σε φυσιολογικές συνθήκες θα αποτελούσε την πλέον ακραία και ακατάλληλη περίπτωση σύγκρισης, γίνεται το μέτρο με το οποίο αναμετριέται η ζωή των συμπολιτών του, η ίδια η πόλη του, το κοινωνικό και πολιτικό μας σύστημα. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτό συντελείται αδιασάλευτα, δίχως χοντράδες, ακρότητες και κυρίως λογοτεχνικούς λαϊκισμούς, αλλά μέσα από μια αφήγηση που δεν αγωνιά και δεν ζορίζεται για την εξέλιξή της, ενώ ταυτόχρονα δεν σε αφήνει να πάρεις ανάσα, καθώς με ιερατική απλότητα εξελίσσεται σε μια συνομιλία του ισοβίτη με την πόλη του.

Και αυτό αποτελεί το δεύτερο κατόρθωμα του βιβλίου, καθώς ο Λογαράς, γέννημα θρέμμα Πατρινός, παραλληλίζει και αντιπαραβάλλει τον Τριάντη με την Πάτρα σαν να εξελίσσεται ένας διάλογος βουβός μεταξύ τους, σαν να συνδέονται με ένα αόρατο νήμα οι ζωές τους, δίχως συναισθηματισμούς κι εκπτώσεις προς την ευκολία. Παρελθόν και παρόν συνομιλούν μέσα από αρχιτεκτονικές μνήμες και συναισθήματα που ανασύρουν γεγονότα, πολιτικά, κοινωνικά, ατομικές ιστορίες. Ο κόσμος στην ολότητά του ζωντανεύει μέσα από τους μοναχικούς περιπάτους του Τριάντη στη σύγχρονη Πάτρα, όπου άνθρωπος και πόλη είναι θύματα μιας παρακμής που τους κυκλώνει απειλητικά μέσα σε μια πνιγηρή σχεδόν αδιέξοδη ατμόσφαιρα.

Αυτή η συγκλονιστική αντιπαραβολή του Τριάντη με την Πάτρα, της προσωπικής του τραγωδίας με αυτή της έκπτωσης της πόλης χαρίζουν στη λογοτεχνία μας αξιοσημείωτες σελίδες. Ανάμεσά τους επιβεβαιώνεται η λήθη – όλα έχουν λησμονηθεί, καθώς ο Τριάντης απεγνωσμένα προσπαθεί να ανακαλύψει την ανάμνησή του, το παρελθόν του μέσα από τους συμπολίτες του, μέσα από την αίσθηση της πόλης του. Τίποτα δεν τον θυμίζει και η μοναξιά αυτή μοιάζει πιο βασανιστική από εκείνη της φυλακής. Κανείς δεν ταράζεται στο πέρασμά του, δεν αναγνωρίζει τον φονιά, δεν θυμάται ούτε μνημονεύει την ιστορία του…

Το μυθιστόρημα ιστορικά διατρέχει την περίοδο 1981 έως 2011. Είναι η τριακονταετία της ποινής του Τριάντη. Η φυλάκισή του συμπίπτει με την αρχή μιας ξέφρενης, αλλά στρεβλής πορείας για τη χώρα, ενώ η αποφυλάκισή του τη βρίσκει στο αποκορύφωμα της παρακμής της. Όπως ακριβώς – σαν από ειρωνεία της επανάληψης – το δικό του τέλος συμπίπτει με την αρχή μιας σειράς απατηλών εξαγγελιών από έναν σύγχρονο «ήρωα της διαμαρτυρίας».