Τις τελευταίες δεκαετίες η απο­σύνθεση των εθνικών ταυτοτή­των κατέστη ο κυρίαρχος στό­χος της δυτικής ιστορικής και κοινω­νιολογικής σκέψης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στα έθνη της περιφέρειας.

♦ Απόσπασμα από το νέο βιβλίο του συγγραφέα Γιώργου Καραμπελιά «Συνωστισμένες στο Ζάλογγο. Οι Σουλιώτες, ο Αλή πασάς και η αποδόμηση της ιστορίας», Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2011

Τις τελευταίες δεκαετίες η απο­σύνθεση των εθνικών ταυτοτή­των κατέστη ο κυρίαρχος στό­χος της δυτικής ιστορικής και κοινω­νιολογικής σκέψης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στα έθνη της περιφέρειας. Ένας λόγος «αντιεθνικιστικός», ενίοτε και «ταξικός», απεδείχθη ο πλέον πρόσφορος για να αποδώσει την τρέχουσα παγκοσμιοποιητική / αυτοκρα­τορική ιδεολογία και ορισμένοι αριστεροί διανοούμενοι μεταβλήθηκαν στο σκεύος εκλογής αυτού του ιδεολογικού εγχειρήματος.

Η αποσιώπηση

Στον βαθμό που αναπτυσσόταν και εδραιωνόταν αυτή η «νέα ιστορία», θα έπρεπε αναπόφευκτα να αναμε­τρηθεί και με το αγωνιστικό / αντα­γωνιστικό στοιχείο των προεπαναστα­τικών και επαναστατικών χρόνων. Θα έπρεπε να «απομυθοποιηθεί» το κρυ­φό σχολειό, η 25η Μαρτίου, η κατά­ληψη της Τριπολιτσάς, τα Ορλωφικά, εν τέλει η ίδια η «κλεφτουριά».

Ιδιαίτερα, θα έπρεπε να αποσιωπη­θούν ή να υποβαθμιστούν τα επανα­στατικά γεγονότα τα οποία προηγού­νται της Επανάστασης του ’21. Διότι αυτά ακριβώς καταδεικνύουν πως η αφετηρία της παλιγγενεσίας δεν ήταν αποκλειστικώς οι λόγιοι, που προσέ­λαβαν τις ιδέες της γαλλικής Επανάστασης και τις διοχέτευσαν σε μια, λίγο πολύ, αδιαφοροποίητη εθνικά μάζα.

[…] Στα πλαίσια λοιπόν της «αποδό­μησης των εθνικών μύθων», προνομι­ακή θέση κατέχει προφανώς και η κα­τάρριψη του «μύθου» των Σουλιωτών, μιας από τις ισχυρότερες καταγωγικές αφηγήσεις του νεώτερου ελληνι­σμού. Και πράγματι, οι Σουλιώτες κα­ταλαμβάνουν κεντρικό ρόλο στη νε­ώτερη ελληνική ιστορική συνείδηση, εξ αιτίας του μακρόχρονου και ανυποχώρητου αγώνα τους, επί δύο αιώ­νες, ενάντια στους Τούρκους και της – αποφασιστικής σημασίας – συμμε­τοχής τους στην Επανάσταση.

Αυτό το εγχείρημα εκφράζεται κυ­ρίως μέσω της αποσιώπησης – χαρακτηριστικά, στο ιστορικό ντοκιμαντέρ του Σκάι για την Τουρκοκρατία, στις αρχές του 2011, εκθειάζεται ο Αλή πασάς και αποσιωπούνται ολοκληρω­τικά οι Σουλιώτες. Τέλος, επιχειρεί­ται και ένα βήμα πιο πέρα, δηλαδή η ανοικτή αμφισβήτηση του «εθνικού μύθου» του Σουλίου και των Σουλιωτών.

Η εθνοαποδομητική ιστορική σχο­λή θα πρέπει να καταδείξει, έστω και διά της χειραγώγησης / αποσιώ­πησης, ή, αν χρειαστεί, και του βια­σμού των ιστορικών στοιχείων, πως οι Σουλιώτες δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια συνένωση από μάλλον πρωτόγο­νες φάρες, αλβανικής καταγωγής και γλώσσας, οι οποίες δεν διέθεταν κά­ποια εθνική ή έστω πρωτοεθνική συνείδηση, αλλά μόνο μια χριστιανική ταυτότητα, ανταγωνιστική προς τη μουσουλμανική του Αλή Τεπελενλή και των Τουρκαλβανών του.

Αν το επιτύχει, τότε θα έχει προ­σθέσει ένα ακόμα λιθαράκι στο βασι­κό ιδεολογικό της πρόταγμα: η εθνι­κή συνείδηση είναι απούσα από τους Έλληνες πριν από την Επανάσταση του ’21 και, επομένως, το ελληνικό έθνος διαμορφώνεται, κυρίως, μέσω του κράτους. Οι Σουλιώτες «δεν εί­ναι» Έλληνες, αλλά «εξελληνίζονται» επιγενέστερα, πολύ μετά τη σύγκρουσή τους με τον Αλή.

Την ίδια εποχή, εξελληνισμός   και ενσωμάτωση  στην υπόθεση της Ελλη­νικής Επανάστασης, τους πολιτικo-στρατιωτικούς στόχους και το εθνικό της όραμα, αποτελούν τις δύο όψεις της  νέας   πραγματικότητας,   στην οποία εντάσσονται οι Σουλιώτες.

