Τα «Σιλό» είναι το πρώτο μυθιστόρημα που γράφει ο Βασιλικός το 1949, σε ηλικία μόλις 15 ετών, και φέρει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία.

«Για να γράψει κάποιος πρέπει να έχει ένα έλλειμμα ή ένα τραύμα που προσπαθεί να το αντιμετωπίσει διά της γραφής. Για μένα ήταν η Κατοχή. Μικρό παιδί είχαμε φύγει με την οικογένειά μου από την Καβάλα και πήγαμε στη Θεσσαλονίκη γιατί φοβόμασταν τους Βουλγάρους…». Β.Β., 2011

Τα «Σιλό» τα είχα διαβάσει για πρώτη φορά πριν από δεκαετίες. Εκτός από το όνομα του συγγραφέα – ο Βασιλικός ήταν και παραμένει ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς – με παρακίνησε ο τίτλος. Ήταν μια λέξη που δεν τη χρησιμοποιούσα, μου δημιουργούσε όμως μιαν αίσθηση σχεδόν ονειρική, καθώς φανταζόμουν τις αποθήκες σε μια κλίμακα μυθική, όπως τις περιγράφει ο συγγραφέας «κτίσματα τρισπελώρια», ξέχειλες με εμπορεύματα, ζωντανά μνημεία του ανθρώπινου μόχθου.

Η πρώτη παράγραφος ξεκινά με μια συναρπαστική γενική περιγραφή του Αιγαίου, αυθεντικής λογοτεχνικής γενναιότητας, όπου αναμετριέται η ανείπωτη ομορφιά του αρχιπελάγους με τα αρπακτικά βλέμματα των εισβολέων της πόλης καθώς κι εκείνοι το κοιτάζουν για μια στιγμή εκστατικοί κι αποσβολωμένοι «ίδια γεράκια που αγεροζυγιάζουνται πριχού χυμήξουν».

Πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημα του Βασιλικού που το έγραψε σε ηλικία μόλις δεκαπέντε χρόνων, το 1949, και είδε για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας μόλις το 1976. Έχουμε να κάνουμε με το πρωτόλειο του συγγραφέα, που όμως δεν έχει την ανάγκη της αναγνωστικής επιείκειας, καθώς πρόκειται για μιαν αφήγηση ώριμη και ρωμαλέα, που αποδίδει επιπλέον μιαν ιστορική περίοδο για την οποία η λογοτεχνία μας δεν έδειξε ενδιαφέρον. Το μυθιστόρημα τοποθετείται στην περίοδο της βουλγαρικής κατοχής στην Καβάλα και σε αυτή της απελευθέρωσής της.

Κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής παρακολουθούμε την ιστορία της οικογένειας του μπαρμπα-Λιά, της γυναίκας του και της νεαρής κόρης του, Βενούλας, την οποία ορέγεται ένας επιβλητικός και τρομαχτικός σε εμφάνιση και τρόπους Βούλγαρος, που τυχαίνει να είναι και ο αρχηγός του βουλγαρικού στρατού κατοχής. Την ίδια στιγμή, ο Γκεόργκι Τσανοπέφ σκοπεύει να ανατινάξει τον Μύλο, ο οποίος δίνει δουλειά στις οικογένειες της πόλης και στηρίζει την οικονομική της ζωή, επειδή ανταγωνίζεται τα σιτηρά της Βουλγαρίας. Τη σωτηρία του Μύλου αναλαμβάνει ο μπαρμπα-Λιάς και την πετυχαίνει με την εκτέλεση ενός παράτολμου σχεδίου. Ταυτόχρονα, ο Τσανοπέφ έχει βάλει στο μάτι το κυνηγόσκυλο του μπαρμπα-Λιά, που το θέλει δίπλα του στα κυνήγια του.

Στο δεύτερο μέρος παρακολουθούμε την εποχή της απελευθέρωσης και της βαθιάς παρακμής που ακολουθεί μέσα από την εξέλιξη της ίδιας οικογένειας, που φτάνει στο σημείο οι ήρωές της να αναπολούν σχεδόν νοσταλγικά τις μέρες της κατοχής.

Ο τρόπος με τον οποίο ο δεκαπεντάχρονος τότε Βασιλικός χειριζόταν τους χαρακτήρες, την πλοκή και γενικότερα τις δυο περιόδους πριν και μετά την απελευθέρωση της Καβάλας από τους Βουλγάρους, προκαλεί θαυμασμό, ενώ ταυτόχρονα δικαιώνει την κατοπινή πορεία του μεγάλου μας συγγραφέα.

Σε μιαν εποχή που επιβάλλει ιστορικές δεσμεύσεις στην ατομικότητα, ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας ενός μυθιστορήματος με ιστορικό πυρήνα και βάρος αναδεικνύει μέσα από τη δράση των ηρώων την αντισυμβατικότητα που διέπει την ίδια την πραγματικότητα, την ανατρεπτική πτυχή του ανθρώπινου χαρακτήρα που υπερβαίνει τα δεδομένα αναζητώντας τρόπους να επανασηματοδοτήσει τη ζωή, ανανεώνοντας το ενδιαφέρον της σε κάθε της πτυχή, και στις καλές και στις κακές της στιγμές, δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο όχι στις ιστορικές συγκυρίες, αλλά στη δυνατότητα του ανθρώπου να ξεπερνά τις ακραίες καταστάσεις ανακαλύπτοντας συνεχώς τον εαυτό του.

Πρόκειται για ένα απολαυστικό ανάγνωσμα που διαδραματίζεται σε μιαν άγνωστη σχεδόν ιστορική περίοδο, με τους πρωταγωνιστές του να δοκιμάζονται μέσα σε συνθήκες κατοχής και ελευθερίας. Είναι μελαγχολική όσο και ενδιαφέρουσα η κατάληξη των ηρώων που άντεξαν τη βουλγαρική κατοχή και την αντιπαράθεσή τους με τον τρομαχτικό Τσανοπέφ για να λυγίσουν ελεύθεροι, και να φτάσουν στο σημείο να νοσταλγούν τη ζωή και τα βάσανα που έδιναν νόημα και τιμούσαν την ύπαρξή τους…

Βασίλης Βασιλικός

Τα σιλό

Εκδόσεις: Gutenberg

Σελ.: 220