Η εθνο-αποδόμηση

[…] Επειδή το Κούγκι, ο Σαμουήλ, οι Τζαβελαίοι, το Ζάλογγο, η Δέσπω και ο πύργος του Δημουλά αποτελούν λέ­ξεις / σημαίνοντα, που στο υποσυνείδητο των Ελλήνων ταυτίζονται με την αγωνιστική διάσταση, όχι μόνο του Σουλίου, αλλά της νεώτερης ελληνι­κής ταυτότητας γενικά, θα πρέπει, εν τέλει, να πλήξουμε την αληθοφάνεια των γεγονότων και τον ηρωικό χαρα­κτήρα ατόμων και πράξεων.

Σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αμφι­σβητηθεί, χωρίς μάλιστα καμία ιστο­ρική αντένδειξη, και ο χορός του θα­νάτου του Ζαλόγγου.

Το Ζάλογγο καθίσταται, έτσι, μαζί με το «κρυφό σχολειό», προνομια­κός στόχος του εθνο-αποδομητικού εγχειρήματος, όπως καταδεικνύεται και από σχετικό κείμενο του Αλέξη Πολίτη για τον χορό του Ζαλόγγου -ανακοίνωσή του σε συνέδριο, με τον εύγλωττο τίτλο «Μύθοι και ιδεολο­γήματα στη σύγχρονη Ελλάδα», που πραγματοποιήθηκε στις 23-24 Νοεμ­βρίου 2005, στη Σχολή Μωραΐτη. Ο Α. Πολίτης γράφει:

«Ο Χορός του Ζαλόγ­γου  αποτελεί,  μαζί με τις μυθοποιημέ­νες εκδοχές  των κλεφταρματολών και των αλλεπάλλη­λων εξεγέρσεων κατά των Οθωμανών, το συμπληρωμα­τικό ταίρι του Κρυφού σχολειού: παι­δεία και ανδρεία συνιστούν τα αγκω­νάρια κάθε ιδεολογήματος για την εξαιρετική ελληνική φυλή».

Το κρυφό σχολειό

Ο στόχος έχει τεθεί: αφού έχει πλέον ευρύτατα απονομιμοποιηθεί το «Κρυφό Σχολειό» – δηλαδή, οι αγώνες για την παιδεία και η σχετική συμβολή της Ορθοδοξίας, στη διάρ­κεια της Τουρκοκρατίας -, θα πρέπει το έργο να ολοκληρωθεί με την απο-νομιμοποίηση της κλεφτουριάς. Και τι πιο συμβολικό από το Σούλι και τον χορό του Ζαλόγγου;

Ας προσέξουμε όμως. Αν το Κρυφό σχολειό αποτελεί μια κατασκευή εκ του μηδενός, ο πυρήνας των γεγονό­των του Ζαλόγγου υπήρξε. Βέβαια οι υπερασπιστές κι οι προδότες του Σου­λίου, όπως κι οι γυναίκες που αυτοκτόνησαν, δεν είχαν – εκείνα ακόμα τα χρόνια, 1803 – ενταχθεί ολοκληρωτικά στην εθνική ομάδα των Ελλή­νων· Αρβανίτες ήταν, δηλαδή Αλβανοί – αυτό είναι όμως άλλο ζήτημα.

Ως προς το ίδιο το γεγονός, η μυθο­ποίηση βρίσκεται μονάχα στην εξιδανίκευση, στον χορό· αυτό άλλωστε εί­ναι το διαφορετικό και το εξαιρετικό, επειδή αυτοκτονίες απελ­πισμένων, ακόμα και ομαδικές, δεν είναι κάτι το πρωτόγνω­ρο στην ανθρώπινη ιστορία.

Στο Σούλι, λοιπόν, συνωστίζονταν οι «υπερασπιστές» του, οι «προδότες» καθώς και οι «γυ­ναίκες που αυτοκτόνησαν», κάτι που, όπως δηλώνει ο συγγραφέας, δεν συ­νιστά αφ’ εαυτού τίποτε το εξαιρετι­κό. Αποσιωπά, βέβαια, τα μωρά και τα παιδιά που έριξαν οι Σουλιώτισσες στο βάραθρο, «για να μη γίνουν σκλάβοι στα χέρια των εχθρών τους», όπως αναφέρει ο Χόλλαντ!

Άλλωστε – έσχατο επιχείρημα – οι Σουλιώτες δεν ήταν… καν Έλληνες! Αξιοπρόσεχτη και η τεχνική της στρέ­βλωσης. Η απόφανση ξεκινά με μια ήπια σχετικώς διατύπωση: «δεν είχαν ενταχθεί ολοκληρωτικά στην εθνική ομάδα των Ελλήνων», για να καταλή­ξει: «Αρβανίτες ήταν, δηλαδή Αλβα­νοί»! Όσο για την Ψιμούλη, στην ίδια κατεύθυνση αμφισβητεί ακόμα και το ίδιο το γεγονός της αυτοχειρίας.

Ο συνωστισμός

Έτσι στρατεύματα του Αλή επιτίθε­νται αιφνιδιαστικά στους Σουλιώτες που έχουν καταφύγει στο Ζάλογγο. […] Στη διάρκεια της διεξαγόμενης σε στενωπούς και μονοπάτια του όρους, μάχης, μέρος των γυναικοπαίδων κατακρημνίστηκε είτε απωθούμενο στην άκρη του γκρεμού από τους οπισθοχωρούντες μαχητές είτε με από­φαση των γυναικών να προτιμήσουν γι’ αυτές και τα παιδιά τους τον εκού­σιο θάνατο παρά μια οδυνηρή αιμα­τοχυσία και αιχμαλωσία.

Ίσως, εν τέλει, εδώ να βρίσκεται η αφετηρία του φάσματος του «συνωστισμού», που κατατρύχει τους Έλ­ληνες αποδομητές, συνωστισμένοι στη Σμύρνη…, συνωστισμένες στο Ζάλογγο.